Έχει περάσει καιρός από τότε που οι γεωπολιτικές εξελίξεις
προκάλεσαν μεγάλες διαφοροποιήσεις στην τιμή του πετρελαίου, αλλά η κλιμάκωση
της έντασης μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν, σε συνδυασμό με τις στρατιωτικές
συγκρούσεις στο Ιράκ, σήμαναν την επιστροφή του γεωπολιτικού κινδύνου στην
ατζέντα της πετρελαϊκής αγοράς.
«Οι γεωπολιτικοί κίνδυνοι για την πετρελαϊκή αγορά συνέχισαν
να εντείνονται», αναφέρει η Goldman Sachs σε χθεσινό της υπόμνημα. Εκτός από το
Ιράκ και το Ιράν, η μείωση της παραγωγής πετρελαίου της Βενεζουέλας «φαίνεται να
επιταχύνεται», ενώ η αύξηση της παραγωγής από τη Λιβύη και τη Νιγηρία εξακολουθεί
να είναι εύθραυστη. «Παραμένει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με τις πιθανές
επιπτώσεις αυτών των νέων εντάσεων στην αγορά πετρελαίου».
Αλλά οι εξελίξεις σε Ιράκ και Ιράν είναι αυτές που έχουν πραγματικά
προκαλέσει φόβους για ελλείψεις πετρελαίου. Από χθες, 17 Οκτωβρίου, προκαταρκτικές
αναφορές υποδεικνύουν ότι η παραγωγή περίπου 350.000 βαρελιών πετρελαίου /ημέρα
της από τα πεδία του Κιρκούκ διακόπηκε, με αντικρουόμενες αναφορές σχετικά με
το εάν ή όχι αυτή η παραγωγή επανήλθε. Ιρακινοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι οι
διακοπές στην παραγωγή θα είναι προσωρινές και σύντομες και η Κουρδική κυβέρνηση
επέμεινε ότι δε θα εμποδίσει τις εξαγωγές μέσω του συστήματος αγωγών που
ελέγχει.
Είναι προς το συμφέρον και των δύο πλευρών να διασφαλιστεί η
απρόσκοπτη ροή πετρελαίου, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος εσφαλμένων υπολογισμών
και κλιμάκωσης των συγκρούσεων. Το πρόβλημα για τη Βαγδάτη είναι ότι το
πετρέλαιο πρέπει να συνεχίσει να ρέει μέσω αγωγών του Κουρδιστάν, καθώς το σύστημα
αγωγών που θα προτιμούσε να αξιοποιήσει το Ιράκ είναι κατεστραμμένο και
χρειάζεται επισκευή. Αυτό σημαίνει ότι και οι δύο πλευρές πρέπει να καταλήξουν
σε κάποιο είδος συμφωνίας κατανομής των εσόδων που θα προκύψουν, κάτι το οποίο
αποτέλεσε «αγκάθι» στις μεταξύ τους συνομιλίες στο παρελθόν.
Σε αντίθεση με το Ιράκ, το Ιράν παρουσιάζει πολύ μικρό κίνδυνο
για το άμεσο μέλλον, καθώς θα χρειαστεί χρόνο για να δει τις κινήσεις της
Ουάσινγκτον. Εάν οι ΗΠΑ επαναφέρουν κυρώσεις, «αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες
βαρέλια ιρανικών εξαγωγών θα κινδύνευαν αμέσως», αναφέρει η Goldman Sachs. Ωστόσο,
επειδή σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο η διοίκηση του Trump θα προχωρήσει μόνη της,
χωρίς τη βοήθεια της Ευρώπης, της Κίνας και της Ρωσίας «φαίνεται απίθανο η
παραγωγή να μειωθεί κατά 1 εκατ. βαρέλια/ημέρα στα επίπεδα πριν τη συμφωνία για
το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν», υπογραμμίζει η Goldman Sachs. Ενώ οι ΗΠΑ θα
δυσκολεύονταν να μειώσουν σημαντικά τις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν, θα
μπορούσαν να εγείρουν φόβους προς τις επενδύσεις σε νέα παραγωγή, γεγονός που
θα «αμφισβητούσε την πιθανότητα αύξησης της προσφροάς πετρελαίου από το Ιράν
μεσοπρόθεσμα», ανέφερε υπόμνημα της Barclays.
Τι σημαίνει αυτό για τις τιμές του πετρελαίου; Η Goldman Sachs
εκτιμά ότι μια διακοπή της παραγωγής κατά 500.000 βαρέλια/ημέρα για τρεις μήνες
(ή μια διακοπή 250.000 βαρελιών/ημέρα για έξι μήνες) θα αυξήσει τις τρέχουσες τιμές
του Brent κατά $ 2,50 ανά βαρέλι.
Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, η Goldman βλέπει την αύξηση των
τιμών κατά $ 1,50 ανά βαρέλι από την Παρασκευή (όταν ο Trump ανακοίνωσε τη μη
επικύρωση της συμφωνίας του Ιράν) ως απόδειξη ότι η αγορά τιμολογεί με προβλέψεις
για διακοπή 250.000 βαρελιών/ημέρα για τρεις μήνες. Με άλλα λόγια, η αύξηση των
τιμών μπορεί να ερμηνευθεί ως εκτίμηση ότι υπάρχει πιθανότητα 30% για μια
εξάμηνη διακοπή της παραγωγής της τάξης των 500.000 βαρελιών/ημέρα.
«Είναι η πρώτη φορά από το 2014 που έχουμε το γεωπολιτικό
κίνδυνο να προστίθεται στα ασφάλιστρα της τιμής του πετρελαίου, αντανακλώντας
ότι η αγορά πετρελαίου γίνεται ολοένα και πιο αυστηρή», δήλωσε ο Bjarne
Schieldrop, επικεφαλής αναλυτής των βασικών προϊόντων της SEB Markets, σύμφωνα
με την Wall Street Journal .
Ωστόσο, αυτή είναι μια σχετικά ήπια απάντηση σε -απ’ ότι
φαίνεται- σοβαρούς κινδύνους. Οι διακοπές αυτές της παραγωγής είναι ως επί το
πλείστον θεωρητικές ως τώρα, ιδιαίτερα στην περίπτωση του Ιράν, και αναμένονται
πολύ πιο σοβαρές αυξήσεις των τιμών εάν και όταν η προσφορά όντως διακοπεί.
Ωστόσο, στο παρελθόν, οι τιμές του πετρελαίου θα μπορούσαν
να έχουν αυξηθεί αμέσως κατά μερικά δολάρια ανά βαρέλι σε παρόμοιες συνθήκες,
ακόμα και αν δεν είχε όντως μειωθεί η διαθέσιμη παραγωγή. Η «συγκρατημένη»
απάντηση της αγοράς αυτή τη φορά είναι η αντανάκλαση μιας αγοράς η οποία ακόμη
διαθέτει επαρκή αποθέματα πετρελαίου, τα οποία -αν και μειώνονται- εξακολουθούν
να βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα. Επίσης, μια ακόμη σημαντική διαφορά μεταξύ της
σημερινής πετρελαϊκής αγοράς και εκείνης των $100/βαρέλι πριν από το 2014 είναι
η προσδοκία ότι το αμερικανικό σχιστολιθικό πετρέλαιο θα μπορούσε να προσθέσει
νέες ποσότητες σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτό βοήθησε να αμβλυνθούν οι
εντάσεις που τείνουν να προκαλούν οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις στις
βραχυπρόθεσμες διακυμάνσεις των τιμών του πετρελαίου.
Ένας τελευταίος λόγος για τον οποίο ο γεωπολιτικός κίνδυνος
έχει μικρότερο αντίκτυπο από ότι παλαιότερα είναι ότι ο ΟΠΕΚ λειτουργεί τώρα σε
πολύ υψηλότερο επίπεδο πλεονάζουσας παραγωγικής δυναμικότητας, ως άμεσο
αποτέλεσμα της συμφωνίας περικοπής της πετρελαϊκής παραγωγής. Αν μια μεγάλη
πηγή προσφοράς πετρελαίου καταστεί ξαφνικά μη διαθέσιμη, ο ΟΠΕΚ θα μπορούσε να
καταργήσει τη συμφωνία του και να επιστρέψει στην πλήρη παραγωγή, ανπληρώνοντας
το όποιο κενό έχει δημιουργηθεί. Η Goldman Sachs εκτιμά ότι ο ΟΠΕΚ εργάζεται με
πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα της τάξης των 2,4 εκατ. βαρελιών/ημέρα, τιμή
ουσιαστικά διπλάσια της παραγωγής που είχε ο Οργανισμός πριν από τη συμφωνία
του 2016.
Στο πλαίσιο αυτό, μια διακοπή της προσφοράς εξαιτίας μιας
γεωπολιτικής κρίσης θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ευκαιρία για «επιτάχυνση της
εξομάλυνσης των πλεοναζόντων αποθεμάτων», γράφει η Goldman. Με άλλα λόγια, αντί
για τις τεράστιες αυξήσεις του παρελθόντος, ο γεωπολιτικός κίνδυνος στην
τρέχουσα αγορά θα οδηγούσε σε μια ήπια συγκράτηση των τιμών.