Το ενεργειακό δυναμικό της Ανατολικής Μεσογείου ενισχύεται, ωστόσο,
το ίδιο ισχύει για τον κίνδυνο εκδήλωσης συγκρούσεων στην περιοχή, σημειώνει σε
άρθρο του ο David Koranyi του Atlantic Council Global Energy Institute,
υποστηρίζοντας ότι για να μειώσουν τον κίνδυνο αυτό, οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή
Ένωση πρέπει να διαδραματίσουν έναν πιο ενεργό ρόλο στην άμβλυνση των
αυξανόμενων εντάσεων στην περιοχή μέσω των βασικών διαύλων της διπλωματίας.
Ανάγκη εμπλοκής
Οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αναλάβουν εκ νέου
ενεργό ρόλο στο Κυπριακό προκειμένου να διευκολύνουν έναν ειδικό διάλογο μεταξύ
των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων σχετικά με την ανάπτυξη των ενεργειακών
πόρων, ενώ παράλληλα, θα πρέπει να ανανεώσουν τις προσπάθειες επίλυσης της
διαμάχης περί των θαλάσσιων οριοθετήσεων Ισραήλ-Λιβάνου, υποστηρίζει ο Koranyi.
Η ανάγκη για μια τέτοια εμπλοκή είναι ακόμα πιο επιτακτική, εάν
ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις στον τομέα των υδρογονανθράκων στην περιοχή κατά τους
τελευταίους τρεις μήνες.
Οι ερευνητικές γεωτρήσεις της
Eni και της
Total
στην
κυπριακή ΑΟΖ αποκάλυψαν ένα δυνητικά σημαντικό πεδίο φυσικού αερίου, το ‘Καλυψώ’
στο οικόπεδο 6. Το γιγαντιαίο πεδίο
Zohr της Αιγύπτου άρχισε την παραγωγή το Δεκέμβριο του 2017. Τον
προηγούμενο μήνα, η Αίγυπτος και το Ισραήλ συνήψαν μια προκαταρκτική συμφωνία
για τη μεταφορά φυσικού αερίου από τα πεδία
Tamar
και
Leviathan
στην
Αίγυπτο. Ο Λίβανος χορήγησε άδειες για έρευνες υδρογονανθράκων στις
Total,
Eni και
Novatek, στις οποίες περιλαμβάνεται και
το οικόπεδο 9, το οποίο βρίσκεται σε περιοχή που διεκδικεί και το Ισραήλ.
Η συμφωνία για το αέριο μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου, αν και
δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί, θα μπορούσε να έχει θετικές επιπτώσεις στην
περιφερειακή σταθερότητα, με δυνατότητα να ενισχύσει την «ψυχρή ειρήνη» μεταξύ
Αιγύπτου και Ισραήλ, υποστηρίζει ο διεθνής αναλυτής. Η πλειονότητα των 64 δισ.
κυβικών μέτρων φυσικού αερίου που αναμένεται να παραχθούν σε μια δεκαετία θα διοχετευθούν
πιθανότατα στην ταχέως αναπτυσσόμενη αιγυπτιακή εγχώρια αγορά, αν και δεν είναι
σαφές μέσω ποιας οδού θα επιτευχθεί αυτό. Την ίδια στιγμή, εξακολουθεί να
εκκρεμεί η επίτευξη συμφωνίας στην υπόθεση διαιτησίας που κέρδισε το Ισραήλ για
την παύση των αποστολών αιγυπτιακού αερίου στο Ισραήλ το 2012, διαμάχη που πρέπει
να επιλυθεί πριν οριστικοποιηθεί η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών.
Στην Κύπρο, η ανακάλυψη του ‘Καλυψώ’ στο οικόπεδο 6, το
οποίο η Eni έχει χαρακτηρίσει «ανακάλυψη παρόμοια του Zohr» θα μπορούσε να αλλάξει
τις ισορροπίες στην περιοχή, υποστηρίζει ο Koranyi. Η περαιτέρω ανάπτυξη του ‘Καλυψώ’
θα μπορούσε να λειτουργήσει συμπληρωματικά με την ανακάλυψη του πεδίου ‘Αφροδίτη’
το 2011 στο οικόπεδο 12 της κυπριακής ΑΟΖ και σε συνδυασμό με πιθανά κοιτάσματα
φυσικού αερίου στα οικόπεδα 3 (Eni και Kogas) και 10 (ExxonMobil και Qatar
Petroleum), οι παράγοντες αυτοί θα μπορούσαν να καταστήσουν πολύ πιο ρεαλιστικά
τα σχέδια της Λευκωσίας να παράγει και εμπορεύεται το αέριο (ίσως με τη μορφή
LNG).
Πιθανότατα αυτή η προοπτική ήταν που ώθησε την Άγκυρα να
ενισχύσει την πίεση και να εμποδίσει περαιτέρω γεωτρήσεις στην ΑΟΖ της Κύπρου.
Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας,
Berak
Albayrak,
προειδοποίησε ότι η Τουρκία θα μπλοκάρει τις «μονομερείς έρευνες» μέχρι να
υπάρξει συμφωνία για επίλυση του Κυπριακού και, αμέσως μετά την ανακοίνωση των
αποτελεσμάτων από το ‘Καλυψώ’, τα τουρκικά πολεμικά πλοία εμπόδισαν το πλοίο -
γεωτρύπανο της
Eni να
πραγματοποιήσει τις ήδη προγραμματισμένες έρευνες στο οικόπεδο 3.
Στο εγγύς μέλλον, οι προοπτικές για επανένωση του νησιού
είναι ισχνές, εκτιμά ο Koranyi, υποστηρίζοντας ότι ακόμα και αν παραμείνουν
στην εξουσία ηγέτες που τάσσονται υπέρ της επίλυσης του Κυπριακού -τόσο στην
Κυπριακή Δημοκρατία, όσο και στα κατεχόμενα- δεδομένης της εσωτερικής πολιτικής
δυναμικής εντός της Τουρκίας, η επανέναρξη των διαπραγματεύσεων θα είναι
δύσκολη.
Για να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη εκτέλεση των ερευνητικών
δραστηριοτήτων στην κυπριακή ΑΟΖ, θα ήταν καλό, σύμφωνα με τον Koranyi, να εκκινήσει
ένας ξεχωριστός διάλογο μεταξύ των δύο κοινοτήτων του νησιού για να συζητηθούν
θέματα ερευνών και ανάπτυξης υδρογονανθράκων, επιπλέον αυτών των ηλεκτρικών διασυνδέσεων.
«Αυτός ο διάλογος -ο οποίος απαιτεί συντονισμένη πίεση και υποστήριξη από τις ΗΠΑ
και την Ευρωπαϊκή Ένωση- δεν θα μπορούσε μόνο να εξαλείψει τις εντάσεις, αλλά
ίσως ακόμη και να διευκολύνει τις προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για την
επίλυση του Κυπριακού», υποστηρίζει ο αναλυτής, προσθέτοντας ότι «Ο διάλογος
για την ενέργεια δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως υποχώρηση στα αιτήματα της
Άγκυρας ή υποτίμηση των συνομιλιών για επίλυση του Κυπριακού, αλλά ως τρόπος χάραξης
μιας κοινής πορείας για την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων με τρόπο που
ωφελεί τόσο τις δύο κοινότητες, όσο και ολόκληρο το νησί».
Αποκλιμάκωση των
εντάσεων
Οι εντάσεις μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας δεν είναι η μοναδική
διπλωματική πρόκληση που αντιμετωπίζει η ανάπτυξη του φυσικού αερίου στην
Ανατολική Μεσόγειο. Η επιδείνωση των ισραηλινο-τουρκικών σχέσεων φαίνεται να σηματοδοτεί
το τέλος των σχεδίων για την κατασκευή ενός αγωγού μεταξύ
Leviathan και Τουρκίας, σύμφωνα με όσα
εκτιμά το στέλεχος του Atlantic Council Global Energy Institute.
Την ίδια στιγμή, όπως επισημαίνει, οξύνεται η ρητορική
μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου, ενώ η απόφαση του Λιβάνου να χορηγήσει άδειες για
έρευνες υδρογονανθράκων σε αμφισβητούμενα ύδατα προκάλεσε σκληρή αντιπαράθεση
μεταξύ των δύο χωρών, στην οποία ενεπλάκη και η Χεζμπολάχ απειλώντας υποδομές
φυσικού αερίου του Ισραήλ. Ο
David
Satterfield,
υπηρεσιακός υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για την Εγγύς Ανατολή, μετέβη στο
Ισραήλ και το Λίβανο για να εκτονώσει τις εντάσεις, χωρίς ωστόσο να έχει
σημειώσει μέχρι στιγμής σημαντικές επιτυχίες.
Είναι ουσιαστικής σημασίας, εκτιμά ο Koranyi, να ανανεωθούν
οι προσπάθειες για την προώθηση μιας συμφωνίας θαλάσσιας οριοθέτησης μεταξύ του
Ισραήλ και του Λιβάνου. «Μία ουσιαστική συμφωνία ενδέχεται να είναι δύσκολο να
επιτευχθεί δεδομένου του πολιτικού περιβάλλοντος στο Λίβανο και το Ισραήλ,
καθώς και στην ευρύτερη περιοχή. Ωστόσο, η σε υψηλό επίπεδο εμπλοκή των ΗΠΑ με
στόχο την επανέναρξη των συνομιλιών στη βάση της οριοθέτησης της γραμμής που
πρότεινε το 2012 ο Αμερικανός διπλωμάτης,
Fred
Hof, θα ενισχύσει σημαντικά την αποτροπή περαιτέρω κλιμάκωσης»,
υποστηρίζει.
Οι ενεργειακοί πόροι μπορούν να χρησιμεύσουν ως γέφυρα
μεταξύ εθνών και λαών, σημειώνει ο διεθνής αναλυτής, αλλά συχνά προκαλούν
εντάσεις και συγκρούσεις. «Ο νέος ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ και συντονιστής
για τις διεθνείς ενεργειακές υποθέσεις, θα πρέπει, μόλις αναλάβει καθήκοντα, να
θέσει ως προτεραιότητα την αμερικανική παρέμβαση στην ανατολική Μεσόγειο, σε στενή
συνεργασία με Ευρωπαϊκή Ένωση, προκειμένου να διασφαλιστεί η ειρηνική ανάπτυξη
των πόρων προς όφελος όλων των εμπλεκόμενων χωρών και κοινοτήτων», καταλήγει.