Α. Πολύπλευρη η συνεργασία Ρωσίας και Κίνας
Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Κίνας συσφίγγονται ολοένα και περισσότερο
τις τελευταίες δεκαετίες, αν και εν πολλοίς αφανώς και σιωπηρά. Το έτος
λήξης του ψυχρού πολέμου, το 1989, σηματοδοτεί το ξεπάγωμα των σχέσεων
Ρωσίας και Κίνας, του οποίου είχε προηγηθεί η σινοσοβιετική αντιπαράθεση
της δεκαετίας του 60 και του 70. Μετά το 1989 οι ρωσοκινέζικες σχέσεις
βελτιώνονται συνεχώς με την συνεργασία των δύο χωρών να αποκτά νέα ορμή
όταν πρόεδρος της Κίνας έγινε το 2012 ο XiJiping. Καταλύτης για την
περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων Ρωσίας και Κίνας υπήρξε η ουκρανική και η
συριακή κρίση και η όλο και πιο επιθετική συμπεριφορά των ΗΠΑ απέναντι
στο ανασφαλές καθεστώς της Β. Κορέας.
Η συνεργασία Ρωσίας και Κίνας εκδηλώνεται και υλοποιείται κυρίως σε
τέσσερις τομείς: την ενέργεια, την άμυνα, τον σχεδιασμό της διεθνούς
οικονομικής αρχιτεκτονικής και την εξωτερική πολιτική των δύο χωρών.
Έτσι παρά τους ισχυρισμούς κάποιων ότι, λόγω της πτώσης των τιμών του
πετρελαίου τα τελευταία χρόνια, επιβραδύνθηκε η συνεργασία Ρωσίας και
Κίνας στον ενεργειακό τομέα, η κατασκευή αγωγών ορυκτών καυσίμων μεταξύ
των δύο χωρών προχωράει κανονικά. Εξάλλου πρόσφατα ανακοινώθηκε η
εξαγορά μέρους των μετοχών της ρωσικής πετρελαϊκής εταιρείας Rosneltαπό
κινέζικο επιχειρηματικό κολοσσό. Η συνεργασία στον ενεργειακό τομέα θα
μακροημερεύσει καθώς η Ρωσία παραμένει ενεργειακός γίγαντας, ενώ η Κίνα
διψά για ορυκτά καύσιμα.
Στην άμυνα εκτός από την πώληση από την Ρωσία στην Κίνα εξελιγμένων
οπλικών συστημάτων, όπως του γνωστού για τις επιδόσεις του πολεμικού
αεροσκάφους Su-35 και των πυραυλικών αμυντικών συστημάτων S–400, καθώς
και τα κοινά στρατιωτικά γυμνάσια, οι κινέζοι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό
από τους Ρώσους στην τεχνολογία των κινητήρων των πολεμικών αεροσκαφών
τους. Οι Ρώσοι με την σειρά τους στηρίζονται σε κινέζικη τεχνολογία σε
ότι αφορά τα ηλεκτρονικά υποσυστήματα για ορισμένα από τα εξοπλιστικά
τους προγράμματα. Η σημαντική πρόοδος που σημειώνει η Κίνα; εξάλλου,
στην παραγωγή των λεγόμενων υπερυπολογιστών θα της επιτρέψει στο εγγύς
μέλλον να αναπτύξει την τεχνολογία του κυβερνοπολέμου, που τυφλώνει τα
συστήματα επικοινωνίας του αντιπάλου και μεσοπρόθεσμα να παράγει και
διαστημικά όπλα.
Στο πεδίο της οικονομικής συνεργασίας καταγράφεται κατ’ αρχήν η
δραστική στήριξη της Ρωσίας από την Κίνα για να αντιμετωπισθούν οι
συνέπειες των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στην πρώτη εξαιτίας της
προσάρτησης της Κριμαίας. Περαιτέρω οι δύο χώρες προωθούν κοινούς
σχεδιασμούς για να παρακάμψουν το δολάριο ως παγκόσμιο αποθεματικό
νόμισμα. (Γίνεται λόγος για τις συνεχείς αγορές χρυσού από την Ρωσία και
την Κίνα τα τελευταία χρόνια, μαζί με την αύξηση της παραγωγής του σε
αυτές τις χώρες, καθώς και για το γεγονός ότι η Κίνα ετοιμάζεται να
υπογράψει συμβόλαια μελλοντικής αγοράς πετρελαίου τιμολογημένα σε
κινέζικα γουάν μετατρέψιμα σε χρυσό). Οι δύο χώρες συνεργάζονται επίσης
για να συγχωνεύσουν την ρωσική πρωτοβουλία για την Ευρασιατική
Οικονομική Ένωση, με την κινέζικη για τον νέο Δρόμο του μεταξιού.
