Οι
τελευταίες εξελίξεις αναφορικά με τον ρόλο της Ρωσικής
Gazprom στην
ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρωπαϊκής ηπείρου ενισχύουν την άποψη ότι
εισερχόμαστε σε μία νέα περίοδο χρήσης του ευγενούς καυσίμου που προορίζεται να
αντικαταστήσει μεγάλο μέρος της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων κατά τα επόμενα
χρόνια. Σύμφωνα δε με τους ενεργειακούς σχεδιαστές των Βρυξελλών το φυσικό
αέριο πρόκειται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην απανθρακοποίηση του
ενεργειακού συστήματος των περισσότερων χωρών, ιδιαίτερα των βιομηχανοποιημένων,
όπου ο άνθρακας εξακολουθεί να αποτελεί βασική πηγή ενέργειας στην
ηλεκτροπαραγωγή και στη βιομηχανία.
Στην
Gazprom, η οποία
καλύπτει περίπου το 35% των αναγκών αερίου του ΕΕ28 και της Τουρκίας (η οποία
είναι η δεύτερη μεγάλη εισαγωγέας Ρωσικού αερίου στην Ευρώπη μετά τη Γερμανία) εστιάζεται
η πρόσφατη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πιο συγκεκριμένα, η επίτροπος
Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ, αρμόδια για την
πολιτική ανταγωνισμού, στις 2/3 δήλωσε: «Πιστεύουμε ότι οι δεσμεύσεις της
Gazprom θα καταστήσουν δυνατή την ελεύθερη ροή φυσικού αερίου στην Κεντρική και
Ανατολική Ευρώπη σε ανταγωνιστικές τιμές. Οι δεσμεύσεις απαντούν στις ανησυχίες
μας όσον αφορά τον ανταγωνισμό και προσφέρουν μια μακρόπνοη λύση, σύμφωνη με
τους κανόνες της ΕΕ. Πράγματι, συντελούν στην καλύτερη ολοκλήρωση των αγορών
φυσικού αερίου στην περιοχή.Είναι κάτι που έχει σημασία για εκατομμύρια
ανθρώπους στην Ευρώπη που βασίζονται στο φυσικό αέριο για τη θέρμανση των
κατοικιών τους και τον εφοδιασμό των επιχειρήσεών τους με καύσιμα. Θέλουμε τώρα
να ακούσουμε τις απόψεις που θα διατυπώσουν οι πελάτες και τα άλλα εμπλεκόμενα
μέρη και θα τις εξετάσουμε προσεκτικά πριν από τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης».
Με την Gazprom
ν’ αποτελεί τον δεσπόζοντα προμηθευτή φυσικού αερίου αρκετών χωρών της Κεντρικής
και Ανατολικής Ευρώπης τον Απρίλιο του 2015 η Επιτροπή, μετά από πολύχρονη
έρευνα, απέστειλε κοινοποίηση αιτιάσεων, στην οποία διατύπωνε την άποψη ότι η
Gazprom παραβίαζε την αντιμονοπωλιακή νομοθεσία της ΕΕ με τη συνολική
στρατηγική της διαχωρισμού των αγορών φυσικού αερίου της Κεντρικής και
Ανατολικής Ευρώπης. Ως γνωστό, η
Gazprom
μέσω εμπεριστατωμένων μελετών και λεπτομερούς νομικής επιχειρηματολογίας,
βασισμένη στο Ευρωπαϊκό δίκαιο και τις εφαρμοζόμενες πρακτικές από τις
Ευρωπαϊκές εταιρείες, αντέκρουσε τις κατηγορίες της ΕΕ ενώ παράλληλα κατέθεσε
συγκεκριμένες προτάσεις και δεσμεύσεις σε μία προσπάθεια συμβιβασμού με τις
Βρυξέλλες.
Κατά την
άποψη της Επιτροπής, οι δεσμεύσεις που τώρα προτάθηκαν από την Gazprom
καλύπτουν τις ανησυχίες της Επιτροπής όσον αφορά τον ανταγωνισμό και συντελούν
στην καλύτερη ολοκλήρωση των αγορών φυσικού αερίου της Κεντρικής και Ανατολικής
Ευρώπης, διευκολύνοντας τη διασυνοριακή ροή φυσικού αερίου σε ανταγωνιστικές
τιμές.
Ειδικότερα,
η Επιτροπή εκτιμά ότι οι δεσμεύσεις της Gazprom εκπληρώνουν τους στόχους σε
σχέση με όλες τις ανησυχίες της Επιτροπής όσον αφορά τον ανταγωνισμό,
διασφαλίζοντας ότι:
* οι
περιορισμοί στη διασυνοριακή μεταπώληση αερίου εξαλείφονται διά παντός και
διευκολύνεται η σχετική διασυνοριακή ροή φυσικού αερίου στις αγορές της
Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης,
* οι τιμές
του φυσικού αερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, αντικατοπτρίζουν ήδη ανταγωνιστικά
κριτήρια αναφοράς στην διαμόρφωση τους
* η Gazprom
δεν θα μπορεί πλέον να εκμεταλλευθεί τυχόν πλεονεκτήματα σχετικά με τις
υποδομές φυσικού αερίου που απέκτησε από πελάτες με τη μόχλευση της θέσης της
στην αγορά προμήθειας φυσικού αερίου.
Η Επιτροπή
καλεί τώρα όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να υποβάλουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά
με τις δεσμεύσεις
εντός επτά εβδομάδων από τη δημοσίευσή τους στην
Επίσημη Εφημερίδα. Αφού λάβει υπόψη όλες τις παρατηρήσεις που θα της
υποβληθούν, η Επιτροπή θα διαμορφώσει την τελική της άποψη ως προς το κατά
πόσον οι δεσμεύσεις συνιστούν ικανοποιητική απάντηση στις ανησυχίες της όσον
αφορά τον ανταγωνισμό.
Ως γνωστό στα
αμέσως επόμενα χρόνια η ΕΕ πρόκειται να αντιμετωπίσει σοβαρό πρόβλημα
προμήθειας καθότι βαίνει ολοένα μειούμενη η Ευρωπαϊκή εγχώρια παραγωγή φυσικού
αερίου από τα μεγάλα κοιτάσματα της Βόρειας Θάλασσας, της Νορβηγίας αλλά και
της Ολλανδίας (από το γνωστό κοίτασμα του Croningen). Σήμερα η Ευρωπαϊκή
παραγωγή φ.αερίου φθάνει τα 232 δισεκ.κυβ.μέτρα (BCM’s) κατ’έτος που, αν και
μεγάλο νούμερο, δεν επαρκεί για να καλύψει τις καταναλωτικές ανάγκες οι οποίες
το 2015 έφθασαν τα 420 BCM’s για τις 28 χώρες μέλη. Εάν σε αυτό το νούμερο
προστεθεί και η ζήτηση της Τουρκίας, τότε το σύνολο διαμορφώνεται στα 463
BCM’s. Όπως παρατηρούν
αρκετοί από τους διαχειριστές των διαφόρων εθνικών συστημάτων αερίου το
πρόβλημα θα αρχίσει να γίνεται ορατό αρκετά σύντομα, με ορισμένους να ομιλούν ακόμη
και έως το 2020, με το άνοιγμα μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης να αρχίσει να αυξάνεται σταδιακά για να
φθάσει, σύμφωνα με εκτιμήσεις, το 2035 στα 380 BCM’s.
To άνοιγμα αυτό θα το καλύψει με
επιπλέον εξαγωγές, μέσω αγωγών, η
Gazprom αλλά και οι άλλοι δύο βασικοί
προμηθευτές (δηλαδή
Statoil
και
Sonatrach) καθώς και το εισαγόμενο
LNG. Όπως
δήλωσε πρόσφατα ο Αντιπρόεδρος της
Gazprom κ.
