Δρ. Charles Ellinas: Το LNG των ΗΠΑ Αλλάζει την Παγκόσμια Αγορά Αερίου

Συνέντευξη στην εφημερίδα «Αξία» (05-07/02/2018) και τον δημοσιογράφο κ. Φίλη Καϊτατζή έδωσε ο Δρ. Charles Ellinas, πρώην διευθύνων σύμβουλος της κυπριακής εταιρείας υδρογονανθράκων, CEO της e-CNHC και non-resident Senior Fellow του Atlantic Council. Tο βασικό συμπέρασμα από τις πρόσφατες ενεργειακές εξελίξεις  είναι ότι το αμερικανικό LNG (ΥΦΑ) αλλάζει την παγκόσμια αγορά με παρόμοιο τρόπο που άλλαξε το σχιστολιθικό πετρέλαιο τις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου, όπως διαπιστώνει, μεταξύ άλλων, ο Δρ. Ellinas, ενώ, παράλληλα, θα οδηγηθούμε σε εμπορευματοποίηση (commoditization) του ΥΦΑ. Το energia.gr δημοσιεύει σήμερα το πρώτο μέρος της συνέντευξης.

-Ξεκινώ με μια γενική ερώτηση. Πώς βλέπετε να διαμορφώνετε βραχυπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα με βάσει την προσφορά και ζήτηση η εξέλιξη των διαφόρων πηγών ενέργειας παγκοσμίως;

O κόσμος διέρχεται μια σημαντική και μόνιμη μετάβαση σε πράσινη ενέργεια, με μια συνεχώς αυξανόμενη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) σε βάρος ορυκτών καυσίμων που επηρεάζει την ενέργεια παγκοσμίως και φυσικά στην περιοχή μας:

Επιπρόσθετα, η μετάβαση σε ανανεώσιμες πήγες ενέργειας (ΑΠΕ) και η αύξηση ενεργειακής αποδοτικότητας οδηγούν τον κόσμο σε μια εποχή μακροχρόνιας αφθονίας ενέργειας και χαμηλών τιμών. Ταυτόχρονα, η πληθώρα πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) στις παγκόσμιες αγορές έχουν οδηγήσει σε χαμηλές τιμές.

Μια νέα έκθεση που κυκλοφόρησε πρόσφατα ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας ( IEA), Renewables 2017, επισημαίνει μερικές από τις σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζει το ΦΑ.

Η έκθεση παρουσιάζει νέα στοιχειά που επιτεύχθηκαν από ΑΠΕ το 2016. Τα ΑΠΕ αντιπροσώπευαν τα δύο τρίτα της αύξησης στην παγκόσμια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και αναμένεται να αυξηθούν περαιτέρω κατά την επομένη πενταετία και στο μέλλον. Αυτή η συμβολή των ΑΠΕ έχει ξεπεράσει ήδη τη συμβολή του φυσικού αερίου (ΦΑ) και θα συνεχίσει να αυξάνεται ακόμα περισσότερο. Οι προσθήκες ηλεκτρικής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα κυριαρχούσαν κατά την περίοδο μέχρι 2010, αλλά αυτό αντιστράφηκε, με τις προσθήκες από ΑΠΕ να έχουν τον κυρίαρχο ρόλο τώρα και στο μέλλον. Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και μελέτη της Bloomerg NEF.

Αυτές οι εξελίξεις οδηγούν στο βασικό συμπέρασμα ότι αναμένεται μελλοντική αύξηση στη χρήση ΦΑ αλλά αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις από ΑΠΕ.

Το ΥΦΑ ελκύει σημαντικό ενδιαφέρον σε αγοραστές, κυρίως λόγω εύκολης πρόσβασης, χαμηλών τιμών και του γεγονότος ότι ο κόσμος βρίσκεται σε παρατεταμένη περίοδο υπερ-παραγωγής ΥΦΑ. Επίσης διαμορφώθηκαν νέες συνθήκες στην παγκόσμια αγορά με αυξανόμενη διάθεση ΥΦΑ από τις ΗΠΑ.

Τα καλά νέα είναι ότι η Bloomberg προβλέπει ότι η παγκόσμια ζήτηση ΥΦΑ θα αυξηθεί από 258 εκατομμύρια τόννους τον χρόνο το 2016 σε 480 εκατομμύρια τόννους τον χρόνο μέχρι το 2030. Ωστόσο, μέχρι περίπου το 2025 η προσφορά ΥΦΑ θα ξεπερνά αυτή τη ζήτηση, δημιουργώντας μια πολύ ανταγωνιστική παγκόσμια αγορά και μια αποφασιστική κίνηση προς spot- LNG, με τους αγοραστές να έχουν το πάνω χέρι. Μετά από το 2025 έρχεται ένα νέο κύμα ανταγωνιστικού ΥΦΑ, με επικεφαλής το Κατάρ, τις ΗΠΑ και άλλες χώρες και επεκτάσεις υφισταμένων εγκαταστάσεων ΥΦΑ.
Αυτοί οι παράγοντες οδηγούν σε μείωση των τιμών παγκόσμια και συμβάλλουν στη σύγκλιση των τιμών του spot- LNG μεταξύ Ευρώπης και Ασίας.