Πρόκειται για ένα σχέδιο προϋπολογισμού ενός τρισεκατομμυρίου δολαρίων,
που εμπλέκει περισσότερες από 60 χώρες και αφορά κυρίως κατασκευή έργων
υποδομής (λιμάνια, σιδηροδρόμοι, οδικοί άξονες κ.λ.π). Η Κίνα είναι
παρούσα, ως ο βασικότερος ξένος επενδυτής στην υποσαχάρια Αφρική και
τελευταία και σε χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Η συνεργασία, τέλος, των δύο χωρών στην εξωτερική πολιτική εκδηλώνεται
με την υποστήριξη, που παρέχει η μία στην άλλη, σε κάθε σύγκρουση. Σε
ότι αφορά την συριακή κρίση και γενικότερα τα ζητήματα της Μέσης
Ανατολής, ο πρώτος λόγος αφήνεται στην Ρωσία, καθώς η χώρα αυτή μαζί με
τους συμμάχους της (καθεστώς Άσαντ, Ιράν, Χεζμπολάχ, σιτικές
πολιτοφυλακές του Ιράκ και μετριοπαθείς Σουνίτες) κέρδισαν τον πόλεμο
κατά των τζιχαντιστών. Πρόκειται για μία νίκη που αποδεικνύεται ήδη
κρίσιμη για τον έλεγχο της περιοχής. Είναι πολύ χαρακτηριστικά, από
αυτήν την άποψη, τα πολλά ταξίδια του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μ.
Νετανιάχου στην Μόσχα, την οποία πρόσφατα επισκέφθηκε για πρώτη φορά στα
χρονικά ακόμη και ο πλέον εχθρικά διακείμενος προς την Ρωσία παράγων
της περιοχής, ο Σαουδάραβας μονάρχης, την ίδια στιγμή που οι επαφές των
ηγετών της Μ. Ανατολής με την Ουάσινγκτον περιορίζονται. Στο πρόβλημα
της Β. Κορέας τώρα τον πρώτο λόγο έχει η Κίνα, αν και σε ότι αφορά τις
σχέσεις με την σημαντικότατη, για τις ισορροπίες στην Άπω Ανατολή,
«αμφιρέπουσα» Ινδία ο ρόλος της Ρωσίας είναι αυξημένος.
Β. Μια «συμπεριληπτική» παγκοσμιοποίηση
Οι περισσότερες χώρες όταν συνάπτουν συμμαχίες με άλλες χώρες
δημοσιοποιούν με σαφή και έντονο τρόπο το γεγονός. Αντίθετα ο λόγος για
τον οποίο η συμμαχία μεταξύ Ρωσίας και Κίνας δεν αναγνωρίζονταν, μέχρι
πρόσφατα τουλάχιστον, ως βαθιά και διαρκής, έχει να κάνει με το γεγονός
ότι οι δύο χώρες κρατούσαν και κρατούν και τώρα, εν πολλοίς, χαμηλούς
τόνους και επίτηδες δεν την διατυμπανίζουν, κυρίως για να μη
συσπειρώσουν τις ΗΠΑ και τους συμμάχους των εναντίον της. Πόσο μάλλον αν
γίνει αντιληπτό ευρύτερα ότι η συνεργασία Ρωσίας και Κίνας δεν
λειτουργεί ως ένα απλό αντίβαρο στην ισχύ των ΗΠΑ, αλλά φιλοδοξεί να
προωθηθεί ως θεμέλιο και πυρήνας μιας νέου τύπου παγκοσμιοποίησης, μιας
«συμπεριληπτικής» παγκοσμιοποίησης. Τα έθνη – κράτη στα πλαίσια αυτού
του τύπου της παγκοσμιοποίησης, συνεχίζουν να συναλλάσσονται μεταξύ τους
στην παγκόσμια αγορά, διατηρώντας όμως τον έλεγχο του οικονομικού
μέλλοντός τους, του πολιτικού τους συστήματος και της εξωτερικής τους
πολιτικής. Πέραν της έμφασης που δίνεται, στα πλαίσια αυτής της
αντιπρότασης, στον κυριαρχικό ρόλο των κρατών, τονίζεται επίσης η
σημασία των παραγωγικών επενδύσεων και των έργων υποδομής και
περιορίζεται η σημασία των χρηματοοικονομικών ροών, ενώ η προωθούμενη
καπιταλιστική ανάπτυξη γίνεται προσπάθεια να συνδυασθεί, με την
κοινωνική συνοχή. Γενικά μιλώντας και επιχειρώντας μία πρώτη αποτίμηση
του όλου εγχειρήματος πρόκειται για προώθηση μια πολυπολικής
παγκοσμιοποίησης βασισμένης στο βεστφαλιανό σύστημα των κυρίαρχων κρατών
και από οικονομική άποψη, σε επίπεδο ρητορικής τουλάχιστον, για
προσπάθεια επιστροφής στον Κένυς και απομάκρυνσης από τα οικονομικά της
προσφοράς του νεοφιλελευθερισμού. Πριν επιχειρήσουμε να διαγνώσουμε τη
μεσομακροπόθεσμη βιωσιμότητα της ρωσοκινεζικής αντιπρότασης θα
παραθέσουμε παρακάτω τα κύρια σημεία μιας χαρακτηριστικής για το θέμα
συνέντευξης.
