Περίμενε κανείς ότι την ημέρα του τείχους του Μεξικού η Wall Street θα
έκανε ιστορικό ρεκόρ; Ή, για να το πει κανείς πιο γενικά, ότι «Η Αμερική
πρώτα» του Ντόναλντ Τραμπ, το σύνθημα-σύμβολο του εμπορικού
προστατευτισμού και του οικονομικού εθνικισμού, θα σκόρπιζε
τέτοια ευφορία στις αγορές; Προτού απαντηθεί το ερώτημα (μάλλον από την
ίδια τη ζωή), η Repubblica σκιαγραφεί αυτό «το πολιτικό, οικονομικό και
κοινωνικό πρόγραμμα που δεν έχει καμία σχέση με την Αμερική έτσι όπως
τη γνωρίσαμε τις τελευταίες δεκαετίες».
Η ΤΡΡ, οι αυτοκινητοβιομηχανίες και το τείχος
Την περασμένη Δευτέρα ο Τραμπ υπέγραψε το διάταγμα με το οποίο οι ΗΠΑ
αποχωρούν από Σύμπραξη της Περιοχής του Ειρηνικού (ΤΡΡ) ενώ ανακοίνωσε
ότι θα επαναδιαπραγματευτεί τη Συμφωνία Ελευθέρου Εμπορίου Βόρειας
Αμερικής (NAFTA). Σήμερα ο αμερικανός πρόεδρος υποδέχεται
την Τερέζα Μέι με δώρο έναν ύμνο για το Brexit. Είναι κλασική περίπτωση
εμπορικού προστατευτισμού. Στις αυτοκινητοβιομηχανίες πάλι πρότεινε να
επαναπατρίσουν την παραγωγή τους για να δώσει αυτός σε αντάλλαγμα
μικρότερη φορολογία και πιο χαλαρό πλαίσιο για
τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Είναι μια πρόταση που οι
αυτοκινητοβιομηχανίες δεν μπορούν να αρνηθούν. Γιατί διαφορετικά θα δουν
τα προϊόντα τους να δασμολογούνται άγρια. Και το τείχος του Μεξικού;
Αυτό πάλι έχει περισσότερο συμβολική σημασία – και δεν είναι
άλλη από τον δημογραφικό προστατευτισμό.
Πίσω στο παρελθόν. Αλλά ποιο παρελθόν;
Τί περιλαμβάνει το μέλλον που περιγράφει ο Τραμπ; Τίποτε που να μην έχει
συμβεί στο παρελθόν. Οι πιο απαισιόδοξοι βλέπουν μια επιστροφή στη
δεκαετία του 1930 όταν η Μεγάλη Υφεση τροφοδοτήθηκε και επιδεινώθηκε από
μέτρα προστατευτισμού και την αναβίωση των εθνικισμών.
Υπάρχει, όμως και ένα λιγότερο καταστροφικό προηγούμενο: είναι η
δεκαετία του 1950 όταν το εξωτερικό εμπόριο δεν ήταν τόσο ελεύθερο, ενώ
οι νομισματικοί περιορισμοί και οι περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων
ήταν απολύτως νόμιμοι και θεμιτοί. Επειτα, ο μετριοπαθής
προστατευτισμός του Ρόναλντ Ρίγκαν τη δεκαετία του 1980 έπεισε την
ιαπωνική Toyota να φτιάξει αυτοκίνητα στην Αμερική. Σε ό,τι αφορά τη
μετανάστευση, το σημερινό άνοιγμα των ΗΠΑ είναι καρπός μιας πολιτικής
που υιοθετήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Αν
κλείσουν τα σύνορα πόσο πίσω θα πάμε;
Ο Τραμπ δεν είναι μόνος
Το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης γεννήθηκε το 1999 στην περίφημη
διαδήλωση του Σιάτλ που πραγματοποιήθηκε με αφορμή μια σύνοδο του
Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Και ήταν αριστερό. Την παράδοση αυτής