Η παραγωγή σχιστολιθικού ΦΑ στις ΗΠΑ καθίσταται όλο και πιο αποδοτική και αυξάνεται ταχύτερα από την εγχώρια ζήτηση. Αυτό ισχύει ιδιαιτέρα για το associated shale natural gas που χρειάζεται να βρει αγορές, για να μην επιβραδύνει την ανάπτυξη της παραγωγής σχιστολιθικού πετρελαίου. Η λύση γι’ αυτό έγκειται στην αύξηση εξαγωγών, από όπου θα προέλθει το επόμενο παγκόσμιο κύμα ΥΦΑ, όπως έχω πει.

Παρά την υπέρ-παραγωγή ΥΦΑ, μέχρι στιγμής όλη η παγκόσμια παραγωγή βρίσκει αγοραστές. Αυτό οφείλεται στις χαμηλές τιμές και στην ευελιξία που προσφέρουν τα FSRU. Η ανάγκη όμως να παραμείνουν χαμηλές οι τιμές επισημάνθηκε τον Νοέμβρη από τον JERA της Ιαπωνίας, τον κορυφαίο αγοραστή ΥΦΑ στον κόσμο. Είπε ότι “η τιμή του ΥΦΑ πρέπει να είναι λογική, χαμηλή, και πρέπει να υπάρχει ευελιξία. Σε σύγκριση με τον άνθρακα, ως πηγή καυσίμων για ηλεκτρική ενέργεια, το ΦΑ είναι περισσότερο από 1,5 φορές πιο ακριβό ακόμη και στα $6/ mmBTU. Εάν η τιμή αυξηθεί περισσότερο, δεν θα είναι καθόλου ανταγωνιστικό και μάλλον θα αντικαθίσταται από φθηνό άνθρακα.”Αυτό ισχύει στις πιο πολλές χώρες της Ασίας.

Το ΥΦΑ των ΗΠΑ χαρακτηρίζεται από διαφανή τιμολόγηση, χωρίς περιορισμούς προορισμού. Επιπλέον, μπορεί να πάει εύκολα οπουδήποτε στην Ευρώπη ή στην Ασία - η CheniereLNG έχει εξαγάγει σε 25 χώρες μέσα σε 18 μήνες. Αυτή η παγκόσμια εμβέλεια του ΥΦΑ ΗΠΑ έχει ισοπεδωτική επίδραση στο παγκόσμιο εμπόριο και τιμές ΥΦΑ.

Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το ΥΦΑ των ΗΠΑ αλλάζει την παγκόσμια αγορά με παρόμοιο τρόπο που άλλαξε το σχιστολιθικό πετρέλαιο τις παγκόσμιες αγορές πετρελαίου. Θα οδηγήσει επίσης σε εμπορευματοποίηση ( commoditization) ΥΦΑ.

Σαφώς με το ταχέως μεταβαλλόμενο παγκόσμιο ενεργειακό τοπίο, δεν θα καταναλωθούν όλοι οι προσβατές ποσότητες υδρογονανθράκων, ακόμη και μέχρι το 2050. Αυτό σημαίνει ότι όλο και περισσότερο θα υπάρχει έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των παραγωγών για να εξασφαλίσουν αυτή την πιο περιορισμένη αγορά. Ως αποτέλεσμα, κυρίως τα φθηνότερα αποθέματα θα είναι σε θέση να αναπτυχτούν και να ανταγωνιστούν, κυρίως από τη Μέση Ανατολή, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Οι παραγωγοί χαμηλού κόστους ΦΑ θα χρησιμοποιήσουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα για να αυξήσουν το μερίδιό τους σε σχέση με τους παραγώγους ψηλότερου κόστους - για παράδειγμα όπως η Ρωσία κάνει τώρα στην Ευρώπη. Τα πιο ακριβά αποθέματα θα δυσκολευτούν να ανταγωνιστούν και θα διατρέχουν όλο και περισσότερο τον κίνδυνο να παραμείνουν ανεκμετάλλευτα, καθώς η συνεχής μετάβαση παγκόσμιας ενέργειας από χρήση ορυκτών καυσίμων σε ΑΠΕ είναι πια μόνιμη και μονοδρομική. Παρατηρούμε ήδη από το 2014 συνεχώς χαμηλές τιμές πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα. Αυτοί είναι οι κύριοι λόγοι για τους οποίους οι τιμές ορυκτών καυσίμων θα παραμείνουν χαμηλές μακροπρόθεσμα.