Γ.Ο Ντούγκιν και η εναλλακτική μεταφιλελεύθερη νεωτερικότητα
Πρόκειται για μία πρόσφατη συνέντευξη του φερόμενου και ως «θεωρητικού»
του Πούτιν, του AlexanderDugin, στον PaulRobinsonπου παρουσιάσθηκε από
το Irrussianalityστις 13/9/2017. Προσπαθώντας να στηρίξει το
ρωσοκινεζικό πρόταγμα για μία εναλλακτική, νεωτερική πάντα, διεθνή τήξη,
ο Duginαναφέρει αρχικά ότι ο εκσυγχρονισμός της Ρωσικής κοινωνίας και
στην Τσαρική και στην σοβιετική περίοδο, ήταν μερικός, διατηρώντας πάντα
έναν κάποιο συντηρητικό, αρχαϊκό πυρήνα. Πολλά στοιχεία που μοιάζουν
νεωτερικά, όπως ο μπολσεβικισμός, σε στενότερη επισκόπηση, δεν υπήρξαν
τόσο νεωτερικά και σύγχρονα. Αν πάλι εξετασθεί η τρέχουσα κατάσταση της
Ρωσίας, η μειοψηφική σε αριθμούς αναγέννηση της Ορθοδοξίας και η λατρεία
του ηγέτη, όπως των Τσάρων στο παρελθόν, συνυπάρχουν με τον έντονο
ατομοκεντρισμό τμημάτων του πληθυσμού. Όσοι λοιπόν στην Δύση ομιλούν για
συντηρητική στροφή στην Ρωσία του Πούτιν απλοποιούν μια σύνθετη
κατάσταση.
Ο Duginσυνεχίζει τονίζοντας ότι σήμερα η Δύση δεν μπορεί να περιγράψει
ούτε την κατάσταση των δικών της κοινωνιών με επάρκεια. Οι Δυτικοί δεν
ήταν πάντοτε έτσι. Η ιδιωτεία και ανοησία των δυτικών ελίτ αναπτύχθηκε
την δεκαετία του 1970 και το σημείο καμπής υπήρξε η δεκαετία του 1980.
Ξαφνικά στένεψαν οι ορίζοντες. Οι Δυτικοί πριν ήταν ανοιχτοί, ελεύθεροι,
επέτρεπαν την συνύπαρξη πολλών οπτικών γωνιών και άκουγαν με προσοχή ο
ένας τον άλλον. Και ξαφνικά τα πάντα άλλαξαν. Έχει κανείς την εντύπωση
ότι ο ολοκληρωτισμός μεταπήδησε από την Ρωσία των σοβιέτ στην
μεταμοντέρνα Δύση της παγκοσμιοποίησης, η οποία δεν ανέχεται την
οποιαδήποτε αντίρρηση και αντίθεση. Δαιμονοποιεί τους πάντες ως
εθνικιστές και φασίστες, εξτρεμιστές, ομοφοβικούς κ.λ.π. Οι συντηρητικοί
στο πλαίσιο αυτό γίνονται αντικείμενα ενός φιλελεύθερου ρατσισμού. Αν
κοιτάξουμε όμως πιο προσεκτικά τους Δυτικούς στοχαστές του παρελθόντος
ήταν στην πλειοψηφία τους αντιφιλελεύθεροι, ανεξάρτητα αν βρίσκονταν στο
αριστερό ή στο δεξιό άκρο του πολιτικοιδεολογικού φάσματος. Οι
φιλελεύθεροι στοχαστές, όπως ο Πόπερ και ο Χάγιεκ, ήταν λίγοι σε αριθμό
και μικρής αξίας. Μέχρι ένα ορισμένο χρονικό σημείο όταν η φιλελεύθερη
και γκλομπαλσιτική ιδεολογία θριάμβευσε, η Δύση ήταν κόσμημα. Ο
Duginυπογραμμίζει ότι δεν είναι αντιδυτικός, αλλά ότι είναι
αντιφιλελεύθερος.
