Η τύχη της πολιτικής «ανοικτών θυρών» της Μέρκελ για τους πρόσφυγες
έχει αποκτήσει παγκόσμια σημασία. Οι εθνικιστές από τη Ρωσία ως τις ΗΠΑ
δείχνουν την πολιτική της καγκελαρίου ως ένα σύμβολο αποτυχίας μιας
φιλελεύθερης ελίτ που παραμένει στο απυρόβλητο.
Στο πλέον πρόσφατο
debate για τις προεδρικές εκλογές ο Ντ. Τραμπ αποκήρυξε τη Μέρκελ
προσθέτοντας: «Η Γερμανία είναι μια καταστροφή τώρα». Ακόμα και μέσα
στην Ε.Ε., πολλοί ηγέτες, κυρίως στην Ανατολή, έχουν τα ίδια αισθήματα.
Ως
αποτέλεσμα, οι περιφερειακές εκλογές της Κυριακής παρακολουθήθηκαν απ’
όλο τον κόσμο σε αναζήτηση σημαδιών μιας κίνησης κατά της Μέρκελ. Στην
πραγματικότητα τα αποτελέσματα ήταν αμφιλεγόμενα. Το κόμμα της
καγκελαρίου, οι Χριστιανοδημοκράτες, υπέστησαν μια σειρά από
οπισθοδρομήσεις μέσα από την αύξηση της στήριξης στο Alternative fur
Deutschland, το λαϊκιστικό αντι-μεταναστευτικό κόμμα.
Με τα
στάνταρτ της υπόλοιπης Ευρώπης (ή των ΗΠΑ) οι Γερμανοί ψηφοφόροι
παραμένουν αρκετά σταθεροί, και το AfD απέχει πολύ από την εξουσία.
Δεδομένου ότι η Γερμανία δέχτηκε πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες
πέρυσι, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι δεν υπήρξε περαιτέρω πίεση
(όταν πρόσφατα ρώτησα υψηλόβαθμο βρετανό πολιτικό πόσο θα άντεχε μια
πολιτική «ανοικτών συνόρων» τύπου Μέρκελ στη Βρετανία απάντησε:
λιγότερες από 24 ώρες).
Ακόμα και στη Σαξονία, την περιοχή που το
AfD πήγε καλύτερα, το κόμμα συγκέντρωσε μόνο το 24% των ψηφοφόρων, που
είναι πολύ λιγότερο απ’ όσο παίρνει το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίας στα
δικά του πολιτικά οχυρά.
Παρά ταύτα, η μεγάλη εικόνα είναι ότι η
πολιτική θέση της Μέρκελ γίνεται σταθερά πιο αδύνατη. Τέτοια εποχή
πέρυσι, η καγκελάριος ήταν στην κορύφωση της πολιτικής της δύναμης, αλλά
η εξουσία της υποχωρεί.
Η προηγούμενη εβδομάδα απεικονίζει αυτή
τη διαδικασία. Ξεκίνησε με τη Μέρκελ να διαπραγματεύεται μια απελπισμένη
και ασταθή συμφωνία μεταξύ Ε.Ε.-Τουρκίας σε μια προσπάθεια να
περιορίσει τις ροές προσφύγων στη Γερμανία. Τελείωσε με το κόμμα της να
χάνει έδαφος στις εκλογές.
Η απώλεια εξουσίας τόσο στη Γερμανία,
όσο και στην Ευρώπη αλληλοτροφοδοτείται. Η αποτυχία της Μέρκελ να
παρουσιάσει μια συμφωνία για τους πρόσφυγες στην Ε.Ε. που θα δουλεύει,
διάβρωσε τη στήριξή της στη Γερμανία. Και τώρα που οι Γερμανοί ψηφοφόροι
αρχίζουν να στρέφονται εναντίον της, η ισχύς της καγκελαρίου σε
ευρωπαϊκό επίπεδο θα εξασθενήσει περαιτέρω.
Εταίροι-κλειδιά της
Μέρκελ ήδη ξεκινούν να ξηλώνουν τη συμφωνία Ε.Ε.-Τουρκίας, με τον Φρ.
Ολαντ, το Γάλλο πρόεδρο, να βάζει ερωτήματα στην ιδέα η Τουρκία να
κερδίσει γρήγορα ελεύθερη βίζα για πρόσβαση στην Ευρώπη.
Οι
προφορικές επιθέσεις στη Μέρκελ, τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο
εξωτερικό είναι πιθανό να ενταθούν πριν από τη Σύνοδο Κορυφής αυτής της
εβδομάδας που έχει στόχο να οριστικοποιήσει τη συμφωνία με την Τουρκία.