Alexander
Medvedev η
Gazprom έχει τη δυνατότητα να εξάγει 100
BCM’
s κατ’ έτος επιπλέον ποσότητες
προς την Ευρώπη, πέραν των 180
BCM που προμηθεύουν σήμερα, για να καλύψει αυτό το έλλειμα. Το υπόλοιπο θα καλυφθεί από τους άλλους
προμηθευτές και το
LNG.
Aπό αυτή την άποψη και των τεράστιων ποσοτήτων αερίου που πρόκειται να
διακινηθούν στην Ευρωπαϊκή αγορά ο τρόπος τιμολόγησης αποκτά μεγάλο ενδιαφέρον.
Σήμερα, τα περισσότερα συμβόλαια στο
continent, όχι μόνο αυτά της
Gazprom
αλλά και
αυτά των άλλων μεγάλων προμηθευτών, παραμένουν
oil
indexed. Όμως με την
αναμενόμενη κολοσσιαία αύξηση εισαγωγών φυσικού αερίου στην Ευρώπη κατά τα
επόμενα 10-15 χρόνια θα δημιουργηθεί οξύς ανταγωνισμός μεταξύ των ανωτέρω βασικών
τριών προμηθευτών αλλά και των προμηθευτών
LNG
οι οποίοι και θα δώσουν μάχη
σώμα με σώμα για την διατήρηση του μεριδίου τους στην αγορά. Το αποτέλεσμα θα
είναι η δημιουργία αυτού που ονομάζουν οι παίκτες των αγορών,
gas-
to-
gas
competition, με αποτέλεσμα την αποδέσμευση
μεγάλου τμήματος της αγοράς από το
oil
indexation και άρα την πτώση των τιμών φυσικού αερίου προς όφελος του καταναλωτή. Κάτι
τέτοιο εκτιμάται ότι θα δώσει μία νέα μεγάλη ώθηση στην αγορά φυσικού αερίου
αυξάνοντας τη συμμετοχή του
blue
fuel στο ενεργειακό μίγμα των
διάφορων χωρών.
Σύμφωνα με παράγοντες της Ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου η ανωτέρω
εξέλιξη αναφορικά με τη
Gazprom
και τις σχέσεις της με την
Ευρωπαϊκή Επιτροπή κρίνεται ως ιδιαίτερα θετική, ως και κομβικής σημασίας, αφού
αναμένεται να συμβάλλει τα μέγιστα στον εξορθολογισμό της αγοράς φυσικού αερίου
στις διάφορες χώρες. Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας η οποία είναι εμφανής
εδώ και δύο-τρία χρόνια, με ενισχυμένο τον ρόλο των εννέα
gas
trading
hubs που ήδη λειτουργούν στη
Δυτική Ευρώπη, εκτιμάται ότι θα υπάρξει περεταίρω σύγκλιση αλλά και μείωση των
τιμών φυσικού αερίου. Όπως φαίνεται από την γραφική παράσταση οι διαφορετικές
τιμολογιακές ζώνες (
US,
Europe,
Japan
LNG) ήδη ευρίσκονται σε πορεία
σύγκλισης ενώ τα τελευταία 2 ½ χρόνια οι τιμές φυσικού αερίου βαίνουν και αυτές
μειούμενες, πιεζόμενες κυρίως από τις χαμηλές τιμές του αργού πετρελαίου. Από
εδώ και εμπρός το ενεργειακό μίγμα της Ευρώπης αναμένεται να διαφοροποιηθεί περαιτέρω με αύξηση του μεριδίου του φυσικού αερίου και
εκατομμύρια νέους καταναλωτές, να προστίθενται στα δίκτυα φυσικού αερίου στις
διάφορες χώρες. Ουσιαστικά ομιλούμε για τον ερχομό μίας δεύτερης άνοιξης του φυσικού αερίου στην Ευρώπη.