Στην συνέχεια ο Ρώσος στοχαστής αναφέρεται στον ευρασιανισμό, στην
Ρωσία ως μετέχουσα τόσο της Ευρώπης όσο και της Ασίας, Ειδικά για την
τελευταία, την Ασία, όταν μιλάμε γι’ αυτήν σκεφτόμαστε ότι πρόκειται για
μία περιοχή μη ινδοευρωπαϊκή. Αλλά υπάρχουν δύο πολιτισμοί στην Ασία,
που είναι καθαρά ινδοευρωπαϊκοί, το Ιράν και η Ινδία. Ο Duginτονίζει την
σημασία των τουρανικής καταγωγής νομαδικών ινδοευρωπαϊκών λαών, που
υπήρξαν οι πρόγονοι των Ιρανών, των Ινδών και των Ευρωπαίων. Υπό την
πολιτιστική επιρροή των τουρανικής καταγωγής νομάδων βρέθηκαν και οι
Μογγόλοι και οι Τούρκοι, αν και δεν είναι Ινδοευρωπαίοι. Απ’ αυτήν την
άποψη δεν πρέπει να γίνεται λόγος για αντίθεση Ανατολής και Δύσης. Η
Ρωσία η οποία κείται στο μέσον μεταξύ Ανατολής και Δύσεως δεν είναι ένας
μηχανιστικός συνδυασμός Ανατολικών και Δυτικών στοιχείων, αλλά ένα
πεδίο διαλόγου αρχών, μια όσμωση εννοιολογικών και σημασιολογικών
πυρήνων των πιο ποικίλων τύπων πολιτισμού. Ο Δυτικός Λόγος, τον οποίο
αντιμετωπίζει με σεβασμό και αγάπη, δεν την εμποδίζει να μην δίδει
προσοχή στον Λόγο της Ανατολής, στους πολλούς Λόγους για παράδειγμα της
κινέζικης παράδοσης. Ο Ευρασιανισμός τελικά είναι μια πρόσκληση στον
αντιρατσισμό.
Στην συνέχεια ο Duginασκεί κριτική στην φιλελεύθερη παγκοσμιοποίσηση.
Αν αναλύσουμε, λέει, την γενεαλογία της παγκοσμιοποίησης, βλέπουμε μια
αγγλοσαξωνική, μια αμερικάνικη για την ακρίβεια ιδεολογία στην αφετηρία.
Ο φιλελευθερισμός που προήλθε σε τελευταία ανάλυση από την
προτεσταντική ηθική, όπως λέει ο Weber, κυριάρχησε τελικά στον πλανήτη,
αλλά δεν είναι η Δύση στο σύνολό της, αντίθετα είναι ένα μέρος της. Ο
φιλελευθερισμός όμως καταπίνει γρήγορα το σύνολο της Δύσης. Ήταν ένα
μέρος της, κατά τα άλλα θεμιτό, τείνει να γίνει το όλον, μια καθολική
νόρμα. Ο ευρασιανισμός αντιτίθεται στην γκλομπαλιστική φιλελεύθερη
ιδεολογία. Η Δύση συνέδεσε δυστυχώς την τύχη τους, από ένα σημείο και
πέρα, με μια καρκινωματώδη διόγκωση της Σκωτικής φιλοσοφίας του κοινού
νου του 18ου αιώνα, που τείνει να γίνει παγκόσμια. Πρέπει να
ελευθερώσουμε τους πολιτισμούς, περιλαμβανομένου και του Αγγλοσαξωνικού,
απ’ αυτήν την καρκινωματώδη εξαλλαγή, την απολυτοποίηση του μερικού,
που οδηγείται προς την άβυσσο και απειλεί να συμπαρασύρει όλη την
ανθρωπότητα μαζί της.
Σχολιάζοντας την συνέντευξη Dugin και αποτιμώντας την πιθανότητα να
αναδυθεί στις μέρες μας μια εναλλακτική νεωτερικότητα με κυρίαρχα
κευνσιανά έθνη – κράτη στον πυρήνα της, σπεύδουμε εξ’ αρχής να
τονίσουμε, ότι η πιθανότητα να μακροημερεύσει μία μεταφιλελεύθερη
παγκόσμια τάξη, που δεν θα είναι ταυτόχρονα και ευρύτερα μετανεωτερική
είναι περιορισμένη. Και τούτο γιατί κατ’ αρχήν στην θέση των NewDealers,
των αξιωματούχων των κυβερνήσεων Ρούσβελτ που (αν και δεν εμπνέονταν
ευθέως από τον Κευνς) οργάνωσαν υπό την αιγίδα του κράτους μια συμμαχία
των κατά τα άλλα συγκρουόμενων συμφερόντων κεφαλαίου και εργασίας για
την αντιμετώπιση της κρίσης του 29, βρίσκονται σήμερα -ήδη από την
δεκαετία του 80- τα goldenboys.
Πράγματι η συμμαχία κεφαλαίου – εργασίας αποδείχθηκε ανθεκτική και μετά
τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, καθώς στις ΗΠΑ και τα δύο κόμματα αποδέχθηκαν
τις μεταρρυθμίσεις που εισήγαγαν οι NewDealersως σταθερά της δημόσιας
ζωής. Στην Ευρώπη την συμμαχία των «κοινωνικών εταίρων» προώθησαν κυρίως
τα σοσιαλδημοκρατικά πολιτικά κόμματα. Αυτό συνεχίσθηκε μέχρι τα τέλη
της δεκαετίας του 60, όταν άρχισε να αποσαρθρώνεται ο ανθρωπολογικός
τύπος, που στήριξε το όλο κεϋνσιανό εγχείρημα.
Από τότε, και πιο αποφασιστικά από την δεκαετία του 80 και έπειτα, ο
καπιταλισμός αρχίζει να μεταλλάσσεται σε απροκάλυπτη κλεπτοκρατία. Οι
φιγούρες των goldenboysδεν αποτελούν καινούργιο ανθρωπολογικό τύπο, αλλά
τα «φανταχτερά» απομεινάρια της αποσύνθεσης προηγουμένων ανθρωπολογικών
τύπων (του αστού, του τεχνοκράτη κ.λ.π)
Η μετάβαση από τον εθνοκρατικό κευνσιανισμό στις απάτριδες δυνάμεις της
νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίσησης, δεν υπήρξε ένα ατύχημα ή ένα
καπρίτσιο των «μισάνθρωπων» ελίτ, αλλά μια οργανική και αναγκαία
ολίσθηση του συστήματος, ώστε να αντιμετωπισθεί η κρίση της
ατομικότητας, μέσα από την προώθηση ενός κοινωνικού δαρβινισμού. Καθώς
στα κέντρα του συστήματος δεν είναι δυνατή η άσκηση εξωοικονομικής βίας
σε μεγάλη κλίμακα, ώστε να πειθαρχηθεί ότι έχει μείνει από την εργατική
τάξη μετά την αποβιομηχάνιση των τελευταίων δεκαετιών και να
εξασφαλισθεί και η υπακοή των φτωχοποιούμενων μεσοστρωμάτων, επιλέγονται
μορφές ανοιχτής οικονομικής βίας: η απειλή απώλειας της θέσης εργασίας
λόγω του σταθερά υψηλού ποσοστού ανεργίας, η υπερχρέωση κρατών και
ιδιωτών κλπ. Από την πραγματικότητα της κρίσης της ατομικότητας δεν
μπορούν να διαφύγουν όμως, μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον, ούτε η Κίνα ούτε η
Ρωσία, όπως θα φανεί παρακάτω όταν θα γίνει λόγος για την ενδημική
διαφθορά και την κατά τόπους, κατάχρηση εξουσίας που χαρακτηρίζει τα
καθεστώτα τους.
Δ. Η αντίδραση απέναντι στο ρωσοκινεζικό πρόταγμα.
Πριν συζητηθούν τα φαινόμενα αυτά της διαφθοράς και της κατάχρησης
εξουσίας και η ανθρωπολογική τους βάση, θα γίνει μία σύντομη αναφορά
στις αντιδράσεις που συναντά το ρωσοκινέζικο πρόταγμα της
«συμπεριληπτικής» παγκοσμιοποίησης. Νεοσυντηρητικά γεράκια στις ΗΠΑ,
όπως ο γερουσιαστής McCain, επιδιώκουν να παραμερισθούν τα προσχήματα
και να προσδιορισθούν τα καθεστώτα της Ρωσίας και της Κίνας ως
«ανελεύθερα» και «αυταρχικά» και στην καλύτερη περίπτωση
«ημιδημοκρατικά» και να θεωρηθούν η Ρωσία και η Κίνα εχθροί των ΗΠΑ και
των συμμάχων τους. Η ατζέντα των νεοσυντηρητικών γίνεται προσπάθεια να
συνδυασθεί με την ατζέντα οπαδών του προστατευτισμού, όπως ο Ντόναλντ
Τραμπ, που θέλουν να κλείσουν την αμερικάνικη αγορά στα κινέζικα
προϊόντα.
