Ο αγωγός Nord Stream 2 παρουσιάζεται από κάποιους ως η
απάντηση στις ενεργειακές προσδοκίες της Ευρώπης και από άλλους ως ένας τεράστιος εφιάλτης.
Πολωνοί νομικοί επιχειρούν να σταματήσουν την κατασκευή του, την ίδια στιγμή
που η Gazprom είναι απόλυτα αποφασισμένη να προχωρήσει στην υλοποίηση του
έργου, παρά τις επιπτώσεις των κυρώσεων εκ μέρους των ΗΠΑ.
Ο αρχικός σχεδιασμός του Nord Stream 2 περιλαμβάνει δύο
αγωγούς που θα μεταφέρουν ρωσικό φυσικό αέριο κατά μήκος της Βαλτικής Θάλασσας με
τελικό προορισμό τη Γερμανία και τις γειτονικές της χώρες. Ο αγωγός εκτιμάται
ότι θα προσθέσει 55 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, αερίου που είναι απαραίτητο
και σχετικά φθηνό αέριο για μια περιοχή που βρίσκεται αντιμέτωπη με τη φθίνουσα
παραγωγή αερίου στη Βόρεια Θάλασσα.
Οι μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου ένωσαν τις δυνάμεις τους
για να υποστηρίξουν τον αγωγό, με τη Shell, την αυστριακή OMV, τη γαλλική Engie
και τις γερμανικές Uniper και Wintershall να εξαγγέλλουν ότι θα παράσχουν η
καθεμία από € 950 εκατ. ($ 1,1 δισ.) για να συνεισφέρουν στην κάλυψη του συνολικού
εκτιμώμενου κόστους των € 9 δισ. του έργου. Εάν οι εργασίες προχωρήσουν
κανονικά, οι πρώτες ποσότητες αερίου θα μπορέσουν να μεταφερθούν μέσω του
αγωγού περί τα τέλη του 2019.
Ωστόσο, η Πολωνία και κάποιες γειτονικές της χώρες,
προσπαθώντας να εξαλείψουν την ενεργειακή εξάρτησή τους από τη Ρωσία και, σε
ορισμένες περιπτώσεις, να προστατεύσουν την ενεργειακή παραγωγή των χωρών τους,
εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι οι εργασίες για τον Nord Stream 2 έρχονται σε
αντίθεση με το στόχο της ΕΕ για τη δημιουργία ενός περισσότερου ολοκληρωμένου και
εναρμονισμένου ενεργειακού δικτύου. Η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ θεωρείται,
επίσης, ότι δεν είναι ιδιαίτερα ένθερμη σε ότι αφορά στα στρατηγικά
πλεονεκτήματα του αγωγού. Ωστόσο, έχει πειστεί για το θετικό οικονομικό
αντίκτυπο του αγωγού για τη χώρα της.
Οι φόβοι για τη
δημιουργία μονοπωλίου
Η άσκηση πιέσεων από την Πολωνία και τους συμμάχους της
συνέβαλε στην άσκηση πίεσης εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη σύναψη
συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας σχετικά με τον εφοδιασμό με αέριο στα μη ρωσικά
τμήματα του αγωγού στη Βαλτική. Μια τέτοια συμφωνία θα εμπόδιζε αποτελεσματικά
τη Gazprom να αποκτήσει μονοπωλιακό έλεγχο στο σύνολο των ποσοτήτων αέριο που
διέρχονται μέσω του Nord Stream 2. Η Κομισιόν υποστηρίζει ότι ο αγωγός είναι
δυνατό να χρησιμοποιηθεί από τη Gazprom για τη δημιουργία σχεδόν μονοπωλιακής
προσφοράς και ενδέχεται να δυναμιτίσει μια εναλλακτική διαδρομή μέσω αγωγών που
θα διέρχονται από την Ουκρανία.
