Η Ελλάδα έχει το
προνόμιο να κατέχει στην επικράτειά της έναν τεράστιο αριθμό νησιών πολλά εκ
των οποίων συγκεντρώνουν, ιδίως τους καλοκαιρινούς μήνες, πολυπληθείς επισκέπτες
ενώ δεν είναι λίγα τα νησιά που προσφέρουν αρκετά οφέλη στην οικονομία της
χώρας κυρίως με τον τουρισμό αλλά και με εξαγώγιμα γεωργικά προϊόντα υψηλής
ποιότητας. Ωστόσο, τα περισσότερα νησιά
της πατρίδας μας είναι όχι μόνον ενεργειακά απομονωμένα και αποκομμένα τόσο με
το ηπειρωτικό τμήμα όσο και από τα γύρω νησιά αλλά και αποτελούν ενεργοβόρα
συστήματα που κοστίζουν αρκετά εκατομμύρια ευρώ το χρόνο στην ΔΕΗ και εν
συνεπεία στο δημόσιο.
Ως γνωστόν, τα νησιά
που δεν συνδέονται με το ηλεκτρικό δίκτυο της χώρας (π.χ. Κυκλάδες, Δωδεκάνησα)
επί δεκαετίες στηρίζονται στο πετρέλαιο
για την ηλεκτροπαραγωγή, σε ποσοστό που ξεπερνά το 95%.Το κόστος
αγοράς πετρελαίου είναι τόσο υψηλό που, για να μην πληρώνουν οι κάτοικοι των
νησιών 4 και 5 φορές πιο ακριβά το ρεύμα, τη διαφορά επωμίζονται όλοι οι
Έλληνες καταναλωτές μέσα από τις ΥΚΩ που αναφέρονται στον λογαριασμό της ΔΕΗ.
Υπολογίζεται πως οι Έλληνες πληρώνουν περί τα 700 εκατ. το χρόνο, (πολλές φορές
είναι πολύ περισσότερο αφού το 2012 το ποσό αυτό σχεδόν άγγιξε το 1 δισ.
Ευρώ) για να επιδοτηθεί η ηλεκτροπαραγωγή
των νησιών. Αν είχε γίνει η διασύνδεση των νησιών στο δίκτυο, το κόστος αυτό θα
είχε σχεδόν εκμηδενιστεί σήμερα. Το κόστος διασύνδεσης νησιών και Κρήτης
υπολογίζεται σε 1,5-2 δισ. περίπου, ήτοι θα είχε αποσβεστεί σε 2-3 χρόνια. Θα
πρέπει να σημειώσουμε ότι σύμφωνα με πηγές του ΑΔΜΗΕ στις αρχές του φθινοπώρου θα προκηρυχθούν τα επιμέρους έργα
κατασκευής της μικρής ηλεκτρικής διασύνδεσης της Κρήτης με την Πελοπόννησο και
τέλος του χρόνου ξεκινά η σταδιακή
ηλεκτροδότηση των Κυκλάδων από την Αττική.
Η ηλεκτρική διασύνδεση
των νησιών όμως δεν είναι αναγκαία και απαραίτητη μόνον για τον εκμηδενισμό των
παράλογων και υπέρογκων αυτών ποσών τα οποία κάθε χρόνο δαπανούνται αλλά
αποτελεί επίσης και μια αναγκαία συνθήκη για την περεταίρω ανάπτυξη των ΑΠΕ στα
νησιά. Δεν είναι λίγες οι εξαγγελίες που έχουν γίνει κατά καιρούς για την
δημιουργία «πράσινων» και ενεργειακά αυτόνομων νησιών στο Αιγαίο, τόσο για την
Κρήτη όσο και για πιο μικρά νησιά όπως τον Αγ. Ευστράτιο, την Τήλο κ.α. Πρόσφατα μάλιστα το ΥΠΕΝ σε συνεργασία με την
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ανακοίνωσε σχέδιο για την κατάρτιση ενός φιλόδοξου σχεδίου
που θα αφορά στα ελληνικά νησιά, ώστε να υιοθετηθεί ένα
νέο ενεργειακό μοντέλο, με την
ολοκλήρωση της ηλεκτρικής διασύνδεσης και
την
εγκατάσταση αυτόνομων συστημάτων
φιλικών προς το περιβάλλον.
Η Τήλος αποτελεί παράδειγμα ενός
τέτοιου έργου που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη πλέον. Όπως είχε
ανακοινωθείπριν από μερικά χρόνιαστην Τήλοπρόκειται να
εφαρμοστείένα
πρωτοπόρο υβριδικό σύστημα
παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας προερχόμενης αποκλειστικά από Ανανεώσιμες
Πηγές. Σύμφωνα με το αρχικό πλάνο θα εγκατασταθείστο νησί
υβριδικός σταθμός παραγωγής ενέργειας,
ένα μεσαίου μεγέθους
φωτοβολταϊκό πάρκο και μια
μικρή
ανεμογεννήτρια, σε συνδυασμό
με
συσσωρευτές (μπαταρίες) οι
οποίοι και θα εξομαλύνουν τις διαφορές ανάμεσα στη μεταβλητή παραγωγή από τις
ΑΠΕ και την πραγματική ζήτηση σε ηλεκτρική ενέργεια των κατοίκων. Σύμφωνα με
πληροφορίες, το έργο βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και φιλοδοξεί να αποτελέσει
πιλότο για παρόμοια σχήματα καθώς και να παράξει κατευθυντήριες που θα
βασίζονται σε απτά αποτελέσματα λειτουργίας, πράγμα που έχει επιβεβαιωθεί από
το ιδιαίτερο και συνεχές ενδιαφέρον της ΕΕ για την επιτυχή υλοποίηση του.