Έτσι ο Τραμπ άδραξε την ευκαιρία, που του έδωσαν οι απειλές του
καθεστώτος της Β. Κορέας, για να συνδέσει το ζήτημα της ασφάλειας των
ΗΠΑ με την εμπορική του πολιτική. Είναι χαρακτηριστική απ’ αυτήν την
άποψη η άρνηση του προέδρου των ΗΠΑ να αποδεχθεί πολυμερείς
διαπραγματεύσεις για τον βορειοκορεατικό και να συζητήσει την πρόταση
των Ρώσων και των Κινέζων για «διπλό πάγωμα», της κρίσης, για διακοπή
δηλαδή των πυρηνικών δοκιμών της Β. Κορέας με αντάλλαγμα το σταμάτημα
των στρατιωτικών γυμνασίων ΗΠΑ και Ν. Κορέας, πρόταση η οποία εντάσσεται
στο ευρύτερο ρωσοκινεζικό σχέδιο για αποπυρηνικοποίηση της κορεάτικης
χερσονήσου στο σύνολο της. Αντίθετα ο Ντόναλντ Τραμπ κλιμακώνει συνεχώς
την ένσταση με την Β. Κορέα και επαναφέρει στο προσκήνιο την απειλή ενός
οικονομικού πολέμου με την Κίνα, με το αιτιολογικό, ότι η χώρα αυτή δεν
είναι τόσο αυστηρή όσο εκείνος θα ήθελε με τους απείθαρχους γείτονές
της. Αποκαλύπτεται έτσι η θλιβερή πραγματικότητα, ότι οι ηγέτες των ΗΠΑ
και η καθοδηγούμενη από τους εξοπλισμούς οικονομία τους, δεν θέλουν την
ειρήνη στην κορεατική χερσόνησο. Εντάσεις, συγκρούσεις και η βαριά σκιά
ενός επικείμενου πολέμου, είναι επιπλέον ουσιώδεις όροι για να
διασφαλισθεί η αμερικανική παρουσία στην Ασία και τον Ειρηνικό και
ευρύτερα σε όλον τον πλανήτη. Κινδυνεύοντας να χάσουν τον έλεγχο της Μ.
Ανατολής, οι αμερικανοί (αν δεν τον έχουν χάσει ήδη) προσπαθούν
απεγνωσμένα να κερδίσουν μία νίκη στο μέτωπο της Β. Κορέας, ώστε να μην
αναδειχθεί ο Ντόναλντ Τραμπ σε αμερικανό Γκορμπατσώφ, από εκεί που
προσπαθούσε να πλασαρισθεί σαν νέος Ρήγκαν και ώστε οι ΗΠΑ συνολικά να
«ρεφάρουν».
Ε. Η ευστάθεια του κινεζικού καθεστώτος και τα φαινόμενα διαφθοράς
Πριν εξετασθεί η πιθανότητα ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος με αφορμή το
βορειοκορεατικό θα γίνει μία σχετικά σύντομη εκτίμηση της ευστάθειας του
κινέζικου καθεστώτος, καθώς γίνεται πολύς λόγος γι’ αυτήν τα τελευταία
χρόνια.
Κομβικό ζήτημα για την ευστάθεια του καθεστώτος, πέρα από την επίκληση
της οικονομικής ευμάρειας και την αποκατάσταση της Εθνικής Ισχύος που
πέτυχε το μονοκομματικό καθεστώς, είναι το ζήτημα της διαφθοράς και της
κατά τόπους κατάχρησης εξουσίας. Η κυρίαρχη ερμηνεία των φαινομένων
αυτών τα συνδέει με το γεγονός ότι η παλιά κομμουνιστική ηθική των
στελεχών του ΚΚΚ φαίνεται να έχει ατονήσει αρκετά, ενώ οι προσπάθειες
που γίνονται τελευταία να επανεισαχθούν στοιχεία της κομφουκιανής
ηθικής, με έμφαση στο σεβασμό της ιεραρχίας αποδίδουν περιορισμένους
καρπούς.
Είναι όμως τα φαινόμενα διαφθοράς και κατάχρησης εξουσίας απλά και
μόνον ζητήματα ηθικής των στελεχών του καθεστώτος; Η ουσία της
στρατηγικής του Ντενγκ Σιαοπίνγκ υπήρξε η προσπάθεια σταδιακού
εκσυγχρονισμού της Κίνας με την ενσωμάτωση πολλών στοιχείων του
οικονομικού φιλελευθερισμού και ελάχιστων στοιχείων πολιτικού
φιλελευθερισμού. Έτσι στη γεωργία για παράδειγμα αρχικά επιτράπηκε στους
αγρότες να έχουν ιδιωτικές οικονομικές δραστηριότητες παράλληλα με την
απασχόλησή τους στις κολεκτίβες που σταδιακά καταργήθηκαν. Στη
βιομηχανία αρχικά υιοθετήθηκαν ειδικές οικονομικές ζώνες σε παράλιες
περιοχές, όπου ίσχυε ειδικό φορολογικό καθεστώς και άλλες διευκολύνσεις
για τις ξένες επιχειρήσεις. Τα μέτρα αυτά γενικεύθηκαν αργότερα σε όλη
την Κίνα. Στην παιδεία, για να αντισταθμιστούν τα ελλείμματα σε
ειδικευμένο προσωπικό, αποφυλακίσθηκαν δεκάδες χιλιάδες πολιτικοί
κρατούμενοι υψηλού μορφωτικού επιπέδου, ενώ ενθαρρύνθηκαν οι σπουδές των
νέων στο εξωτερικό. Τα κύρια στοιχεία πολιτικού φιλελευθερισμού, που
ενσωματώθηκαν, ήταν η διαβούλευση στην βάση του κόμματος πριν την λήψη
αποφάσεων από τα κεντρικά του όργανα και το άνοιγμα του κόμματος σε
στελέχωση και από επιχειρηματίες, πέρα της δεξαμενής στελεχών που
προέρχεται από τα λαϊκά στρώματα.
