Οι ΑΠΕ στα Νησιωτικά Συστήματα για Μείωση Κόστους Παραγωγής και ΥΚΩ

Η ηλεκτροδότηση των μη διασυνδεδεμένων νησιών (ΜΔΝ) με το ηπειρωτικό σύστημα της χώρας βασίζεται στο πετρέλαιο με την λειτουργία 32 νησιωτικών συστημάτων παραγωγής (μαζί με αυτά Κρήτης και Ρόδου). Τα αυξημένο κόστος παραγωγής μεταφέρεται στους καταναλωτές ως ΥΚΩ (Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας), με ενιαίο τιμολόγιο ηλεκτρικής ενέργειας. Ως «Κοινή Ωφέλεια» πληρώνεται από τους καταναλωτές και κατά τα ειωθότα δεν κρίνεται απαραίτητο, ούτε υπάρχουν κίνητρα και μηχανισμοί για την μείωση των ΥΚΩ που ολοένα αυξάνονται, αφού δεν υπάρχει στρατηγική στον ενεργειακό τομέα.

Σε ένα ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον, καθώς η οικονομία και η ενέργεια δεν έχουν εθνικά σύνορα, η εξέλιξη και η ανάπτυξη των εταιρειών ηλεκτρισμού θα βασίζεται στις εφαρμογές καινοτόμων ιδεών και τεχνολογιών μαζί με νέες υπηρεσίες και στο εξειδικευμένο προσωπικό. Αυτά όμως έλειψαν στη χώρα τα τελευταία χρόνια με την χαρακτηριστική αδράνεια για τις δέουσες πρωτοβουλίες και με όλες τις συνέπειες. Έτσι, η ηλεκτρική ενέργεια στα νησιωτικά συστήματα που αντιπροσωπεύει το 10% της χώρας έχει κόστος παραγωγής από 3 έως 30 φορές υψηλότερο εκείνου στην ηπειρωτική χώρα επιβαρύνοντας σημαντικά τον ηλεκτρικό τομέα, ενώ υπάρχουν και περιορισμοί από τις Οδηγίες της ΕΕ για τη χρήση βαρέως πετρελαίου και νέας πρόσθετης ισχύος.

Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη να απαλλαγεί ο ηλεκτρικός τομέας από το πετρέλαιο και τις ΥΚΩ με την εκπόνηση ειδικού προγράμματος και σχετικές πρωτοβουλίες στοχεύοντας στο μέλλον και μεγιστοποιώντας τα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη. Προς τούτο προτείνονται τρεις βασικές δράσεις:

• Βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε συνδυασμό και με τις μη ηλεκτρικές χρήσεις των ΑΠΕ,
• Διασυνδέσεις ΜΔΝ με το ηπειρωτικό σύστημα, και
• Μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ στα δίκτυα.

α) Βελτίωση της Ενεργειακής Αποδοτικότητας

Για την πρώτη δράση θα χρειασθεί ένα ειδικό πρόγραμμα για τα ΜΔΝ με μέτρα υποστήριξης για άμεσα αποτελέσματα, τόσο στην βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας όσο και στις εφαρμογές των ΑΠΕ για μη ηλεκτρικές χρήσεις, όπως για θέρμανση/ψύξη με γεωθερμικές αντλίες θερμότητας, ηλιακά θερμικά, βιομάζα. Θεωρείται αδιανόητο να καταναλώνεται ηλεκτρική ενέργεια στα νησιά για θέρμανση νερού χρήσεως.

β) Διασυνδέσεις ΜΔΝ με το Ηπειρωτικό Σύστημα

Οι διασυνδέσεις των ΜΔΝ κινούνται με αργούς ρυθμούς και εκ των ενόντων, παρά τον μικρό χρόνο αποπληρωμής με βάση τις ΥΚΩ και τα μεγάλα οφέλη που αναμένονται. Η κατάλληλη σχεδίαση των διασυνδέσεων με τις νέες τεχνολογίες θα αποτελέσει ριζική λύση για οριστική κατάργηση των σταθμών πετρελαίου, ενώ εξαλείφεται και ο κίνδυνος “ black out” στα νησιά με τις σοβαρές συνέπειες.

Η ολοκλήρωση της διασύνδεσης των 6 νησιών των Κυκλάδων ακολουθεί αργούς ρυθμούς, χωρίς να οδηγεί στην πλήρη αποδέσμευση από τους πετρελαϊκούς σταθμούς όπως θα έπρεπε, ενώ δεν προκύπτει επέκταση των διασυνδέσεων και στα υπόλοιπα νησιά.

