Λαυρέντιος Γκεμερέυ: Ένας Διανοούμενος Αντιεξουσιαστής Παπάς

(Συνέντευξη στο περιοδικό «Ένα» το 1987)

Είναι Αυστριακός, ζει δεκατρία χρόνια στην Ελλάδα, ιερουργεί στη Γερμανική Καθολική Εκκλησία και χαρακτηρίζει τον εαυτό του «πολιτισμικό πρόσφυγα». Μετέφρασε τα «Απομνημονεύματα» του Μακρυγιάννη στα γερμανικά, ενώ άλλες δυο φορές κατά το παρελθόν έχει γράψει βιβλία για την Ελλάδα. Ερμητικά κλειστός, ο Λαυρέντιος Γκεμερέυ αποφασίζει πότε πότε να «ανοιχτεί» και τότε ξεχειλίζει το χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός του.

Πριν από λίγο καιρό παρουσιάστηκε Αθήνα μια μετάφραση-άθλος. Τα «Απομνημονεύματα» του Μακρυγιάννη στα γερμανικά. «Δράστης», ένας Αυστριακός ιερωμένος, ο Λαυρέντιος Γκεμερέυ, καθολικός παπάς που ζει 13 χρόνια στην Ελλάδα. Ιερουργεί στη Γερμανική Καθολική Εκκλησία. Άνθρωπος με ευρύτερη κουλτούρα, σε κάνει να ξεχνάς πως είναι παπάς. Ζει μια μοναχική ζωή, αλλά δεν είναι μόνος. Ανάμεσα στους φίλους του ήταν και Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Είναι απόλαυση να συζητάς μαζί του πίνοντας τσέρυ. Ζει σ' ένα παλιό σπιτάκι στο Χαλάνδρι και αγαπάει την Ελλάδα και κάθε τι γνήσια ελληνικό, όσο λίγοι Έλληνες.

Το βιογραφικό του γράφει: «Ο Λαυρέντιος Γκεμερέυ γεννήθηκε στο 1931 στο Γκρατς της Αυστρίας. Μετά από την εισβολή του Χίτλερ στη χώρα του εξορίστηκε μαζί με την οικογένειά του στην Ουγγαρία, όπου έζησε ώς το 1945.

»Σπούδασε στη Βιέννη Θεολογία και παρακολούθησε μαθήματα Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας. Το 1952 χειροτονήθηχ ιερέας του Ρωμαιοκαθολικού Δόγματος.

Στο διάστημα 1958-74 υπήρξε διευθυντής του "Διεθνούς Πολιτιστικού Κέντρου".

Μεταξύ 1969-73 γύρισε πέντε ταινίες ντοκυμανταίρ για την αυστριακή τηλεόραση με κοινωνική θεματολογία. Το 1970 εκδόθηκε το βιβλίο του "Η Ελλάδα μια ευρωπαϊκή περίπτωση". Αργότερα, "Η δύση της Δύσης - η απομυθοποίηση της Ευρώπης και ο Ελληνισμός" (Εκδόσεις Παπαζήση).

Τον Σεπτέμβριο του 1974, ως αντιπρόσωπος της Καθολικής Εκκλησίας, συμπάραστάθηκε στους Κύπριους πρόσφυγες πηγαίνοντας ο ίδιος στην Κύπρο.»

Από το 1974 ζει μόνιμα στην Ελλάδα, ως «πολιτισμικός πρόσφυγας», όπως ο ίδιος λέει.

Ας γνωρίσουμε λοιπόν, τον εμπνευσμένο παπά, με το ιδιότυπο χιούμορ και τον αυτασαρκασμό του.

– Έχετε ζήσει δεκατρία χρόνια στην Ελλάδα. Μόνος ή με φίλους;

– Υπήρχαν πάντα φίλοι...

– Δίνετε στον εαυτό σας τον ορισμό του «πολιτισμικού πρόσφυγα». Τι εννοείτε μ' αυτό;

– Υποδηλώνει τον τρόπο με τον οποίο έφυγα από έναν, κατά τη γνώμη μου, ψεύ­τικο πολιτισμό....

– Πρόσφυγας είναι ο διωγμένος...

– Όχι, η λέξη πρόσφυγας δεν ορίζει τον τρόπο της φυγής...

– Οι απόψεις και οι ιδέες σας πιάνουν τόπο στην πατρίδα σας;

– Δεν δοκίμασα ποτέ, αν και στην Αυστρία κυκλοφόρησε το βιβλίο μου «Η δύση της Δύσης - Η απομυθοποίηση της Ευρώ­πης και ο Ελληνισμός», στο οποίο με βίαιο, θα έλεγα, τρόπο ανέπτυσσα τις απόψεις μου. Είχε κάποια απήχηση.

– Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για τη δύση της Δύσης...

