Τόσο η επικείμενη έναρξη κατασκευής επί ελληνικού εδάφους του περίφημου διαμετακομιστικού
αγωγού φυσικού αερίου
TAP
όσο και η προγραμματισμένη για
τα τέλη Μαΐου επίσκεψη του Προέδρου της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν έχουν για μια
ακόμη φορά δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι η χώρα μας ευρίσκεται στο επίκεντρο
των ενεργειακών εξελίξεων της περιοχής διαδραματίζοντας μάλιστα πρωτεύοντα
ρόλο.
Εάν μάλιστα συνδυαστούν τα ανωτέρω με την επιμονή ορισμένων δήθεν
εμπειρογνωμόνων να ομιλούν περί κομβικού ρόλου της Ελλάδας στη μελλοντική
ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης μέσω του υπό μελέτη ακόμη αγωγού
East
Med- που θα διοχετεύει το φυσικό αέριο από τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου
προς Ιταλία μέσω Ελλάδας- ή την μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας, που πρόκειται να
παράγεται σε μεγάλη κλίμακα από ΑΠΕ σε Κρήτη και Πελοπόννησο, προς τις Ευρωπαϊκές αγορές (δηλ. αναβίωση
του
Project
Helios) τότε αναμφίβολα η Ελλάδα αποτελεί σήμερα τον ενεργειακό ομφαλό όχι μόνο
των Βαλκανίων αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης!
Μπορεί η Ελλάδα λόγω γεωγραφικής θέσης και την ύπαρξη ενός καλά οργανωμένου εσωτερικού ενεργειακού δικτύου να διατηρεί ένα κάποιο προβάδιμα σε ορισμένα
στρατηγικά σχέδια όπως αυτό του Νότιου Διαδρόμου (δηλ. σύστημα αγωγών
TANAP-
TAP με τις διάφορες επιμέρους διασυνδέσεις, λ.χ.
IGB,
IGF) και μπορεί στο πρόσφατο
παρελθόν να είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στις ενεργειακές εξελίξεις της περιοχής,
(π.χ
Athens
Process στο πλαίσιο του
Energy
Community) όμως σήμερα η χώρα ευρίσκεται κυριολεκτικά απομονωμένη από τις
πολιτικο-οικονομικές εξελίξεις της ευρύτερης περιοχής που άπτονται θεμάτων
ενεργειακού σχεδιασμού αναφορικά με υποδομές και την διαμόρφωση των
νέων συνθηκών λειτουργίας των αγορών ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου. Το
διαζύγιο από το Ευρωπαϊκό ενεργειακό πλαίσιο που έλαβε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ
επί των ημερών της αλήστου μνήμης υπουργίας του συντρόφου Παναγιώτη Λαφαζάνη
και η νεκρή περίοδος που ακολούθησε, ναι μεν εντός Ευρωπαϊκού πλαισίου αλλά
εκτός επενδυτικής λογικής, κατάφεραν να απομονώσουν ενεργειακά την Ελλάδα από
τις ενεργειακές διεργασίες της ευρύτερης περιοχής οι οποίες, όταν ολοκληρωθούν
το 2018/19, θα έχουν δημιουργήσει μία τελείως νέα ενεργειακή αγορά, όπου η
Ελλάδα θα ευρίσκεται στις παρυφές της και αδυνατώντας να εξασκήσει την
παραμικρή επιρροή στη διαμόρφωση του νέου κανονιστικού πλαισίου.
Προς επίρρωση των ανωτέρω αρκεί να αναφέρουμε τρία χαρακτηριστικά
παραδείγματα. Να ξεκινήσουμε από την Ελληνική πρόταση για την δημιουργία του
Κάθετου Διαδρόμου (
Vertical
Corridor) για την διασύνδεση του δικτύου φυσικού αερίου Ελλάδας- Βουλγαρίας –
Ρουμανίας με στόχο την μεταφορά ποσοτήτων αερίου από Νότο προς Βορρά και
αντίθετα. Το σχέδιο αυτό, αν και πολιτικά κατοχυρωμένο (βλέπε διυπουργική
συμφωνία Νοεμβρίου 2014), έχει σήμερα ατονήσει και αντικατασταθεί από παραπλήσιο σχέδιο της Βουλγαρίας-Ρουμανίας-
Ουγγαρίας- Αυστρίας (αγωγός
BRUA) χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας και με συντονιστή την Ρουμανική
Transgaz. Μάλιστα, η δημιουργία του νέου αυτού συστήματος αγωγών προχωρεί με διαδικασίες εξπρές, χρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ακολουθεί η πρωτοβουλία της Βουλγαρίας για την δημιουργία περιφερειακού
κόμβου φυσικού αερίου (
gas
trading
hub), αντιγράφοντας στην ουσία λεπτομερή πρόταση του ΙΕΝΕ, το οποίο είχε πρώτο μελετήσει
διεξοδικά το θέμα εκπονώντας σχετική μελέτη με την υποστήριξη όλων των φορέων
της αγοράς (βλέπε Μελέτη ΙΕΝΕ με τίτλο “
The
Outlook
for
a
Natural
Gas
Trading
Hub
in
SE
Europe” (
M19), Σεπτέμβριος 2014). Σήμερα η Βουλγαρία κατάφερε να συμπεριλάβει το
φιλόδοξο αυτό σχέδιο της στα έργα κοινού ενδιαφέροντος (
PCI) της Ευρωπαϊκής Ένωσης διεκδικώντας με αξιώσεις κομβικό ρόλο στην περιοχή
ο οποίος σαφώς και δεν δικαιολογείται λόγω έλλειψης διασυνδέσεων και επαρκών
ποσοτήτων αερίου στην Βουλγαρία, τώρα ή στο μέλλον. Ακόμα ένα παράδειγμα
αποτελεί η δημιουργία ενεργειακού χρηματιστηρίου (
energy
exchange) το οποίο ενώ η Ελλάδα το ξεκίνησε πριν πέντε χρόνια αυτό κυριολεκτικά
έχει μείνει στα χαρτιά. Αντίθετα Ρουμανία, Σερβία, Κροατία, Βουλγαρία και
Τουρκία έχουν δημιουργήσει η κάθε μία, με διαφορετικά επίπεδα ολοκλήρωσης και
οργάνωσης η κάθε μία, πλατφόρμες συναλλαγών σε ηλεκτρισμό και φυσικό αέριο,
προσελκύοντας πελάτες από τη βιομηχανία και τον χρηματιστηριακό τομέα.
Υπάρχει ακόμη πληθώρα παραδειγμάτων που δείχνουν το πώς η χώρα μας τα
τελευταία 2-3 χρόνια έχει κυριολεκτικά κλωτσήσει ευκαιρίες συνεργασίας και διείσδυσης
στην περιφερειακή αγορά, επιλέγοντας την πλήρη αδιαφορία και ένα επαρχιωτικό
απομονωτισμό επιμένοντας όμως, τελείως ανεδαφικά, να θέλει να συγκαταλέγεται
και να αναγνωρίζεται ως βασικός παίκτης, και να διεκδικεί, άγνωστο με τι
εχέγγυα, μια θέση στην τράπεζα των διαβουλεύσεων. Ενώ είναι φανερό ότι η
τράπεζα αυτή έχει δια πάντως μετακινηθεί βορειότερα και εκτός ακτίνας δράσης
της αργοκίνητης, νυσταλέας, και οιονεί απούσας εξωτερικής μας πολιτικής.