Το Μπιλμπάο, στη Χώρα των Βάσκων, πριν από το 1997 ήταν σε μαρασμό. Με το μαγικό άγγιγμα μια τριμερούς συνεργασίας (ενός μεγάλου πολιτιστικού ιδρύματος, της πολιτικής βούλησης και ενός αρχιτέκτονα) συντελέστηκε το θαύμα: μια θνήσκουσα βιομηχανική πόλη μεταμορφώθηκε σε πολιτιστικό προορισμό. Ο αρχιτέκτονας Φρανκ Γκέρι εμπνεύστηκε ένα μουσείο φιλόδοξο, σαν μνημειακό γλυπτό, με όψη χαοτική και αφηρημένη. Ενα κτίριο με κίνηση και σε κίνηση. Το Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο, στα 14 χρόνια λειτουργίας του, επαναπροσδιόρισε τους άξονές του Μπιλμπάο, επανατροφοδότησε τη ζωή των κατοίκων του.
Μπορεί ένα μουσείο να συνεισφέρει αποτελεσματικά στα οικονομικά μιας χώρας; Το 2010, χρονιά παγκόσμιας ύφεσης, το Γκούγκενχαϊμ προσείλκυσε περίπου 1 εκατ. επισκέπτες, 6% περισσότερους από το 2009. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ο τζίρος γύρω από το πολιτιστικό αυτό κέντρο ανέρχεται σε 193.228.895 ευρώ και συμβάλλει στην τοπική οικονομία, μόνο σε φόρους, 26.315.843 ευρώ. Κατά το 67% είναι πλέον αυτοχρηματοδοτούμενο. Σε περίοδο δε που η ανεργία καλπάζει, συντηρεί 3.853 θέσεις εργασίας.
Είναι αδύνατον να επισκεφτείς το Μπιλμπάο και να μη σκεφτείς, με θλίψη και θυμό, χαμένες αναλογίες και ευκαιρίες. Γιατί, στο ολισθηρό έδαφος της κρίσης, τα μόνο φρένα είναι οι υποδομές. Περπατάς σε μια, αδιάφορη κατά τα άλλα, πόλη της Ιβηρικής χερσονήσου και αναπνέεις ό, τι προκάλεσε την αναγέννηση: τη βούληση για αλλαγή. Ο πολιτισμός δεν ήταν τυχαία επιλογή. Ηταν συνειδητή επένδυση. Στηρίζεται από πολιτικούς, επιχειρηματίες, συλλέκτες, καλλιτέχνες, εκατοντάδες επισκέπτες. Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος (ένα μέρος της σημαντικής συλλογής του με έργα σύγχρονης τέχνης εγκαινιάστηκε χθες στο Γκούγκενχαϊμ) υποστηρίζει ότι το μουσείο «έχει αλλάξει την ψυχή των ανθρώπων». Το Μπιλμπάο ήταν ένα μέρος ορεινό, βροχερό, εσωστρεφές. Οι κάτοικοι απέκτησαν σιγά σιγά άλλες συνήθειες, η καθημερινότητά τους επηρεάστηκε από τη λειτουργία ενός ιδρύματος με πολιτιστικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Το άγνωστο, έως το 1997, Μπιλμπάο μεταλλάχτηκε σε κιβωτό τέχνης.
Σήμερα, 14 χρόνια μετά τα εγκαίνια, τίποτα δεν εξέχει ως κατ' εξαίρεση γεγονός. Οι ισχυρές δομές, οι επιλογές και η σοφή διαχείριση αποδείχτηκαν οι καλύτεροι σύμμαχοι της εντυπωσιακής μεταμόρφωσης. Οι κάτοικοι ένιωσαν υπερήφανοι για τον τόπο τους και ανταπέδωσαν αυτό το συναίσθημα, με δημιουργική διάθεση και αντίληψη συλλογικότητας.
«Η Ελλάδα της κρίσης μπορεί να αναπτύξει την τέχνη της;». Το ερώτημα τέθηκε στον Δημήτρη Δασκαλόπουλο, υπό τη διπλή ιδιότητα του συλλέκτη και προέδρου του ΣΕΒ, από δημοσιογραφική παρέα, παραμονές των εγκαινίων, στο Μπιλμπάο. Και η απάντηση: «Είναι το ίδιο ερώτημα με το αν η Ελλάδα μπορεί να αναγεννηθεί και να αλλάξει. Ναι, αν σταματήσουμε να περιμένουμε την έξωθεν σωτηρία και στραφούμε στους εαυτούς μας. Παραδοθήκαμε σε ένα σύστημα που μας φρόντισε χωρίς να κουραστούμε. Τώρα, λοιπόν, ήρθε η ώρα να κουραστούμε».
(από την εφημερίδα "Καθημερινή")