Η διασύνδεση της Κρήτης θεωρείται ως επέκταση του Ευρωπαϊκού Διασυνδεδεμένου Συστήματος και αποβλέπει στην πλήρη απεξάρτηση από το πετρέλαιο. Αν και είναι ένα μεγάλο και δύσκολο έργο υψηλού κόστους που θα μειώσει στο ήμισυ τις επιβαρύνσεις ΥΚΩ αντιμετωπίζεται με βιαστικές ενέργειες και πρόχειρες λύσεις που εκτείνονται σε ένα μακρό χρονικό ορίζοντα κατά το παράδειγμα των Κυκλάδων, παραβλέποντας τον επείγοντα χαρακτήρα του έργου. Κρίνεται αναγκαίο να επικεντρωθούν οι προσπάθειες προς την τελική λύση ακολουθώντας την διεθνή πρακτική με έμπειρο Τεχνικό Σύμβουλο για την άρτια μελέτη και κατασκευή που θα συντομεύσει τον χρόνο υλοποίησης του έργου, ενώ μπορεί να περιορίσει και τις σχετικές επιβαρύνσεις χρήσης δικτύου.

Αυτές οι διασυνδέσεις όταν ολοκληρωθούν θα παροπλίσουν τους σταθμούς παραγωγής σε 4 νησιωτικά συστήματα (Κρήτης, Σύρου, Πάρου, Μυκόνου) που αντιπροσωπεύουν πάνω από το ήμισυ της παραγωγής και των επιβαρύνσεων ΥΚΩ, ενώ θα συμβάλλουν και στην μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ. Μένουν ακόμη 28 νησιωτικά συστήματα (μαζί με τη Ρόδο), όπου πρέπει να δρομολογηθούν με προτεραιότητες οι νέες διασυνδέσεις, αλλά το παρελθόν δεν προοιωνίζει ευοίωνο μέλλον.

γ) Μεγάλη Διείσδυση των ΑΠΕ

Τέλος, η 3^η προτεινόμενη δράση είναι η μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ στα δίκτυα των ΜΔΝ. Βασικό κίνητρο είναι το χαμηλό κόστος παραγωγής των αιολικών και φωτοβολταϊκών συστημάτων, καθώς το αντίστοιχο κόστος με πετρέλαιο είναι πολλαπλάσιο, τόσο το πλήρες όσο και το μεταβλητό κόστος. Η διείσδυση των ΑΠΕ στα νησιωτικά συστήματα σε ετήσια βάση κυμαίνεται από μηδέν μέχρι 22% προσεγγίζοντας το 18% στην συνολική παραγωγή των ΜΔΝ (2015) με δυνατότητες περαιτέρω αύξησης.

Οι τεχνολογίες των φωτοβολταϊκών και των αιολικών συστημάτων εξελίσσονται και αναμένεται περαιτέρω μείωση του κόστους παραγωγής. Για την μεγάλη διείσδυση όμως των ΑΠΕ χρειάζονται επεμβάσεις για τον μετασχηματισμό των δικτύων με καινοτόμες τεχνολογίες για την ενσωμάτωση, διαχείριση και λειτουργία της διεσπαρμένης παραγωγής. Οι μονάδες αποθήκευσης είναι το επόμενο βήμα μαζί με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που θα συμβάλλουν σε ακόμη μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ, εξασφαλίζοντας αδιάλειπτη και αξιόπιστη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτές οι επεμβάσεις με τη σειρά που αναφέρονται οδηγούν στην μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ στα ΜΔΝ και μεγιστοποιούν τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη.

Επομένως, λόγω του υψηλού κόστους παραγωγής στα ΜΔΝ χρειάζονται άμεσα πρωτοβουλίες από τους εμπλεκόμενους δημόσιους φορείς για σχετικές εφαρμογές προς μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ. Σε αυτό μπορεί να συμβάλλει και ο ιδιωτικός τομέας, αξιοποιώντας το έμψυχο δυναμικό υψηλής στάθμης που διαθέτει η αγορά, πολλαπλασιάζοντας τα οφέλη.

Τόσο η πρώτη δράση για την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε συνδυασμό με εφαρμογές για μη ηλεκτρικές χρήσεις των ΑΠΕ όσο και η τρίτη δράση για μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ στα ΜΔΝ αποτελούν προτεραιότητες και μπορούν να αρχίσουν αμέσως με σχετικές πρωτοβουλίες, ανεξάρτητα από την υλοποίηση των διασυνδέσεων με τους αργούς ρυθμούς, που επίσης αποτελεί προτεραιότητα.

δ) Δράσεις στα 10 Μικρά Αυτόνομα Νησιωτικά Συστήματα

Δέκα από τα 32 νησιωτικά συστήματα αφορούν στην ηλεκτροδότηση μικρών νησιών με μηδενική διείσδυση των ΑΠΕ κατά τις ρυθμίσεις της γραφειοκρατίας, επιβαρύνοντας όμως τις ΥΚΩ, δηλαδή 100% πετρέλαιο και με πολύ υψηλό κόστος, τόσο υψηλό δεν αναφέρεται πουθενά στην βιβλιογραφία.

Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται τα 10 μικρά νησιά με την συνολική ετήσια παραγωγή και το αντίστοιχο κόστος. Το μέσο ετήσιο κόστος παραγωγής αρχίζει από 1.260,85€/ MWh στο μικρότερο έως 445,16€/ MWh στο μεγαλύτερο νησί. Πολύ υψηλό είναι επίσης και το μεταβλητό κόστος όπου το Μέσο Μηνιαίο Μεταβλητό κόστος παραγωγής κυμαίνεται από 234 έως 2005€/ MWh (2015).

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα τρία πρώτα νησιά, Αντικύθηρα, Αρκιοί και Γαύδος ηλεκτροδοτήθηκαν πλήρως για πρώτη φορά στην δεκαετία του ‘80’ με αυτόνομα φωτοβολταϊκά συστήματα ως επιδεικτικά έργα στα πλαίσια του προγράμματος της ΕΕ, με μηδενικό μεταβλητό κόστος. Θα ανέμενε κανείς ότι αυτά τα έργα με τις σύγχρονες τεχνολογίες θα οδηγούσαν την ηλεκτροδότηση των νησιών στον 21^ο αιώνα με τα αναμενόμενα οφέλη, αλλά αυτό δεν έγινε επιμένοντας στην χαρακτηριστική επιστροφή πίσω στον 20^ο αιώνα.

Αυτά τα νησιά προσφέρουν μεγάλες προκλήσεις για μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ και μείωση του κόστους παραγωγής πάνω από 50% σε πρώτη φάση εφαρμόζοντας τις σύγχρονες τεχνολογίες, που σημαίνει άμεση εξοικονόμηση πάνω από 3εκατ.€ ετησίως με επιπλέον κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη, ανοίγοντας το δρόμο και στα υπόλοιπα νησιά. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι εκτός από τα άλλα οφέλη, η μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ και ο περιορισμός της χρήσης πετρελαίου δρα πολύ ευνοϊκά στην ανάπτυξη του τουρισμού, καθώς η διεθνής κοινότητα είναι πολύ ευαισθητοποιημένη στα περιβαλλοντικά θέματα και στην αειφόρο ανάπτυξη.

Στον ορατό χρονικό ορίζοντα τα 10 νησιωτικά συστήματα θα μείνουν αυτόνομα, καθώς δεν προσφέρονται για διασυνδέσεις λόγω μικρού μεγέθους και αποστάσεων, οπότε υπάρχουν προοπτικές ακόμη και για 100% ΑΠΕ μαζί με τις μεταφορές και πλήρη απεξάρτηση από το πετρέλαιο.

Κατά την συνήθη πρακτική τέτοιες μικρές δραστηριότητες για τις μεγάλες εταιρείες ηλεκτρισμού, ιδιαίτερα του δημοσίου τομέα, δεν αποτελούν προτεραιότητες για υψηλά κέρδη αλλά και με αδυναμίες για περιορισμό κόστους, οπότε μένουν στο περιθώριο παρά τις μικρές επενδύσεις που απαιτούνται. Αντίθετα, συγκεντρώνουν το μεγάλο ενδιαφέρον του ιδιωτικού τομέα και της επιχειρηματικής κοινότητας που στοχεύει στο μέλλον και των νέων μηχανικών με δεξιότητες που γνωρίζουν και αναπτύσσουν καινοτόμες τεχνολογίες για τα δίκτυα.

Αυτή η κατάσταση που κληρονομήθηκε από τον προηγούμενο αιώνα δεν μπορεί να συνεχίζεται στον 21^ο αιώνα με την επιδεικνυόμενη αδράνεια, όντας σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον με στόχο τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Αποτελεί άρνηση στην πορεία προς το μέλλον με ό,τι αυτό συνεπάγεται και γι’ αυτό χρειάζονται πρωτοβουλίες από τους αρμοδίους, ιδιαίτερα από την ΡΑΕ. Ο ιδιωτικός τομέας μπορεί να αναλάβει αυτά τα νησιά μέσω διαγωνιστικών διαδικασιών για τις αναγκαίες παρεμβάσεις και επενδύσεις αξιοποιώντας το έμψυχο δυναμικό που διαθέτει η αγορά, στοχεύοντας σε δραστική μείωση του κόστους παραγωγής με την μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ και άλλα οφέλη.

Αυτός είναι ο πιο αποτελεσματικός δρόμος για την ανάπτυξη αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες και το έμψυχο δυναμικό με πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.