Στα αναστηλωτικά έργα που έγιναν τα τελευταία χρόνια στην Ακρόπολη, αλλά και σε όσα βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη στον Ιερό Βράχο, αναφέρθηκε με λεπτομέρεια αλλά και συγκίνηση, χτες, από το αμφιθέατρο του Μουσείου Ακρόπολης, η Μαίρη Ιωαννίδου, μέχρι πρότινος διευθύντρια της Υπηρεσίας Μνημείων Ακροπόλεως (ΥΣΜΑ), που συνταξιοδοτήθηκε πρόσφατα. Σήμερα είναι Επίτιμη Διευθύντρια της Υπηρεσίας.
«Το μεγαλύτερο έργο στον Παρθενώνα αυτή την περίοδο είναι η επέμβαση στη δυτική πλευρά του μνημείου, που αναστηλώθηκε από τον Νικόλαο Μπαλάνο την πρώτη περίοδο αναστήλωσης του Παρθενώνα (1898-1902). Η πρώτη επέμβαση στο μνημείο από την Επιτροπή Συντηρήσεως Μνημείων Ακροπόλεως (ΕΣΜΑ) έγινε το 1976 όταν απομακρύνθηκαν από το δυτικό αέτωμα τα εναπομείναντα σε αυτό γλυπτά του Κέκροπος και της Καλλιρρόης και αντικαταστάθηκαν με αντίγραφα από πολυεθυλαίνιο», πληροφόρησε μεταξύ άλλων η κ. Ιωαννίδου.
Η επίτιμη διευθύντρια αναφέρθηκε στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η δυτική πλευρά του μνημείου, όπως θραύσεις λίθων που οφείλονται στη διόγκωση και οξείδωση των σιδερένιων ενισχύσεων της προηγούμενης αναστήλωσης αλλά και των αρχαίων σιδερένιων συνδέσεων, παραμορφώσεις από σεισμούς, αλλά και από την έκρηξη που ακολούθησε τον βομβαρδισμό του Μοροζίνι το 1687, καθώς και η πολύ κακή κατάσταση διατήρησης της επιφάνειας από την αρχαία πυρκαγιά του 267 μ.Χ., την απολάξευση των μορφών και τη ρύπανση της ατμόσφαιρας.
Η τρέχουσα επέμβαση στη δυτική πλευρά του μνημείου στηρίζεται στη μελέτη την οποία έχουν εκπονήσει οι αρχιτέκτονες Βασιλεία Μανιδάκη και Βασιλική Ελευθερίου -η οποία είναι και η νέα διευθύντρια της ΥΣΜΑ-, καθώς και η πολιτικός μηχανικός Αντιγόνη Βρούβα. Συγκεκριμένα, μέχρι το 2013 προβλέπεται να αποσυναρμολογηθούν συνολικά 80 αρχιτεκτονικά μέλη, που αφορούν στις περιοχές στις οποίες επενέβη ο Ν. Μπαλάνος το 1902, καθώς και στους λίθους του επιστυλίου στα γωνιακά μετακιόνια, οι θραύσεις των οποίων είχαν αντιμετωπισθεί τότε με μεγάλους σιδερένιους συνδέσμους που είχαν τοποθετηθεί στην όψη του μνημείου.
Επίσης, θα αποκατασταθούν τα θραυσμένα αρχιτεκτονικά μέλη και θα απομακρυνθούν από τις δύο γωνίες της δυτικής πλευράς του μνημείου έξι συνολικά μετόπες, οι οποίες θα μεταφερθούν στο Μουσείο Ακρόπολης για λόγους προστασίας. Στα "κενά" θα τοποθετηθούν πιστά αντίγραφα των μετοπών από τεχνητό λίθο. Προβλέπεται επίσης η αντικατάσταση με πιστά αντίγραφα από τεχνητό λίθο των συνθετικών αντιγράφων των εναετίων γλυπτών του συμπλέγματος του Κέκροπα και της Καλλιρρόης.