της αριστερής εναντίωσης απέναντι στο ελεύθερο εμπόριο
συνέχισε το κίνημα «Καταλάβατε τη Γουόλ Στριτ» και σε πολιτικό επίπεδο ο
υποψήφιος για το χρίσμα των Δημοκρατικών Μπέρνι Σάντερς, ο οποίος στην
προεκλογική του εκστρατεία διατύπωσε παρόμοιες θέσεις με αυτές του
Τραμπ. Κριτική άσκησαν και οι νομπελίστες οικονομολόγοι
Ανγκους Ντίτον και Τζόζεφ Στίγκλιτς καταγγέλλοντας την «αναδιανομή από
την ανάποδη» που συνόδευσε την παγκοσμιοποίηση. Και τι λέει αυτή; Οτι
μπορεί να μειώθηκαν οι ανισότητες ανάμεσα στον Βορρά και τον Νότο ή την
Ανατολή και τη Δύση, αλλά αυξήθηκαν στο εσωτερικό
των κρατών με αποτέλεσμα να πληγεί πρώτα η εργατική και στη συνέχεια η
μεσαία τάξη. Ο Τραμπ καβάλησε πάνω στο κύμα της δυσφορίας ενσαρκώνοντας
έναν δεξιό οικονομικό εθνικισμό. Οι συγκλίσεις με την Αριστερά πάντως
είναι εμφανείς.
Και τώρα τι θα κάνουν οι άλλοι;
Υπάρχει ένα κλασικό και (από μια άποψη) ισχυρό επιχείρημα κατά του
προστατευτισμού. Και λέει ότι εάν εσύ επιβάλλεις δασμούς στα προϊόντα
μου και καταναλώνεις μόνο τα δικά σου, τότε θα κάνω κι εγώ το ίδιο. Αρα
οι εξαγωγικές σου βιομηχανίες θα πληγούν. Και το
αποτέλεσμα είναι να χάσεις θέσεις εργασίας. Αντίθετα, εάν εσύ αγοράζεις
τα δικά μου προϊόντα και εγώ τα δικά σου τότε θα επωφεληθούμε και οι
δύο. Η πράξη, όμως, απέχει ελαφρώς από τη θεωρία. Στην παγκοσμιοποίηση
που ζούμε (ή που ζήσαμε) το άνοιγμα δεν είναι
πάντα αμοιβαίο και – κυρίως – ανάλογο. Η Κίνα, για παράδειγμα, ασκεί
ένα είδος προστατευτισμού επιμένοντας να μην ανατιμά το νόμισμά της, ενώ
δεν εισήγαγε από τη Δύση δικαιώματα και συνδικαλιστικές ελευθερίες,
κάτι που της επιτρέπει να κρατά το εργατικό κόστος
χαμηλά. Στο άλλο άκρο, πάλι, χώρες όπως το Λουξεμβούργο και η Βρετανία
εκμεταλλεύτηκαν την παγκοσμιοποίηση για να μετατραπούν σε φορολογικούς
παραδείσους.
Καταναλωτές ή εργαζόμενοι
Είναι το μεγάλο και παλιό δίλημμα της παγκοσμιοποίησης: Το made in China
είναι φτηνό και άρα εγώ επωφελούμαι ως καταναλωτής. Αλλά εάν εργάζομαι
σε έναν κλάδο που πλήττεται από τα κινεζικά προϊόντα ή μεταφέρει την
παραγωγή του σε μια αναπτυσσόμενη χώρα τι τύχη
θα έχει η αγοραστική μου δύναμη; Αυτό το δίλημμα έχει και μια «μάκρο»
εκδοχή. Η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε έναν αποπληθωριστικό κόσμο – και
οι σταθερές τιμές προκαλούν οικονομική στασιμότητα. Ο προστατευτισμός
του Τραμπ μπορεί να παράγει πληθωρισμό, (πράγμα
που δεν είχαν μπορέσει να κάνουν οι κεντρικές τράπεζες τυπώνοντας
νόμισμα και αγοράζοντας ομόλογα). Και η οικονομία να αντιδράσει σαν τον
νυσταγμένο που του δίνεις έναν δυνατό καφέ.
(από την εφημερίδα La Repubblica - πηγή: Protagon.gr)