Άλλο παράδειγμα αποτελεί το
project του Ενεργειακού και Αναπτυξιακού Συνεταιρισμού Σίφνου
(ΕΑΣΣ) την κατασκευή ενός Υβριδικού Σταθμού αιολικού πάρκουκαι
αναστρέψιμου υδροηλεκτρικού (μονάδα αντλησιοταμίευσης) με χρήση θαλασσινού
νερού. Η ισχύς του αιολικού πάρκου θα είναι περί τα 8 με 10 MW, των
υδροστρόβιλων 6,5 MW (μαζί με τις μονάδες εφεδρείας θα ανέρχεται σε 8 MW) και
των αντλιών 8 MW. Η χωρητικότητα του ταμιευτήρα θα είναι από 500.000 ως 1 εκατ.
κυβικά μέτρα. Πρόκειται για ένα φιλόδοξο σχέδιο, με ορισμένες μεταβλητές (όπως
το κόστος, τον χρόνο αδειοδότησης, τη χρήση θαλασσινού νερού κ.ά.) που
ενδεχομένως αλλάξουν με το πέρασμα του χρόνου. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ο
στόχος της ενεργειακής αυτονομίας που προωθεί ο Ενεργειακός και Αναπτυξιακός
Συνεταιρισμός Σίφνου είναι ένα ζήτημα που θα απασχολήσει έντονα και την
ελληνική κοινωνία τα επόμενα χρόνια, στο πλαίσιο των ριζοσπαστικών αλλαγών που
είναι διεθνώς σε τροχιά υλοποίησης στο μοντέλο παραγωγής, προμήθειας και
κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας.
Ωστόσο θα πρέπει να
επισημάνουμε ότι πολλά παρόμοια σχέδια έχουν δει στο παρελθόν τοφως της
δημοσιότητας. Επί υπουργίας
Τίνας Μπιρμπίλη (2009 – 2011),
το βάρος της ενεργειακής αυτονομίας στα νησιά είχε δοθεί στις
Κυκλάδες, προκειμένου μόλις
διασυνδεθούν με την ηπειρωτική χώρα,
να κλείσουν οι πετρελαικοί
σταθμοί, και να ξεκινήσουν επενδύσεις σε φωτοβολταικά και άλλα
συστήματα ΑΠΕ. Επίσης, παρόμοιες κινήσεις είχαν γίνει στον ΑιΣτράτη και
τους Λειψούς. Παλαιότερα είχε τρέξει επίσης το έργο
«Έξυπνα Δίκτυα» μεστόχο
την πλήρη ενσωμάτωση συστημάτων «ευφυούς μέτρησης σε πέντε νησιά του
Αιγαίου: τη Λέσβο, τη Λήμνο, τη Σαντορίνη, την Κύθνο και τη Μήλο,
υπό το συντονισμό του
Δικτύου ΔΑΦΝΗ
.
Το πρόβλημα με όλες τις
παραπάνω προσπάθειες είναι ότι είτε
δεν εντάχθηκαν ποτέ σε ένα
συνολικότερο στρατηγικό σχεδιασμό με συνέχεια, είτε
λειτούργησανμεμονωμένα
χάριν εντυπωσιασμού και στην πορεία εγκαταλείφθηκαν, με αποτέλεσμα, παρά τις
όποιες καλές προθέσεις, να έχουν μέχρι σήμερα γίνει ελάχιστα βήματα.
Σ’ αυτό το σημείο θα πρέπει να επισημάνουμε
την ανάγκη για στενή συνεργασία της ελληνικής πολιτείας με ευρωπαϊκές χώρες οι
οποίες έχουν ήδη εφαρμόσει στρατηγικές και ανάλογες τεχνολογίες για την
δημιουργία αυτόνομων ενεργειακών νησιών. Η μεταφορά τεχνογνωσίας και
τεχνολογίας, η ενημέρωση των κατοίκων από εκπροσώπους αντίστοιχων νησιωτικών κοινοτήτων
του εξωτερικού όπου έχουν εφαρμοστεί οι «πράσινες» στρατηγικές, η συνεργασία με
εταιρείες του εξωτερικού που έχουν ολοκληρώσει με επιτυχία και
αποτελεσματικότητα έργα αειφόρου ανάπτυξης σε νησιωτικές περιοχές, πρέπει να είναι
προτεραιότητα τόσο του ελληνικού κράτους όσο και της περιφέρειας.
Το ισπανικό νησί El Hierro στο σύμπλεγμα των
καναρίων νήσων είναι ένα πρόσφατο παράδειγμα όπου με την κατασκευή μιας
υβριδικής μονάδας αιολικού-υδροηλεκτρικού συστήματος παραγωγής ηλεκτρικής
ενέργειας συνολικής παραγόμενης ισχύος γύρω στις 50 γιγαβατώρες το χρόνο,
εξοικονόμησε 6,600 τόνους ντίζελ το
χρόνο (περίπου 40.000 βαρέλια πετρελαίου). Άλλα παραδείγματα πράσινων νησιών
είναι το
Samso στην Δανία, το
La
Gomera στην Ισπανία, το
Juist στην Γερμανία κ.α.
Επίσης ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στο
νησί
Sao
Miguel, το μεγαλύτερο νησί στο σύμπλεγμα των Αζορών
ανοιχτά της Πορτογαλίας, όπου η χρήση γεωθερμικής ενέργειας για την παραγωγή
ηλεκτρισμού αλλά και για άλλες εφαρμογές προσφέρει ένα καλό παράδειγμα για το
τί θα μπορούσε να επιτευχθεί στη Μήλο, στη Νίσυρο, στην Κίμωλο, στη Μυτιλήνη καθώς και σε άλλα
νησιά με πλούσιο γεωθερμικό δυναμικό υψηλής ενθαλπίας. Σύμφωνα με πληροφορίες στην περίπτωση των
Δωδεκανήσων η αξιοποίηση του υψηλού γεωθερμικού δυναμικού στη Νίσυρο (με εγκατάσταση
μονάδας ηλεκτροπαραγωγής μέχρι και 20
MW) θα μπορούσε να καλύψει ένα σημαντικό μέρος
των ηλεκτρικών αναγκών της Κω όπως και της Καλύμνου.
Πρέπει βέβαια να επισημανθεί ότι αυτό που χαρακτηρίζει
τα παραπάνω νησιά του εξωτερικού ως πράσινα δεν είναι απλώς η αντικατάσταση του
πετρελαίου ως καυσίμου από ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή αλλά ο συνολικός
μετασχηματισμός των νησιών αυτών, με την μείωση των εκπομπών άνθρακα, τις
εφαρμογές ενεργειακής αποδοτικότητας, την ηλεκτροκίνηση, και την προώθηση της
αειφόρους ανάπτυξης γενικότερα. Έτσι δεν φτάνει απλά να υπάρχουν στα νησιά μας
κάποια επιδεικτικά
projects τα οποία συνήθως τυγχάνουν μιας πληθωρικής
συγχρηματοδότησης από την Ε.Ε. αλλά αντίθετα χρειάζεται μια συντονισμένη
στρατηγική η οποία θα μεταμορφώσει τα νησιά και θα τα βοηθήσει να ανταπεξέλθουν
στις ανάγκες του σύγχρονου τουρισμού. Άλλωστε η ελκυστικότητα και η ομορφιά των
ελληνικών νησιών που συνίσταται στο απαράμιλλο φυσικό κάλος και στην
αρχιτεκτονική του τοπίου δεν συνάδει ούτε με ρυπογόνες λύσεις ούτε με
large
scale
projects
που δεν σέβονται το ιδιαίτερο αυτό χρώμα.
Αντίθετα η προώθηση των ΑΠΕ συμβάλει στην ορθολογική ανάπτυξη των νησιών με
project
μικρής κλίμακας που θα βρίσκονται σε πλήρη
αρμονία με τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και την ταυτόχρονη ανάδειξη
της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.
Θα πρέπει επίσης να
αναφερθεί ότι η Προεδρία της Μάλτας έχει θέσει προτεραιότητες για την ενίσχυση
της Γαλάζιας Οικονομίας και την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών νησιών.Επιπλέον,
σε συνέχεια του πακέτου μέτρων «Καθαρή Ενέργεια για Όλους τους Ευρωπαίους» η
Ευρωπαϊκή Επιτροπή επεξεργάζεται αυτή την περίοδο ένα πρόγραμμα χρηματοδότησης
καινοτόμων έργων μείωσης του κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στα
Ευρωπαϊκά νησιά.Είναι λοιπόν ευκαιρία, σε συνδυασμό με το μεγάλο
επενδυτικό έργο της διασύνδεσης των νήσων, να υπάρξει εκμετάλλευση σε εθνικό και
περιφερειακό επίπεδο των ευκαιριών που παρουσιάζονται όχι μόνον υπέρ της
χρηματοδότησης κάποιων μεμονωμένων πράσινων
project αλλά υπέρ της δημιουργίας μιας συντονισμένης
στρατηγικής για την ενίσχυση της πράσινης αειφόρου ανάπτυξης όλων των ελληνικών
νησιών.
*Συντονιστής Ερευνητικών
Προγραμμάτων ΙΕΝΕ - Μέλος Δ.Σ. ΙΕΝΕ