Με αυτόν τον εκφοβιστικό τίτλο στο εξώφυλλο, το 1979 το περιοδικό
«Επίκαιρα» υπονόμευσε την πανθομολογουμένως σοβαρή προσπάθεια του τότε
υπουργού Χωροταξίας Στέφανου Μάνου να μεταρρυθμίσει τα πολεοδομικά κακώς
κείμενα. Σήμερα, όμως, ο ΕΝΦΙΑ πράγματι δυναμιτίζει τα κοινωνικά
θεμέλια. Η εισαγωγή του φόρου αυτού είναι η τελευταία φάση στη γεμάτη
πάθος σχέση της νεοελληνικής κοινωνίας με την έγγειο ιδιοκτησία.
Βασικό κίνητρο της ελληνικής επανάστασης ήταν ο έλεγχος της γης. Το
ελληνικό κράτος ευνόησε συστηματικά την έγγειο ιδιοκτησία, διανέμοντας
μαζικά τις δημόσιες γαίες. Στην έγγειο ιδιοκτησία συμπυκνώνεται η
νεο-ελληνική στάση απέναντι στη δύσκολη αγροτική φύση, στην αέναη
οικονομική αβεβαιότητα και, προσφάτως, στις ευκαιρίες για εύκολο
πλουτισμό.
Η μεταπολεμική ανοικοδόμηση, η αντιπαροχή και τα αυθαίρετα, θεμελίωσε
το ελληνικό οικοδομικό θαύμα και σταθεροποίησε την πολιτική κατάσταση
μετά τον Εμφύλιο. Η στρατηγική αυτή δεν ανταποκρινόταν στα θέσφατα της
οικονομίας και της σύγχρονης πολεοδομίας, όπως τα είχαν διδαχθεί ο νέοι
τότε Ελληνες οικονομολόγοι και αρχιτέκτονες. Στις δυτικές μεγαλουπόλεις
οι εργατουπόλεις ανοικοδομούνταν σύμφωνα με τις αρχές της Χάρτας των
Αθηνών: ευάερα και ευήλια σύγχρονα κτίρια, τριγυρισμένα από εκτεταμένους
χώρους πρασίνου. Η Ελλάδα δεν είχε να αντιπαραθέσει παρά παραγκουπόλεις
και πολυκατοικίες. Η νεωτεριστική, πεφωτισμένη, κοσμοπολιτική ελίτ των
Αθηνών καταδίκαζε τις εγχώριες πολεοδομικές πρακτικές ως δείγματα
υπανάπτυξης. Σήμερα, όμως, στα γκετοποιημένα προάστια των γαλλικών
μεγαλουπόλεων κυριαρχεί η παρανομία και υποθάλπεται η τρομοκρατία – εν
αντιθέσει με τις δικές μας τέως αυθαίρετες, σήμερα εντεταγμένες
ανθρώπινες γειτονιές. Η πυκνοκτισμένη Αθήνα, η «κόλαση του μπετόν»,
ανταποκρίνεται πλήρως στην επιζητούμενη «πυκνή πόλη» η οποία εξοικονομεί
ενέργεια και δεν χρειάζεται ιδιωτικό αυτοκίνητο. Η εμπειρία αυτή πρέπει
να μας καταστήσει επιφυλακτικούς στις ιδέες εξ Εσπερίας – ιδιαίτερα σε
ζωτικά θέματα, όπως η σχέση μας με τη γη και το ακίνητο· δηλαδή, το
θεμέλιο της ελληνικής οικογενειακής ζωής και ασφαλείας.
Οι ελληνικές άμυνες έναντι των δυτικών αντιλήψεων έχουν σχεδόν
εξαφανιστεί. Εφαρμόζονται, επομένως, αποφάσεις οι οποίες προκύπτουν από
δυτικά οικονομικά και πολεοδομικά δόγματα, συχνά κακο-χωνεμένα.
Για όσους γνωρίζουν την ιστορία των ιδεών αυτών, ο τρόπος με τον
οποίο τεκμηριώνεται η σχετική φορολογική και πολεοδομική πολιτική
φαίνεται μια ασυνάρτητη και αντιφατική συρραφή απόψεων και ιδεών, εκτός
ελληνικής πραγματικότητας.