– Ο πολιτισμός του δυτικού κόσμου βρί­σκεται στη δύση του, αλλά, δυστυχώς δεν ξεπερνιέται ακόμα. Και λυπάμαι, γιατί, τα τελευταία δεκατρία χρόνια εισάγεται στην Ελλάδα μ' έναν τρόπο λανθασμένο, κατά την ταπεινή μου γνώμη. Ο Μπρεχτ, για παράδειγμα... Ο Μπρεχτ δεν μεταφέρεται. Ο Μπρεχτ είναι ο τελευταίος μεγάλος καλ­λιτέχνης του γερμανικού λόγου και δυστυ­χώς, πολλά έργα του έχουν μεταφραστεί από τα αγγλικά.

– Μήπως είναι πολύ απόλυτο αυτό που λέτε; Ότι δηλαδή, ο Μπρεχτ δεν μεταφέρε­ται. Στο κάτω κάτω, είναι πιο εύκολος από τον Μακρυγιάννη... Και γιατί δεν αποπειράσθε, εσείς, να μεταφράσετε Μπρεχτ;

– Αποκλείεται. Ο Μπρεχτ παίζει με τις βασικές γλώσσες των τάξεων. Στην Ελλά­δα δεν υπάρχουν τάξεις...

– Μισό λεπτό... Μας βομβαρδίζετε με πολλά και διαφορετικά θέματα... Ας τα ταξινομήσουμε κάπως. Τι καταμαρτυρείτε εσείς στο δυτικό πολιτισμό, στον πολιτισμό της Δυτικής Ευρώπης, έτσι που να εύχεστε να εξαφανιστεί;

– Ότι έχει γίνει καθαρά, ξεκάθαρα, ταξι­κός. Ο πολιτισμός των τεχνοκρατών είναι της αστικής τάξης. Στα χέρια τους έγινε αφ' ενός εμπόριο και αφ' ετέρου σύμβολο του status. Δεν έχει καμιά ζωντάνια. Από το μπαρόκ αρχίζει η εξαφάνιση του λαϊκού πολιτισμού. Και στους μεγάλους του μπα­ρόκ υπάρχει έντονο το λαϊκό στοιχείο. Αυ­τό αρχίζει να εξαφανίζεται το 19ο αιώνα και στον 20ό αιώνα δεν υπάρχει καθόλου. Ο Μπρεχτ προσπάθησε να προσφέρει με το έργο του στον προλεταριακό πολιτισμό, με τη γλώσσα που χρησιμοποιεί ή επινοεί και με την περίφημη «αποστασιοποίηση» η οποία, επίσης, έχει αποδοθεί λάθος στα ελληνικά. Δεν είναι αποστασιοποίηση, εί­ναι αποξένωση. Η γερμανική λέξη είναι ξεκάθαρη σ' αυτό...

– Ποια στοιχεία διαφοροποιούν τον ελ­ληνικό πολιτισμό, από τον πολιτισμό των τεχνοκρατών της Δύσης, όπως τον ονομά­ζετε;

– Το δημοτικό τραγούδι, ή φαινόμενα σαν αυτό του Μακρυγιάννη. Είναι φαινό­μενο μοναδικό σε παγκόσμια κλίμακα. Στη συνέχεια, είναι ο Σεφέρης, που δεν μπορεί να εννοηθεί χωρίς τον Μακρυγιάννη, αλλά και ο Ελύτης, νομίζω. Οι μεγάλοι του ελλη­νικού λόγου έχουν έντονο το λαϊκό στοι­χείο. Ο λόγος του Σολωμού ζει σ' όλη τη μετέπειτα καλλιτεχνική δημιουργία. Ο λαϊκός λόγος χαρακτηρίζει, στην Ελλάδα, την καλλιτεχνική δημιουργία...

– Δεν θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε ανάλογα συμπεράσματα, μελετώντας την κληρονομιά της Κομέντια Ντελ-Άρτε στον πολιτισμό της Ιταλίας, για παρά­δειγμα;

– Όχι. Και λέω όχι, γιατί η κοινωνική δομή της Ιταλίας είναι διαφορετική από της Ελλάδας. Στην Ιταλία συνέβη ό,τι και στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη. Υπήρξε μια φεουδαρχική κληρονομική τάξη ευγε­νών, την οποία εξουδετέρωσε η μαχόμενη αστική τάξη. Στην Ελλάδα, ούτε κατά την περίοδο του Μεσαίωνα ούτε κατά το Βυζάντιο υπήρξε κληρονομική τάξη ευγενών. Και επί Τουρκοκρατίας επίσης. Έτσι, δεν δημιουργήθηκε και μια μαχόμενη τάξη αστών, πράγμα που χαρακτηρίζει την ακ­μή του δυτικού πολιτισμού και την παρα­κμή του με την αντικατάσταση των αστών από τους τεχνοκράτες, το 19ο αιώνα και τον 20ό αιώνα. Στην περίοδο του Διαφωτι­σμού, όμως, ήταν η αστική τάξη που εμάχετο για να πάρει τη θέση της αριστοκρα­τίας...

– Είστε μαρξιστής;

– Όχι, δεν είμαι. Μεταχειρίζομαι μεθό­δους που είναι σωστές.