Προκειμένου να διατηρηθεί σταθερότητα στην ανάπτυξη παραγωγής και εμπορίου ΦΑ και ΥΦΑ, χαμηλές τιμές και η διατήρηση ανταγωνιστικότητας έναντι άνθρακα και ΑΠΕ είναι απαραίτητα. Η αναταραχή στην παγκόσμια αγορά ΦΑ συμβάλλει σε σημαντικές αλλαγές στους μηχανισμούς διαμόρφωσης των τιμών του ΦΑ σε παγκόσμιο επίπεδο και σε σύγκλιση των παγκόσμιων τιμών.

Επιπλέον, οποιαδήποτε προσδοκία αύξησης των τιμών ΦΑ στο μέλλον, ως αποτέλεσμα υψηλών τιμών πετρελαίου, έχει μειωθεί καθώς οι τιμές του πετρελαίου παραμένουν χαμηλές, πιθανώς για πάντα. Με άφθονη προμήθεια και αγοραστές να έχουν το πάνω χέρι, ο στόχος για το ΦΑ είναι η εξασφάλιση αγορών σε ανταγωνιστικές τιμές έναντι άλλων ενεργειακών πηγών.

Οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις τιμών ΦΑ από διεθνείς εμπειρογνώμονες είναι κατά μέσο ορό: Ευρώπη: $5/ mmBTU, Ασία: $7/ mmBTU. Αλλά τώρα έχουμε το νέο κύμα ΥΦΑ να έρχεται, με την Tellurian και Next Decade Corp να υπόσχονται να παραδώσουν ΥΦΑ στην Ιαπωνία σε $6/ mmBTU, με βάση associated shale gas χαμηλού κόστους και νέων ανταγωνιστικών εγκαταστάσεων υγροποίησης. Με το νέο κύμα, αυτές οι τιμές θα γίνουν ο νέος στόχος στην Ασία.

Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι οι τιμές ΦΑ και ΥΦΑ θα μείνουν χαμηλές μακροχρόνια.

Για να προχωρήσουν οι εταιρείες σε μια τέτοια κίνηση εξαρτάται από τα αποτελέσματα των αναμενόμενων γεωτρήσεων από ΕΝΙ/ Total που άρχισαν τέλος Δεκέμβρη και από ExxonMobil δεύτερο εξάμηνο του 2018. Αν τα ευρήματα είναι σημαντικά που να επιτρέπουν κερδοφόρα εξαγωγή ΦΑ σε μορφή ΥΦΑ, τότε οι εταιρείες θα εξετάσουν την πιθανότητα κατασκευής τερματικού υγροποίησης στην Κύπρο η επέκταση των τερματικών της Αιγύπτου. Δεν μπορεί η κάθε εταιρεία να προχωρήσει με ξεχωριστό τερματικό. Τα κόστη που θα ξεπερνούν αρκετά δισεκατομμύρια δολάρια απαιτούν αποφυγή επαναλήψεων και συνεργασία.

Αυτό επιβάλλουν επίσης και οι χαμηλές τιμές ΥΦΑ στην παγκόσμια αγορά. Για να μπορέσουν οι εταιρείες να κρατήσουν τα κόστη χαμηλά, ούτως ώστε να μπορέσουν να ανταγωνιστούν, θα χρειαστεί να συνεργαστούν σε κοινές κατασκευές όπως αγωγοί, σταθμοί επεξεργασίας ΦΑ, κλπ, χωρίς διπλασιασμό κόστους για διασυνδέσεις, στην αντιμετώπιση ρίσκων, στην χρηματοδότηση και μετά στην διαχείριση.

Χρειάζεται επίσης και σιγουριά ότι η τιμή ΦΑ θα είναι και θα παραμείνει σε επίπεδα που να επιτρέπουν κερδοφόρα εκμετάλλευση. Οποιεσδήποτε αμφιβολίες στην σταθερότητα της τιμής ΦΑ μακροχρόνια θα καθυστερήσουν αυτά τα έργα.

Αναμένεται ότι τέτοιες συνεργασίες θα μελετηθούν μετά από την συμπλήρωση των γεωτρήσεων και την ανάλυση των αποτελεσμάτων, δηλαδή το 2019.

