Τα Μεγαλεπήβολα Σχέδια Μακρόν για τη Μεταμόρφωση του Ενεργειακού Τοπίου στη Γαλλίας

Μεταξύ των θεμάτων που συζητήθηκαν κατά τις γενικές εκλογές στη Γαλλία το 2017, η ενέργεια ήταν σίγουρα ένα από αυτά που απασχόλησαν λιγότερο. Αυτό ήταν απογοητευτικό, ειδικά καθώς οι υποψήφιοι πρόσφεραν μια ποικιλία επιλογών: στα δεξιά, ο François Fillon και ο Marine Le Pen ήταν υπέρ μιας παράτασης του χρόνου ζωής πυρηνικών αντιδραστήρων που κατασκευάστηκαν τη δεκαετία του 1980. Η Le Pen πρότεινε επίσης ένα μορατόριουμ στην αιολική ενέργεια και ο Fillon δεσμεύθηκε για τον τερματισμό της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα. Στα αριστερά, οι δύο κύριοι υποψήφιοι, Jean-Luc Mélenchon και Benoît Hamon, εξήγγειλαν τη σταδιακή κατάργηση της πυρηνικής ενέργεια και τη στροφή προς την ανανεώσιμη ενέργεια κατά 100% μέχρι το 2050. Ο Εμμανουήλ Μακρόν κέρδισε προτείνοντας τη μέση οδό. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το πρόγραμμά του θα είναι εύκολο να εφαρμοστεί.

Μια από τις βασικές προτάσεις του Μακρόν ήταν η μείωση του ποσοστού συμμετοχής της πυρηνικής ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή από περίπου 75% που είναι σήμερα σε 50% το 2025. Αυτός ο στόχος περιλαμβανόταν ήδη στο νόμο για την Ενεργειακή Μετάβαση του 2015, αν και τίποτα δεν έγινε από την προηγούμενη κυβέρνηση στην κατεύθυνση της εφαρμογής του. Στην πραγματικότητα, ο προκάτοχός του Μακρόν απέτυχε ακόμη και στο να στηρίξει τις εξαγγελίες του κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του 2012 και να κλείσει το παλαιότερο πυρηνικό εργοστάσιο στη Γαλλία. Έτσι, η μείωση της παραγωγής πυρηνικής ενέργειας κατά ένα τρίτο φαντάζει τουλάχιστον δύσκολη.

Με την προϋπόθεση ότι η συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα παραμείνει σταθερή, ο στόχος για 50% συμμετοχή της πυρηνικής ενέργειας σημαίνει ότι η ηλεκτροπαραγωγή από πυρηνική ενέργεια πρέπει να μειωθεί κατά περίπου 130 τεραβατώρες ( TWh) μέσα στα επόμενα επτά χρόνια. Εάν η Γαλλία επιθυμεί να αποφύγει την αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, η μείωση αυτή θα πρέπει να αντικατασταθεί από 120 TWh που να προέρχονται από ανανεώσιμες πηγές. Πριν από τις εκλογές, ο Μακρόν δεσμεύτηκε να διπλασιάσει τη δυναμικότητα της ηλιακής και αιολικής ενέργειας της Γαλλίας έως το 2022. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε μόνο με περίπου 32 TWh νέας ανανεώσιμης παραγωγής.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, αλλά και μετά από αυτή, πολλοί -ακόμη και εντός της ομάδας του Μακρόν - εξέφρασαν επιφυλάξεις για το εάν ο στόχος του 50% είναι υλοποιήσιμος. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι η μείωση της πυρηνικής ενέργειας δεν αποτελεί μόνο ιδεολογική επιλογή, αλλά και συνέπεια της γήρανσης των μονάδων παραγωγής. Οι γαλλικοί πυρηνικοί αντιδραστήρες σχεδιάστηκαν για να λειτουργήσουν 40 χρόνια και οι 34 από τους 56 που λειτουργούν αυτή τη στιγμή θα φτάσουν αυτό το όριο πριν από το 2025. Ακόμα και αν, όπως φαίνεται, η διάρκεια ζωής τους μπορεί να παραταθεί έως τα 50 ή 60 χρόνια, κάτι τέτοιο συνεπάγεται περισσότερο δαπανηρή και λιγότερο αξιόπιστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Στα τέλη του 2016, ως και το ένα τρίτο των γαλλικών αντιδραστήρων ήταν εκτός λειτουργίας λόγω τεχνικών προβλημάτων και η χώρα αναγκάστηκε να αγοράσει ηλεκτρική ενέργεια από τους γείτονές της για πρώτη φορά εδώ και χρόνια. Αυτού του είδους τα προβλήματα θα γίνονται όλο και συχνότερα.