– Εσείς, όμως, είστε ιερωμένος.

– Γι’ αυτό διαμαρτύρομαι λιγάκι (γέλια). Δεν είμαι μαρξιστής. Μια θρησκεία μου φτάνει. Δεν θέλω κι άλλη...

– Ακολουθείτε, ωστόσο, ορισμένες δογ­ματικές ή μαρξίζουσες επεξεργασίες για το διαχωρισμό του πολιτισμού, σε πολιτισμό τάξεων και κοινωνικών ομάδων και δεν τον θεωρείτε ενιαίο σώμα...

– Θα σας πω κάτι μόνο: Ο πολιτισμός συνδέεται με τη γλώσσα. Και η μία γλώσσα δεν ταυτίζεται με την άλλη. Η γλώσσα του λαού διαφέρει από τη γλώσσα των λο­γίων.

– Η Ελλάδα και ο πολιτισμός της τι αντι­προσωπεύει για σας;

– Συνθηματικά θα προσπαθήσω να απα­ντήσω. Αλλιώς, θα χρειαζόταν να δώσω διάλεξη. Την Ελλάδα, νομίζω, τη διαφοροποιεί από τη Δυτική Ευρώπη το γεγονός ότι δεν αναπτύχθηκε ποτέ ταξική συνείδη­ση σε καμιά τάξη και σε κανένα στρώμα. Υπάρχει κινητικότητα μεταξύ τάξεων κι αυτό γιατί στην Ελλάδα δεν υπήρξε κληρο­νομική τάξη ευγενών, το γαλάζιο αίμα, που δημιουργεί μετά τις αντιθέσεις μεταξύ των τάξεων. Και μην μου πείτε τώρα ότι μεταχειρίζομαι μαρξιστικούς όρους. Αντί­θετα, στηρίζομαι σε λογικά τεκμηριωμένα γεγονότα.

– Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η απου­σία μαχόμενης αστικής τάξης από την Ελ­λάδα, είναι και η αφετηρία της τραγωδίας της. Η αιτία που την καταδικάζει στη μοί­ρα του «τρίτου κόσμου», στην Ευρώπη. Τι λέτε εσείς γι' αυτό;

– Νομίζω ότι αυτό που θεωρείται καλή μοίρα για την Ευρώπη είναι κακοτυχία για την Ελλάδα. Τώρα πλέον, έχει αντιστρα­φεί. Η Δυτική Ευρώπη βρίσκεται σε αδιέ­ξοδο, ενώ η ιστορική εξέλιξη στην Ελλάδα της επιτρέπει να ψηλαφίσει καινούργιες λύσεις.

– Ποιες εννοείτε;

– Ζούμε, βεβαίως, στο μάτι της θύελλας. Αλλά νομίζω ότι η Ελλάδα έχει περιθώρια να ξεφύγει από το δρόμο της Δυτικής Ευ­ρώπης και τα αδιέξοδά του... Δεν ξέρω πάλι...

– Πιστεύετε ότι γνωρίζετε πραγματικά την Ελλάδα; Μήπως τη βλέπετε κάπως σαν φολκλόρ;

– Δεν νομίζω. Φολκλόρ ήταν τα μπαλέτα της Δόρας Στράτου. Όχι όμως και τα δη­μοτικά τραγούδια, που λατρεύω. Αυτά τραγουδιούνται πάντα.

– Πού;

– Στα χωριά. Έτσι διασκεδάζουν εκεί.

– Τα σκυλάδικα τα ξέρετε;

– Στην Αθήνα υπάρχουν, όχι στα χωριά. Είναι γεγονός βεβαίως ότι εξαφανίζονται ορισμένα πράγματα και συνήθειες, αλλά αυτό που μπαίνει στη θέση τους είναι επί­σης ζωντανό, δεν είναι τεχνητό...

– Γνωρίζετε ασφαλώς τους νεοορθοδόξους και τις απόψεις τους. Αν και καθολι­κός έχετε, νομίζω, κάποια συγγένεια μ' αυτούς τους διανοούμενους...

– Ναι. Ίσως, και δεν με πειράζει...

Η συζήτηση κράτησε πολύ. Ας την κλεί­σουμε μ' έναν ακόμη «αφορισμό» του διανοούμενου καθολικού ιερέα: «Οι Έλληνες δεν αναγνωρίζουν εξουσιαστικές δομές... Όταν ο Έλληνας βλέπει κάποιον ανώτερό του, νιώθει αυτός ανώτερος και γκρινιάζει ή βρίζει ή και τα δυο μαζί».

– Θεωρείτε αποτελεσματικές αυτές τις μεθόδους;

– Το ερώτημά σας είναι ήδη ευρωπαϊκό. Είναι το ερώτημα που θέτει η εξουσία...

Η συνέντευξη λήφθηκε από την Κική Αγγελοπούλου. Η φωτογραφία από τον Νίκο Κοκκαλιά.

(πηγή: Aντίφωνο)