Κάποια
από την κριτική είναι άδικη. Η Μέρκελ δεν είναι υπεύθυνη για τον
εμφύλιο πόλεμο στη Συρία ή την ανάκαμψη των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Και
οι πολιτικές που υποστηρίζουν οι επικριτές της -που στηρίζονται σε
σκληρότερους ελέγχους στα σύνορα και αριθμητικά όρια στον αριθμό
προσφύγων- έχουν και αυτές σοβαρά προβλήματα.
Καθώς υψώνονται οι
φράχτες στα σύνορα του λεγόμενου «Βαλκανικού Διαδρόμου», αυτά τα
προβλήματα θα γίνουν περισσότερο εμφανή, καθώς η αντιμετώπιση των
προσφύγων θα γίνεται περισσότερο σκληρή και απελπισμένοι άνθρωποι θα
παγιδεύονται στην Ελλάδα, αποσταθεροποιώντας μια ήδη αποδυναμωμένη χώρα.
Παρ’
όλα αυτά η Μέρκελ έκανε επίσης σοβαρά λάθη. Ενας τρόπος να καταλάβουμε
πως χειρίστηκε λανθασμένα το προσφυγικό θέμα, είναι να το
αντιπαραβάλουμε με την προσέγγισή της στην κρίση της Ευρωζώνης. Όταν
επρόκειτο για το ευρώ η προσέγγιση της καγκελαρίου ορίστηκε από μια
βαθιά ανησυχία για την κοινή γνώμη στη Γερμανία, μια κατανόηση των
απειλών του ηθικού κινδύνου και των ακούσιων συνεπειών και μια ικανότητα
να βρει κοινό έδαφος μεταξύ χωρών της Ε.Ε. όπως η Φινλανδία και η
Ελλάδα. Αυτές οι ικανότητες συνδυασμένες με την οικονομική δύναμη της
Γερμανίας επέτρεψαν στη Μέρκελ να αναδειχτεί σε αδιαμφισβήτητο ηγέτη της
Ευρώπης.
Αντιμετωπίζοντας την προσφυγική κρίση όμως, η Μέρκελ
υιοθέτησε μια πολύ διαφορετική και πολύ λιγότερο επιτυχή προσέγγιση.
Τζογάρισε με την ανοχή του γερμανικού κοινού. Και αντί να αναζητήσει
ευρωπαϊκό κοινό έδαφος πήρε θέση πολύ πιο αριστερά από σχεδόν όλες τις
ευρωπαϊκές χώρες.
Ως αποτέλεσμα η καγκελάριος βρέθηκε να χάνει
στήριξη στο εσωτερικό και να αδυνατεί να συσπειρώσει μια συμμαχία στην
Ευρώπη. Η θέση της έγινε ακόμα χειρότερη από το γεγονός ότι φάνηκε να
χάνει την ικανότητά της να δει πολλές κινήσεις πιο μπροστά. Απέτυχε να
δει πως η πολιτική «καλωσορίσματος» της Γερμανίας θα πυροδοτούσε ένα
φρέσκο κύμα προσφύγων.
Είναι εν μέρει δικαιολογία για τη Μέρκελ
ότι το περασμένο καλοκαίρι αντιδρούσε υπό άμεση πίεση σε μια τραγική και
γρήγορα εξελισσόμενη κατάσταση. Όμως σήμερα έχουν περάσει πολλοί μήνες
κρίσης και η καγκελάριος δείχνει ακόμα πολύ πρόθυμη να στηρίξει την
πολιτική της σε βολικές ψευδαισθήσεις, αντί για δυσάρεστα γεγονότα.
Ειδικά
η συμφωνία Ε.Ε. - Τουρκίας -με την οποία η Τουρκία αποδέχεται να
σταματήσει τις ροές προσφύγων σε αντάλλαγμα μεγάλων παραχωρήσεων από την
Ευρώπη- περιλαμβάνει απίστευτα «άλματα πίστης».
Γιατί η Ε.Ε.
πρέπει να εμπιστευτεί μια κυβέρνηση της οποίας ηγείται ένας ευμετάβλητος
και αυταρχικός πρόεδρος όπως ο Ερντογάν; Και γιατί οι Τούρκοι να
πιστέψουν ότι η Ε.Ε. θα τους δώσει τη βίζα και ευκολότερο μονοπάτι για
ένταξη. όταν τόσες ευρωπαϊκές χώρες ξεκάθαρα αντιτίθενται σε αυτή την
ιδέα;
Αν και όταν η συμφωνία καταρρεύσει, η φθίνουσα ισχύς της
Μέρκελ θα δεχτεί ένα ακόμα σοβαρό χτύπημα. Δεν μπορεί να αντέξει πολλά
ακόμα.
(από την εφημερίδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ")