Με αφορμή την έναρξη της διαδικασίας δοκιμών
και γεωτρήσεων στο ενεργειακό τεμάχιο 11 «Ονησίφορος» της Κύπρου και την
τουρκική νευρικότητα, είναι χρήσιμο να καταγράψουμε τις κυριότερες
παραμέτρους της ενεργειακής εξίσωσης στην ανατολική Μεσόγειο. Για να
γίνει αντιληπτή η ρευστότητα αλλά και η δυναμική των εξελίξεων αρκεί να
σημειώσουμε ότι τη διάχυτη απογοήτευση που επικράτησε πριν από κάποιο
καιρό στην Κύπρο μετά τα μικρότερα του αναμενομένου αποτελέσματα στο
πεδίο (12) «Αφροδίτη» και τα αποτυχημένα «χτυπήματα» στο τεμάχιο 9,
ανέτρεψε η ανακάλυψη του πεδίου Ζορ στην Αίγυπτο. Αργότερα, η εμπλοκή εκ
των μεγαλύτερων εταιρειών του κλάδου (Total, ExxonMobil), αφενός,
κατέδειξε τις καλές προοπτικές εξεύρεσης ικανών ποσοτήτων εντός της
κυπριακής ΑΟΖ, αφετέρου, θωράκισε σε σημαντικό βαθμό τη Λευκωσία έναντι
κινδύνων.
Η Τουρκία από την πλευρά της βρίσκεται σε δυσμενή θέση εξαιτίας των
δικών της χειρισμών. Οι αρνητικές σχέσεις με Ισραήλ (μέχρι πρότινος) και
Αίγυπτο δεν επέτρεψαν στον Ερντογάν να αποπειραθεί την απομόνωση της
Κύπρου, προσφέροντας ως δέλεαρ συνεργασίας τη μεγάλη τουρκική αγορά.
Ετσι, έμεινε εκτός νυμφώνος, ενώ η στασιμότητα στο Κυπριακό αποδυναμώνει
το σενάριο επανάκαμψής της διά της πλαγίας οδού, αυτής των
Τουρκοκυπρίων. Από την άλλη, το μέγεθος της γειτονικής μας χώρας σχεδόν
απαγορεύει σκέψεις για αμετάκλητη αποκοπή της από τις ενεργειακές
πραγματικότητες που διαμορφώνονται στην περιοχή.
Οι ΗΠΑ, μεταξύ άλλων, συνηγορούν σθεναρά σε αυτή την άποψη,
προσπαθώντας να επηρεάσουν τις εξελίξεις προς ανάλογη κατεύθυνση. Ισως,
μάλιστα, με τις ευλογίες τους, ώστε να εξευμενιστεί και ο Ερντογάν, να
προωθηθεί το επόμενο διάστημα συμφωνία με το Ισραήλ (πιο συγκεκριμένα με
τις εταιρείες που διαχειρίζονται τα κοιτάσματά του) για την τροφοδοσία
της Αγκυρας. Αυτό θα μπορούσε να παρουσιαστεί στο εσωτερικό της Τουρκίας
ως ρελάνς έναντι των Ελληνοκυπρίων. Αν, λοιπόν, οι απειλές εις βάρος
των τελευταίων δεν έχουν πρακτικό αντίκρισμα, με την περιφρόνηση από
μεριάς ενεργειακών εταιρειών να ακυρώνει εν τοις πράγμασι την τουρκική
επιχειρηματολογία, η εξασφάλιση ποσοτήτων ισραηλινού φυσικού αερίου θα
έδινε πόντους στον στριμωγμένο Ερντογάν – θα εμφάνιζε κιόλας ότι τις
αποστερεί από τη Λευκωσία, περιορίζοντας έτσι τις δυνατότητες
συνδιάθεσης/συνεξαγωγής με το Τελ Αβίβ. Ασφαλώς, αυτή η σύμπραξη
εμπεριέχει δυσκολίες, απαιτεί χρόνο, ενώ και η ισραηλινή κυβέρνηση
μοιάζει ακόμη διχασμένη, αν όχι διστακτική, στην εμβάθυνση των σχέσεων
με την αντίστοιχη τουρκική.
Ακόμη, πάντως, είναι νωρίς να εκτιμηθούν, έστω και κατά προσέγγιση,
οι ενεργειακές δυνατότητες της Κύπρου. Η προσδοκία εκ μέρους των
εταιρειών είναι πως λόγω γειτνίασης με το τεράστιο κοίτασμα Ζορ της
Αιγύπτου και της υιοθέτησης νέας φόρμουλας σε σχέση με τις εξορύξεις σε
ασβεστολιθικά και ανθρακικά πετρώματα, ενδέχεται να ανακαλυφθεί
τουλάχιστον ένα μεγάλο κοίτασμα φυσικού αερίου εντός της κυπριακής ΑΟΖ.
Σε μια τέτοια περίπτωση, η Ε.Ε. θα έχει εξασφαλίσει μια σημαντική
«εγχώρια» πηγή και ενώ η εξάρτησή της από τις εισαγωγές φυσικού αερίου
βαίνει αυξανόμενη. Εν συνεχεία, ο τρόπος διάθεσης στην ευρωπαϊκή αγορά
πιθανόν να επιφέρει ανακατατάξεις (προφανής αλλά όχι δεδομένη η
προτίμηση στην Ελλάδα ως διαμετακομιστή), ενώ και η Τουρκία θα επιδιώξει
εκτός από τη συμμετοχή στο σκέλος της μεταφοράς στη Γηραιά Ηπειρο, να
αποκτήσει πρόσβαση στις πηγές της Κύπρου για τη δική της διψασμένη
αγορά.
Αξιοπρόσεκτο ρόλο στις αποφάσεις διατηρεί και η Αίγυπτος. Εφόσον
παραμείνει σταθεροποιημένη, πολλά θα εξαρτηθούν από το μέγεθος του Ζορ.
Θα αξιοποιηθεί αποκλειστικά για την εγχώρια κατανάλωση και ενώ το
καθεστώς επιζητεί τρόπους επαναφοράς των χαμηλών τιμών ενέργειας για
τους πολίτες της χώρας; Θα χρησιμοποιηθούν τα δύο εργοστάσια υγροποίησης
φυσικού αερίου για την αποστολή ποσοτήτων LNG, κυρίως στην Ευρώπη; Θα
περισσέψει χωρητικότητα σε αυτά για κυπριακό ή/και ισραηλινό αέριο,
εφόσον το αντίστοιχο project στον Βασιλικό της Κύπρου κρίνεται ασύμφορο;
Εντέλει, θα ενώσουν δυνάμεις τα κράτη της περιοχής με παραγωγικές
δυνατότητες (ώστε να καταστούν ανταγωνιστικότερα) ή θα κινηθούν κατά
μόνας; Τα ερωτήματα αυτά θα βρίσκουν απαντήσεις όσο προχωρούν
αδιατάρακτα οι εξορυκτικές δραστηριότητες.
* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου
Διεθνών Σχέσεων. Το βιβλίο του «Πρόσφυγες, Ευρώπη, Ανασφάλεια»
κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")