-Σε Discussion Paper λέτε ότι «για να εξαχθεί φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη, για να είναι εμπορικά βιώσιμη μια τέτοια προσπάθεια, θα πρέπει το κόστος να είναι κάτω από 5 δολάρια / εκατομμύριο BTU». Ειδάλλως, «το φυσικό αέριο θα παραμείνει στα βάθη της θάλασσας». Η απορία που γεννιέται είναι ξεκινάει μια προσπάθεια από κολοσσούς που δεν έχουν… σκεφτεί κάτι τέτοιο ή πως αλλιώς θα καλύψουν τα δικά τους κόστη. Και τι κερδίζει τελικώς η Κυπριακή Δημοκρατία, αν δεν έχει προβλεφθεί το …αυτονόητο;

Οι κολοσσοί, όπως λέτε, γνωρίζουν και μελετούν αυτές τις πιθανότητες. Εργάζονται όμως σε ορίζοντες των 40+ χρόνων. Δηλαδή μπορούν να περιμένουν πριν προχωρήσουν με ένα οποιοδήποτε έργο μέχρι που καταστεί οικονομικά βιώσιμο και όταν οι οικονομικές αποδόσεις ικανοποιούν τους δικούς τους στόχους.

Για παράδειγμα η ExxonMobil εργάζεται σε περισσότερο από 50 χώρες και επενδύει περισσότερο από $25 δισεκατομμύρια τον χρόνο. Αυτό το κεφάλαιο δεν είναι όμως αρκετό για να μπορεί να επενδύει σε όλες τις ανακαλύψεις υδρογονανθράκων. Επενδύει στα πιο κερδοφόρα έργα. Τα υπόλοιπα περιμένουν μέχρι που οι αγορές και οι συνθήκες να επιτρέπουν την κερδοφόρα ανάπτυξή τους.

Είναι επίσης και θέμα αποκατάστασης αποθεμάτων, τα οποία είναι ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει την αξία μιας εταιρείας και των μετοχών της. Με την εκμετάλλευση και πωλήσεις, κάθε χρόνο τα αποθέματα μιας εταιρείας μειώνονται περίπου 5%-7%. Αν δεν τα αναπληρώσει τότε σε 15-20 χρόνια δεν θα έχει αποθέματα! Γι’ αυτό χρειάζονται συνεχείς έρευνες και ανακαλύψεις.

Επίσης, ορισμένες εταιρείες πιστεύουν ότι μελλοντικά οι τιμές ΦΑ θα ανακάμψουν. Για τους λόγους που ανέφερα πιο πάνω, αυτό είναι αμφίβολο.

Ο ορίζοντας προσδοκιών της Κύπρου για αυτονόητους λόγους είναι πολύ πιο μικρός. Χρειάζεται να επωφεληθεί από τα αποθέματα υδρογονανθράκων όσο το δυνατό πιο γρήγορα, ιδιαίτερα μετά από τα επακόλουθα της οικονομικής κρίσης του 2013. Έχει δημιουργηθεί επίσης ένα κλίμα αναμονής στους πολίτες ότι τα έσοδα από την πώληση ΦΑ θα λύσουν τα οικονομικά προβλήματα του νησιού. Δεν είναι όμως στα χέρια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Υπάρχει μια αποσύνδεση μεταξύ τοπικών προσδοκιών και της πραγματικότητας των παγκόσμιων αγορών.

Πωλήσεως ΦΑ εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από τις παγκόσμιες αγορές και τιμές. Και με το υψηλό κόστος παραγωγής και εξαγωγής ΦΑ από Ανατολική Μεσόγειο αυτό φαίνεται να είναι αρκετά δύσκολο. Αυτοί είναι οι λόγοι που μέχρι τώρα δεν έχουν γίνει εξαγωγές.

-Εξηγείστε μας για ποιους λόγους προκρίνετε την πλωτή μονάδα υγροποίησης (FLNG), για τις ενδεχόμενες εξαγωγές φυσικού αερίου προς τις ασιατικές αγορές, σε τι υπερέχει και γιατί αποκλείονται άλλοι τρόποι;

Η πλωτή μονάδα υγροποίησης ( FLNG) είναι μια πιθανή επιλογή που σε μια περίοδο χαμηλών τιμών αποδείχθηκε οικονομικά βιώσιμη. Για παράδειγμα η τελική επενδυτική απόφαση ( FID) για το Coral FLNG της ΕΝΙ στην Μοζαμβίκη πάρθηκε τον Ιούνιο. Η BP έχει ήδη αγοράσει όλη την παράγωγη ΥΦΑ για εξαγωγές σε χώρες της νότιας και νοτιο-ανατολικής Ασιας. Το Coral FLNG έχει πολλές ομοιότητες με το κοίτασμα Αφροδίτη, όπως οι ποσότητες ΦΑ, το βάθος νερού, κλπ.

Υπάρχουν και άλλα νέα έργα FLNG που είναι αρκετά προχωρημένα και πλησιάζουν FID, όπως το Kribi FLNG Hilli Episeyo στο Καμερουν και Fortuna FLNG στην Ισημερινή Γουινέα.