Μετά τη συμφωνία του Παρισιού, η συζήτηση για την επόμενη φάση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2021-2030, έχει ενταθεί. Η Ελλάδα υποστηρίζει έντονα την ένταξη της στις διατάξεις γ και δ του Άρθρου 10, γράφουν αναλυτές της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού Α.Ε. (ΔΕΗ).
Είναι η Ελλάδα επιλέξιμη σύμφωνα με το κριτήριο «κράτη μέλη με χαμηλό εισόδημα» (κράτη μέλη με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω του 60% του μέσου όρου της ΕΕ); Σίγουρα είναι. Η Ελλάδα έχει χάσει περίπου το 27% του ΑΕΠ της τα τελευταία 7 χρόνια – είναι η χώρα που έχει πληγεί περισσότερο από την κρίση στην ευρωζώνη. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ήταν 59% του μέσου όρου της ΕΕ το 2014 και μειώθηκε περαιτέρω σε 56% το περασμένο έτος.
Γιατί λοιπόν έχει αποκλειστεί από τους μηχανισμούς αποζημίωσης; Λόγω της υποσημείωσης στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με τη φράση «όλες οι αναφορές στο ΑΕΠ το 2013». Την εποχή εκείνη, το 2013 ήταν το τελευταίο έτος για το οποίο υπήρχαν διαθέσιμα επίσημα στοιχεία για το ΑΕΠ. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδας το 2013 ήταν ελαφρώς πάνω από το όριο του 60% (61,8%). Η αποτυχία να προβλεφθούν οι μετέπειτα εξελίξεις θα πρέπει να διορθωθεί ώστε να αντικατοπτρίζουν την πραγματική κατάσταση που επικρατεί στις χώρες του ΣΕΔΕ.
Εκτός από τα κριτήρια του ΑΕΠ και την δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Ελλάδα, τα πράγματα, λόγω της γεωγραφίας της χώρας, γίνονται χειρότερα με δύο τρόπους: Πρώτον, η Ελλάδα είναι το νοτιοανατολικό σύνορο της ΕΕ, με περιορισμένη πρόσβαση σε διασυνδέσεις δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας , και σε μια περιοχή όπου – εκτός από την Ιταλία – οι χώρες είτε δεν είναι συνδεδεμένες με το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας εκπομπών (Αλβανία, Σερβία, Τουρκία κλπ) ή δικαιούνται αποζημίωση (Βουλγαρία, Κροατία, Ρουμανία κλπ), δίνοντάς τους ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι της χώρας μας. Δεύτερον, η Ελλάδα έχει μια σειρά από απομακρυσμένα νησιά που βασίζονται στο πετρέλαιο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ο εκσυγχρονισμός των ενεργειακών πόρων, η ανάπτυξη παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στα νησιά και η διασύνδεσή τους με το ηπειρωτικό δίκτυο απαιτεί χρηματοδότηση την οποία η Ελλάδα αδυνατεί να πραγματοποιήσει.
Σύμφωνα με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις του κανονιστικού πλαισίου, η παροχή δυνατότητας στην Ελλάδα να διαθέσει δωρεάν δικαιώματα εκπομπών για τη χρηματοδότηση ενεργειακών έργων, δεν θα επηρεάσει άλλα κράτη μέλη, δεδομένου ότι οποιαδήποτε τέτοια δωρεάν κατανομή θα αφαιρεθεί από το δικό της μερίδιο δικαιωμάτων εκπομπών.
Όσον αφορά τη συμμετοχή της Ελλάδα στον Ταμείο Εκσυγχρονισμού (Άρθρο 10δ), δεν είναι ορθή η άποψη ότι μια αύξηση του αριθμού των δικαιούχων θα οδηγούσε σε μείωση των ατομικών αποζημιώσεων, δεδομένου ότι ο σκοπός αυτού του μηχανισμού αντιστάθμισης είναι η απαλλαγή των επιλέξιμων κρατών μελών από μέρος του κόστους της πολιτικής για την κλιματική αλλαγή. Αυτό το πρόβλημα θα μπορούσε να ξεπεραστεί εύκολα με την αύξηση της ποσότητας των δικαιωμάτων εκπομπών που χρησιμοποιούνται για το Ταμείο Εκσυγχρονισμού, είτε με την αύξηση του ποσοστού του Ταμείου από 2% έως 2,32%, είτε παίρνοντας 50 εκατ. δικαιώματα εκπομπών από το Αποθεματικό για τη Σταθεροποίηση της Αγοράς, χρησιμοποιώντας στην πραγματικότητα εναπομείναντα δικαιώματα εκπομπών από την προηγούμενη φάση του ΣΕΔΕ. Η τελευταία μέθοδος έχει χρησιμοποιηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση άλλων συστημάτων, όπως ο μηχανισμός καινοτομίας.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε το λόγο για τον οποίο δημιουργήθηκαν οι μηχανισμοί αποζημίωσης: για να υποστηρίξουν τα ευάλωτα κράτη μέλη και να τους επιτρέψουν να πετύχουν τους κοινούς κλιματικούς στόχος της ΕΕ. Για τους παραπάνω λόγους, φαίνεται δίκαιη και εύλογη η παροχή υποστήριξης στην Ελλάδα, ενισχύοντας έτσι την κλιματική πολιτική, επιτρέποντας σε χώρες που επλήγησαν από την κρίση να επενδύσουν σε έργα για τον περιορισμό των εκπομπών.
* Το άρθρο γνώμης συνυπογράφεται από τον Ανδρέα Μηταφίδη, Διευθυντής της Διεύθυνσης Διαχείρισης Ενέργειας, τον Παύλο Μπαξεβάνη, επικεφαλής του Κανονιστικού Πλαισίου και Ξένων Αγορών, και τον Χαράλαμπο Χατζηαναστασίου του τμήματος εκπαίδευσης της ΔΕΗ.