Πρέπει να δεχθούμε τώρα ότι η ανθρωπολογική κατάρρευση, που σημειώνεται
στην Δύση από τα τέλη της δεκαετίας του 60 (όπως ειπώθηκε προηγουμένως)
θα συμπεριλάβει σταδιακά και όλους όσους σπεύσουν να «εκσυγχρονισθούν»,
υιοθετώντας στοιχεία του οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού σε
διάφορα μείγματα, προκειμένου να εισέλθουν έτσι στον δρόμο της
νεωτερικής εξατομίκευσης, με αποτέλεσμα να συμμεριστούν κι αυτοί με την
σειρά τους την κρίση της εξατομίκευσης και την αποσύνθεση των φορέων
της. Αυτή είναι η ανθρωπολογική βάση της ενδημικής διαφθοράς του
πολιτικού προσωπικού και της γραφειοκρατίας στην Κίνα (αλλά και στην
Ρωσία). Δεν πρόκειται απλά για ζήτημα χαλάρωσης των ηθών, αλλά για το
γεγονός ότι η Νεωτερικότητα για να διασφαλίσει την αναπαραγωγή της
«καίει» προνεωτερικούς πολιτισμικούς «θησαυρούς» και τις υποδομές
μακροβιότητας των άλλων πολιτισμών.
Το πρόβλημα, που σχετίζεται με την ευστάθεια του κινεζικού καθεστώτος,
περιπλέκεται περαιτέρω από το γεγονός, ότι αν σχηματισθεί μια
υπολογίσιμη αριθμητικά μεσαία τάξη (πράγμα που ήδη έχει αρχίσει να
συμβαίνει) μοιραία από ένα σημείο και πέρα θα αρχίσει να ζητά «πολιτικές
ελευθερίες» και χαλάρωση του ελέγχου της κεντρικής εξουσίας στην
δημόσια ζωή. Πόσο μπορεί να συμβάλλει στην ευστάθεια και την
μακροβιότητα του μονοκομματικού καθεστώτος η πείρα μιας ιστορίας, όπως η
κινέζικη, που πάει σε βάθος πέντε χιλιάδων χρόνων και διδάσκει ότι μια
χαλάρωση της κεντρικής εξουσίας μπορεί να οδηγήσει είτε σε νέο χάος
τύπου Πολιτιστικής Επανάστασης, είτε σε διασπαστικές τάσεις με τοπικούς
πολέμαρχους όπως στο απώτερο κινέζικο παρελθόν; Είναι χαρακτηριστικό
πράγματι, ότι ενώ οι αμερικανοί για παράδειγμα, βλέπουν την κεντρική
κυβέρνηση σαν αναγκαίο κακό, για τους κινέζους η κυβέρνηση είναι
αναγκαίο καλό. Οι εποχές διάσπασης σε αλληλομισούμενα εμπόλεμα κράτη,
ήταν πάντοτε εποχές χάους, ανομίας και οικονομικής δυσπραξίας. Η πλέον
διακριτή κινέζικη ιδέα είναι ίσως το να είσαι «συνεκτικός». Η
συνεκτικότητα αποτελεί το κλειδί της ισχύος και της κοινωνικής ειρήνης.
Το αντίθετο, στα πλαίσια αυτά, της κινέζικης σοφίας δεν είναι το λάθος,
αλλά το επιμέρους. Η δυστυχία των ανθρώπων προκύπτει από την τύφλωση να
βλέπουν μια μερική όψη μόνον και να αφήνουν στο σκοτάδι την συνολική
εικόνα. Ο κομφουκιανισμός, ο ταοϊσμός και ο λεγκαλισμός (οι τρεις
βασικές παραδόσεις του κινεζικού πολιτισμού) μπορεί να ερμηνευθούν σαν
διαφορετικές προσπάθειες τερματισμού των αντιπαλοτήτων προς κάθε
κατεύθυνση. Αντιπαλοτήτων που συνδέθηκαν με την περίοδο των εμπόλεμων
κρατών.
Ο βαθμός ευστάθειας του κινεζικού καθεστώτος θα φανεί, εν πάση
περιπτώσει, από την αντοχή του στις τρέχουσες και τις επικείμενες
συγκρούσεις και από την ικανότητα του να αξιοποιήσει την πείρα πέντε
χιλιάδων χρόνων ιστορίας του κινέζικου έθνους.
