Στις αρχές του έκτου π.Χ. αιώνα, η Αττική
κινδύνευε με ερήμωση. Αιτία ήταν τα χρέη. Οι οικονομικά ισχυροί μεγάλοι
γαιοκτήμονες, που ήταν λίγοι, δάνειζαν στους υπόλοιπους με υποθήκη το
σώμα τους. Οταν εκείνοι δεν μπορούσαν να εξοφλήσουν, γίνονταν δούλοι ή
το έσκαγαν περνώντας τα σύνορα, καταφεύγοντας στη Βοιωτία, την Εύβοια
και αλλού. Φυσικά οι περισσότεροι επέλεγαν τον εκπατρισμό, με αποτέλεσμα
η Αθήνα να χάνει τον πληθυσμό της και παράλληλα να δημιουργείται μια
κοινωνία αφεντάδων και δούλων, δίχως ενδιάμεσο στρώμα. Η οικονομία
έφθινε, λιγόστευαν οι στρατεύσιμοι οπλίτες και αδυνάτιζε η πόλη.
Μπορεί το παράδειγμα να φαίνεται τραβηγμένο, αλλά κάτι τέτοιο
συμβαίνει και τώρα στην Ελλάδα. Τους λίγους μεγάλους γαιοκτήμονες έχει
αντικαταστήσει το κράτος και τον ρόλο των χρεών παίζει τώρα η υπερβολική
φορολογία. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Οσοι μπορούν φεύγουν ή, αν
μένουν, μεταφέρουν στο εξωτερικό τις δραστηριότητές τους. Οσοι δεν
μπορούν και χρωστούν, η πλειονότητα και κυρίως μεσήλικες, γίνονται
όμηροι του κράτους, οι ίδιοι και οι περιουσίες τους. Το κράτος στην
περίπτωσή μας δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Εκπροσωπεί έναν στρατό
πελατείας με συνειδητή επιδίωξη των συμφερόντων του.
Οταν ο κόμπος έφτασε στο χτένι, οι πρόγονοί μας αναγκάστηκαν να
πάρουν μέτρα. Αναμόρφωσαν ριζικά τη νομοθεσία. Οι αλλαγές τότε έγιναν
δίχως πραξικόπημα. Οι πολίτες, αναγνωρίζοντας την οξύτητα του
προβλήματος, δέχθηκαν εθελοντικά να υιοθετήσουν ανατροπές στον μέχρι
τότε τρόπο διακυβέρνησής τους. Ετσι μπήκαν οι βάσεις της αθηναϊκής
δημοκρατίας.
Η σημερινή Ελλάδα, με πληθυσμό περίπου 11 εκατομμυρίων, έχει χάσει
στη μετανάστευση μισό εκατομμύριο εκπαιδευμένους νέους, ενώ δεκάδες
χιλιάδες επιχειρήσεις έκλεισαν ή μεταφέρουν την έδρα τους στο εξωτερικό.
Υπάρχει ένα εκατομμύριο μακροχρόνια ανέργων και αρκετά εκατομμύρια
αγχωμένων οφειλετών του Δημοσίου που αδυνατούν να ανταποκριθούν. Η
στροφή προς την παραοικονομία για λόγους αυτοσυντήρησης δυναμώνει
συνεχώς. Από μόνα τους αυτά θα έπρεπε να μας προβληματίζουν για το
μέλλον. Το τεράστιο εσωτερικό και εξωτερικό χρέος και η υπογεννητικότητα
προδιαγράφουν ότι το πρόβλημα δεν είναι παροδικό, και κάτι άλλο ακόμη.
Οπως στην αρχαία Αττική, μας τριγυρίζουν γείτονες που δεν θέλουν
αναγκαστικά το καλό μας.
Λοιπόν τι κάνουμε; Ολο και περισσότεροι Ελληνες νιώθουν στο πετσί
τους ότι χρειάζεται κάτι ριζικό που να σταματήσει την κατρακύλα και να
την αναστρέψει. Ακούμε για την ανάγκη μεταρρυθμιστικού σοκ και ρήξης.
Ρήξη με τι; Προφανώς με τον τρόπο που έχουμε κυβερνηθεί έως τώρα. Η
βελτίωση της ποιότητας της διοίκησης αποτελεί προϋπόθεση για κάθε θετική
εξέλιξη. Τα προβλήματά μας τα δημιουργήσαμε οι ίδιοι. Η ρήξη πρέπει να
γίνει στο επίπεδο του Συντάγματος. Μόνο έτσι θα είναι αξιόπιστη.
Χρειαζόμαστε ένα Σύνταγμα που να εξασφαλίζει τη συνέχεια στη διοίκηση·
να προστατεύει τον δημόσιο λειτουργό από πολιτικές και κομματικές
παρεμβάσεις· να μάχεται το πελατειακό σύστημα καταργώντας τον σταυρό
προτίμησης και τα α λα καρτ εκλογικά συστήματα· να βγάζει από το
απυρόβλητο διεφθαρμένους πολιτικούς και ανίκανους λειτουργούς· να
ελευθερώσει την ανώτατη εκπαίδευση από το κρατικό μονοπώλιο· να
απαλλάξει τη Δικαιοσύνη από την κυβερνητική κηδεμονία. Που να μπορεί να
προσαρμόζεται σε έναν κόσμο που αλλάζει. Ολα αυτά δεν είναι ιδιαίτερα
πρωτότυπα, ισχύουν σε όλες τις δημοκρατίες της Δύσης. Αποτελούμε
εξαίρεση.
Τέτοιες μεταρρυθμίσεις έπρεπε να γίνουν τώρα αμέσως, αλλά φοβούμαι
ότι θα βασανιζόμαστε ακόμη για καιρό. Οι ηγεσίες μας δεν τολμούν.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 22/10/2017)