Ωστόσο, μετά από σχετικό αίτημα της Κομισιόν, η νομική
υπηρεσία του Συμβουλίου της ΕΕ συνέταξε μια έκθεση με ημερομηνία 27 Σεπτεμβρίου
- η οποία διέρρευσε στη δημοσιότητα μέσω του ιστότοπου
Politico - στην οποία υπογραμμίζει το
ενδεχόμενο απουσίας νομικού ερείσματος για την εμπλοκή της Κομισιόν στο σχεδιασμό
ενός νομικού πλαισίου που θα ρυθμίζει τη διαχείριση του τμήματα του αγωγού που
διέρχεται τη Βαλτική. Η έκθεση αναφέρει επίσης ότι, σε κάθε περίπτωση, η
Γερμανία, ως αποδέκτης του φυσικού αερίου, ενδέχεται να έχει δικαίωμα άσκησης βέτο
σε οποιαδήποτε πολιτική εντολή, δεδομένου ότι η ΕΕ δεν επιτρέπεται να εμποδίσει
κάποιο ένα κράτος μέλος να επιλέξει προμηθευτή ενέργειας.
Όποια νομικά ατού ή αδυναμίες κι αν παρουσιάζει η θέση της Κομισιόν,
οι κατασκευαστές του Nord Stream 2 καλούνται, επίσης, να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες
των κυρώσεων εκ μέρους των ΗΠΑ. Οι κυρώσεις αρχικά τέθηκαν σε εφαρμογή μετά την
προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία. Οι ΗΠΑ, ωστόσο, απειλούν με ποινές τα
χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συνεργάζονται μαζί τους, εάν αυτά χρηματοδοτήσουν
ρωσικά ενεργειακά έργα.
Η επίδραση των αμερικανικών κυρώσεων στο έργο του Nord
Stream 2 είναι ήδη ορατή. Ο διευθύνων σύμβουλος της OMV, Rainer Seele, δήλωσε
το Σεπτέμβριο ότι η χρηματοδότηση της εταιρείας του για τον Nord Stream 2 θα
χρειαστεί να αναθεωρηθεί υπό το πρίσμα των αμερικανικών κυρώσεων, οι οποίες
είχαν καταστήσει «σχεδόν αδύνατη» τη χρηματοδότηση τέτοιων έργων στις διεθνείς
αγορές. Το Interfax μεταδίδει ότι ο Seele υποστήριξε πως οι εταίροι του έργου θα
πρέπει να βασιστούν σε ίδιους πόρους για τη χρηματοδότηση του αγωγού.
Η απάντηση της
Gazprom
Η Gazprom αντέδρασε στο δυσοίωνο κλίμα που διαμορφώνεται με
μια αισιόδοξη εκτίμηση των δυνατοτήτων για πλήρη χρηματοδότηση του έργου. Ο
πρόεδρος της εταιρείας,
Viktor
Zubkov,
δήλωσε στα τέλη Σεπτεμβρίου ότι η εταιρεία θα βασιστεί σε ίδιους πόρους και ενδέχεται
να απευθυνθεί σε δανειστές στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού, εάν τα
ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα αρνηθούν να επενδύσουν στο έργο.
Αισιόδοξη - ίσως αναμενόμενα - είναι και η ανάλυση των
οικονομικών επιπτώσεων του Nord Stream 2, η οποία ανατέθηκε στην ίδια την
εταιρεία του έργου. Η έκθεση, που συντάχθηκε από τη εταιρεία συμβούλων Arthur D
Little και δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο, σημειώνει ότι, από τον Ιούλιο του 2017,
το συνολικό οικονομικό όφελος για την ΕΕ, όπου κατευθύνεται το 59% των
συνολικών επενδύσεων, θα ξεπεράσει τα € 5,15 δισ., με περίπου 31.000 θέσεις
εργασίας πλήρους απασχόλησης να δημιουργούνται σε μια περίοδο πέντε χρόνων και
την προσθήκη € 2,26 δισ. στο ευρωπαϊκό ΑΕΠ. Τα περισσότερα οφέλη θα αποκομίσουν
η Ρωσία, η Γερμανία, η Φινλανδία και η Σουηδία, όπως αναφέρει η έκθεση.