Γιατί έπρεπε να φορολογηθεί άγρια η ακίνητη περιουσία; Η απάντηση
ανάγεται στο ποσοστό ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα, σημαντικά υψηλότερο από
ό,τι στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Πρέπει, επομένως, όλες οι πλευρές της
ζωής να υποστούν την προκρούστειο κλίνη των διεθνών στατιστικών;
Συγκρίνεται η Ελλάδα με τη Γαλλία, όπου το Δημόσιο προσφέρει
επιδοτημένες κατοικίες στους οικονομικά ασθενέστερους; Ιδιες ψυχολογικές
συνθήκες επικρατούν στις σταθερές χώρες της Δυτικής Ευρώπης και στη
γεωπολιτικά εκτεθειμένη, ανασφαλή Ελλάδα;
Γιατί επιλέγεται να φορολογείται η κατοχή των ακινήτων περισσότερο
από όσο οι μεταβιβάσεις; Η απάντηση είναι ότι η φορολόγηση των
μεταβιβάσεων δυσχεραίνει τη γεωγραφική κινητικότητα της εργατικής
δύναμης· δηλαδή, ο εργάτης θα δυσκολευτεί να περάσει, επί παραδείγματι,
από τη Siemens στην Krups, αν αντιμετωπίζει υψηλή φορολογία στην
αγοραπωλησία της κατοικίας του. Μα, σε ποια χώρα βρισκόμαστε; Ισως,
πάλι, η θεωρία να παραπέμπει στον Friedrich Engels και στο «Ζήτημα της
Κατοικίας»· δηλαδή, πρέπει να καταπολεμηθεί η ιδέα της ιδιοκτησίας, ώστε
να μην εμποδίζονται οι εργάτες να θέτουν σε ανταγωνισμό εργοδότες
εγκατεστημένους σε διαφορετικές πόλεις.
Σε ποια λογική εντάσσεται ο «δεύτερος φόρος» στον ΕΝΦΙΑ, ο οποίος
υπολογίζεται στο σύνολο της ακίνητης περιουσίας; Γιατί φορολογείται
μόνον ο πλούτος ο επενδεδυμένος σε ακίνητα; Μήπως θεωρούμε το ακίνητο,
όπως στη σταλινική ΕΣΣΔ, αντιπαραγωγική επένδυση; Ή, απλώς, επειδή δεν
κρύβεται; Πώς εξηγείται ότι η περιουσία υπολογίζεται ατομικά και όχι
οικογενειακά; Επιθυμούμε να επιτείνουμε το δημογραφικό πρόβλημα ή
πρόκειται για μια ακόμη έκφραση φορομπηκτικής μικροπονηρίας; Τέλος, πώς
κρίνεται το συνεχές «αλισβερίσι» ανάμεσα στο κράτος και τους υπευθύνους
για οικοδομικές αυθαιρεσίες; Εχουν υπολογιστεί οι συνέπειες των
εκβιασμών στους οποίους υποβάλλονται οι πολίτες; Ποια περιβαλλοντική
συνείδηση δημιουργούμε;
Θα μπορούσε κανείς να πολλαπλασιάσει τις κριτικές. Προέχει, όμως, η
διαπίστωση ότι ένα ζωτικό ζήτημα το οποίο, από τη δημιουργία του
ελληνικού κράτους, ρύθμιζε την οικονομική και πολιτική σταθερότητα, το
διαχειρίζονται μαθητευόμενοι μάγοι, Ελληνες και ξένοι. Το πρόβλημα
ασφαλώς δεν προέκυψε τώρα. Εχει, όμως, ενταθεί από την οικονομική πίεση
και τις, έστω καλοπροαίρετες, παρεμβάσεις των ξένων εμπειρογνωμόνων τους
οποίους αδυνατούν να αντιμετωπίσουν θεωρητικά οι Ελληνες υπεύθυνοι.
Απευκταίες, αλλά ενδεχόμενες εφιαλτικές πολιτικές εξελίξεις θα
οφείλονται εν πολλοίς στο ότι εμπιστευθήκαμε εκρηκτικές ύλες σε ελλιπώς ή
και διόλου ενημερωμένους ως προς τα καθ’ ημάς ξένους εμπειρογνώμονες
και σε καιροσκόπους εγχωρίους πολιτικούς.
*Ο κ. Γιώργος Πρεβελάκης είναι καθηγητής Γεωπολιτικής στη Σορβόννη (Paris I).
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 04/09/2016)