Μειώνοντας τον άνθρακα

Η νέα κυβέρνηση καλείται να βρει μια λύση σε αυτή τη δύσκολη κατάσταση. Δεν αποτέλεσε επομένως έκπληξη το γεγονός ότι ο Nicolas Hulot, πρώην ακτιβιστής για το περιβάλλον και νυν υπουργός Οικολογικής Μετάβασης της Γαλλίας, δήλωσε στις 10 Ιουλίου ότι η Γαλλία ενδέχεται να κλείσει έως 17 από τους 56 πυρηνικούς αντιδραστήρες πριν από το 2025. Μερικές εβδομάδες αργότερα, φάνηκε να υπαναχωρεί, δηλώνοντας ότι «όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι» συμπεριλαμβανομένου ενός «πιο ρεαλιστικού χρονοδιαγράμματος». Ωστόσο -είτε σε επτά, δέκα ή ακόμα και δεκαπέντε χρόνια- η μείωση του ποσοστού συμμετοχής της πυρηνικής ενέργειας στο 50% θα απαιτήσει μια τεράστια προσπάθεια: από τη στιγμή που ξεκίνησε το Energiewende το 2000, η Γερμανία έχει μειώσει την πυρηνική της παραγωγή μόνο κατά 85 TWh.

Στο «Σχέδιο για το Κλίμα» που παρουσιάστηκε στις 6 Ιουλίου, η νέα κυβέρνηση έθεσε ακόμη ένα φιλόδοξο στόχο: την επίτευξη της ουδετερότητας του άνθρακα το 2050. Ο στόχος αυτός εναρμονίζεται με τη Συμφωνία του Παρισιού, η οποία αναφέρει ότι ο πλανήτης θα πρέπει να καταστεί μη εξαρτημένος από τον άνθρακα κατά το δεύτερο μισό του αιώνα. Παράλληλα, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προόδου σε σύγκριση με τον προηγούμενο στόχο ‘facteur 4’, ο οποίος στόχευε μόνο στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 25% έως το 2050 σε σύγκριση με το 1990. Η ουδετερότητα του άνθρακα προϋποθέτει ότι οι εκπομπές πρέπει να μειωθούν δραστικά και οι εναπομείνασες πρέπει να αντισταθμιστούν από φυσικούς ή τεχνητούς ταμιευτήρες άνθρακα. Κάτι τέτοιο είναι εφικτό μόνο με μια δέσμη τεχνολογιών, όπως η αξιοποίηση της βιομάζας με δέσμευση και αποθήκευση του άνθρακα ή η άμεση δέσμευση από τον ατμοσφαιρικό αέρα. Ωστόσο, οι τεχνολογίες αυτές βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο ανάπτυξης.

Στο μεταξύ, αποκαλύφθηκε ένα ευρύ οπλοστάσιο μέτρων για τη μείωση της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Το τέλος ‘Συμβολής για το Κλίμα και την Ενέργεια’ (‘Contribution Climat-Energie’), ένας φόρος κατανάλωσης ενέργειας ανάλογος με την περιεκτικότητα της καταναλωθείσας ενέργειας σε άνθρακα, θα αυξηθεί από € 30 ανά τόνο CO2 που είναι σήμερα σε € 86 ανά τόνο CO2 το 2022. Η κυβέρνηση θα επενδύσει € 4 δισ. σε διάστημα δέκα χρόνων για να βοηθήσει στην ανακαίνιση επτά εκατομμυρίων κατοικιών με ανεπαρκή μόνωση. Οι τελευταίες πέντε μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα θα πρέπει να κλείσουν μέχρι το 2022. Ένας νόμος θα ψηφιστεί πριν το τέλος του έτους για την απαγόρευση κάθε νέας έρευνας πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αν ληφθούν υπόψη οι άδειες που είναι σήμερα σε ισχύ, ο νέος νόμος θα σημάνει την πλήρη παύση της εξαγωγής ορυκτών καυσίμων στη Γαλλία περίπου το 2040. Οι πωλήσεις ‘οχημάτων που εκλύουν αέρια του θερμοκηπίου’ θα απαγορευτούν επίσης το 2040.

Η θητεία του Μακρόν ξεκινά με ένα τολμηρό όραμα: μείωση της εξάρτησης από την πυρηνική ενέργεια και παράλληλη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Εάν τα καταφέρει, η Γαλλία θα προχωρήσει σε μια ενεργειακή μετάβαση περισσότερο φιλόδοξη τόσο σε κλίμακα, όσο και σε χρονοδιάγραμμα από αυτή της Γερμανίας. Με δεδομένη την ενδεχόμενη απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού και τη μεγάλη αβεβαιότητας σχετικά με το μέλλον των ευρωπαϊκών ενεργειακών πολιτικών, οι προσπάθειες αυτές είναι σίγουρο ότι θα προσελκύσουν μεγάλο ενδιαφέρον.