ΣΤ. Οι περιορισμένες πιθανότητες ενός νέο παγκοσμίου πολέμου
Η παγκοσμιοποίηση και η αυξανόμενη αλληλεξάρτηση των οικονομιών των
μεγάλων δυνάμεων, υποτίθεται ότι καθιστά το κόστος ενός νέου παγκόσμιου
πολέμου απαγορευτικό. Πριν το Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο όμως η οικονομική
αλληλεξάρτηση των μεγάλων δυνάμεων ήταν μεγαλύτερη απ’ ότι σήμερα, χωρίς
όμως να αποτραπεί το ξέσπασμα του.
Στην πραγματικότητα η αντιπαλότητα μεταξύ Ρωσίας και Κίνας, από την μία
μεριά, και των ΗΠΑ από την άλλη, θα μπορούσε να εξελιχθεί άνετα και
γρήγορα σε τρίτο παγκόσμιο πόλεμο, αν δεν υπήρχαν τα εκατέρωθεν πυρηνικά
οπλοστάσια. Κάθε φορά στην ιστορία που μία ηγεμονική δύναμη «έδυε» και
μια ανταγωνιστική δύναμη «ανέτειλε», τον λόγο τον είχε ο πόλεμος. Σήμερα
λόγω των πυρηνικών εξοπλισμών είναι δύσκολο, αν και όχι αδύνατο, να
οδηγηθούν οι εξελίξεις σε ένα θερμό πυρηνικό πόλεμο. Αν δεν επικρατήσουν
οι άκρως επικίνδυνες θεωρίες περί ενός υποτίθεται αποφασιστικού «πρώτου
πλήγματος», η αστάθεια που προκαλείται στο διεθνές σύστημα από την
ανάδειξη του ανταγωνιστικού ρωσο-κινεζικού πόλου ισχύος και την διάθεση
της παρακμάζουσας ηγεμονικής δύναμης, των ΗΠΑ, να μην παραδοθεί αμαχητί,
θα καταλήξει μάλλον προς έντονες αντιπαλότητας τύπου ψυχρού πολέμου,
παρά σε ανοιχτή πολεμική σύρραξη, καθώς και σε πολλαπλασιασμό των
περιφερειακών συγκρούσεων, με χρήση συμβατικών όπλων.
Πηγές
- Putin in China. The Russian – Chinese Alliance. By Alexander Mercouris. The Duran. July 5, 2016
- Ποιο το βάθος της «στρατηγικής» σύμπραξης Κίνας – Ρωσίας. Του Κώστα Ράπτη. www.capital.gr
- Η Διεθνής Πολιτική στον 21ο αιώνα. Του Χαράλαμπου Παπασωτηρίου. Εκδόσεις ΠΟΙΟΤΗΤΑ . Αθήνα 2008
- Η Κίνα από την ουράνια αυτοκρατορία στην ανερχόμενη υπερδύναμη του 21ου αιώνα. Του Χαράλαμπου Παπασωτηρίου. Εκδόσεις ΠΟΙΟΤΗΤΑ. Αθήνα 2013
- Από την Ελλάδα στην Κίνα. Μετάβαση και επάνοδος. Του Francois Julien. Εκδόσεις ΕΞΑΝΤΑΣ – ΝΗΜΑΤΑ. Αθήνα 2002
- Τι σκέφτεται η Κίνα; Του Mark Leonard. Πρόλογος Γιώργος Παγουλάτος Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ. Αθήνα 2008
- Η Πτώση και η Άνοδος της Κίνας. Του Paul U. Unschud. Εκδόσεις
αρχαίας Ελληνικής και παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής. Αθήνα 2017
- The Chinese at work: Collectivism or individualism? By Edward Y.T.
Wong. Hong Kong Institute of Business Studies Lingnan University.
- “The Spirits of Chinese Religion”.ΤουStephen F. Teiser. 1996 Princeton University Press.
- China – Russia Military – to – Military Relations: Moving Toward a
Higher Level of Cooperation. ΤουEthan Meick Policy Analyst, Security
and Foreign Affars, March 2017
- China and Russia – A study on Cooperation, Competition and
Disturt. By Marta Carlsson, Susan Oxenstierna and Mikael Weissmann. FOI,
June 2015
- Κομφούκιος. Ανάλεκτα. Εκδόσεις Οδυσσέας. Πρώτη Έκδοση Ιούνιος 2004
- TaoTeching. Μετάφραση Νικόλας Ρώσσης, Ph.D. Το ηλεκτρονικό αυτό
βιβλίο διανέμεται δωρεάν στην διεύθυνση www.istomediahost.gr/taoteching
πηγή:
Aντίφωνο - www.antifono.gr