Όλοι οι λίθοι που θα αποσυναρμολογηθούν, αλλά και όλοι οι παρακείμενοι, θα συντηρηθούν. Σκοπός της επέμβασης είναι να αρθούν όσο είναι δυνατόν οι παραμορφώσεις στις περιοχές που αποσυναρμολογούνται και να βελτιωθούν οι εδράσεις. Επίσης, να επιτευχθεί μορφολογική αποκατάσταση της όψης με την ένταξη σε αυτήν ορισμένων αρχιτεκτονικών μελών από νέο μάρμαρο.
Οι εργασίες καθαίρεσης στον Παρθενώνα ξεκίνησαν το 2011. Μέχρι σήμερα έχουν απομακρυνθεί από τη βορειοδυτική και νοτιοδυτική γωνία του μνημείου 74 λίθοι, μεταξύ των οποίων οι τέσσερις μετόπες από τη βορειοδυτική γωνία -ανάμεσά τους κι αυτή του «Ευαγγελισμού»-, τα αντίγραφα των εναετίων γλυπτών, έξι λίθοι του επιστυλίου της βορειοδυτικής γωνίας (βάρους 7,5-9 τόνων), τα γιγαντιαία γωνιακά γείσα της βορειοδυτικής και νοτιοδυτικής γωνίας (βάρους 8 τόνων) και ο γωνιαίος λίθος της επαετίδος σίμης με τη λεοντοκεφαλή, εμβληματικό στοιχείο του Παρθενώνα.
Οι λίθοι που αποσυναρμολογούνται, μεταφέρονται στο εσωτερικό του μνημείου όπου έχει αρχίσει η δομική τους αποκατάσταση και η συντήρηση της επιφάνειάς τους.
Σύμφωνα με την κ. Ιωαννίδου, στον Παρθενώνα βρίσκεται σε εξέλιξη ένα άλλο πρόγραμμα που αφορά στη δομική αποκατάσταση και ανατοποθέτηση στην οριστική τους θέση των αρχαίων λίθων της εξωτερικής στρώσης του ορθοστάτη του βόρειου τοίχου του σηκού. Παράλληλα, στα νέα συμπληρώματα των έξι κιόνων της βόρειας κιονοστοιχίας του μνημείου θα λαξευτούν οι ραβδώσεις, μια τελική επεξεργασία που γίνεται στις επιφάνειες των σπονδύλων από νέο μάρμαρο.
Προπύλαια
Στα Προπύλαια έχει ήδη ολοκληρωθεί η αποκατάσταση των οροφών του κεντρικού κτιρίου, καθώς και η αναστήλωση του νότιου τοίχου του κεντρικού κτιρίου, που περιελάμβανε την αναστήλωση της ανωδομής του τοίχου με 16 αρχαίους λίθους των οποίων αναγνωρίσθηκε η αρχική θέση. Το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου 2011.
Το νέο πρόγραμμα αφορά στη νότια πτέρυγα των Προπυλαίων, το πιο ιδιόμορφο από αρχιτεκτονικής πλευράς τμήμα του μνημείου. Εκεί τον 15ο αιώνα είχε κτισθεί ο λεγόμενος Φράγκικος Πύργος, μέσα στον οποίο ενσωματώθηκαν από τους φλωρεντινούς όλα τα αρχιτεκτονικά μέλη που είχαν αποσυναρμολογήσει από το δυτικό άκρο της πτέρυγας. Σύμφωνα με τη μελέτη που εκπόνησε ο αρχιτέκτονας Τάσος Τανούλας, θα αναστηλωθούν στις αυθεντικές τους θέσεις 50 αρχιτεκτονικά μέλη, το αυθεντικό υλικό των οποίων κυμαίνεται από 60 έως 100%, ενώ στο σύνολο το αρχαίο υλικό που θα αναστηλωθεί θα ανέρχεται σε ποσοστό 90%. Ο λίθος της ζωφόρου της δυτικής όψης προβλέπεται να κατασκευασθεί εξ ολοκλήρου από νέο μάρμαρο.
Τα μέλη της προηγούμενης αναστήλωσης της δεκαετίας του ΄50, που πραγματοποίησε ο Αναστάσιος Ορλάνδος, δεν θα αποσυναρμολογηθούν, καθώς δεν εμφανίζουν ρηγματώσεις ή θραύσεις. Δεν θα συμβεί, όμως, το ίδιο και στα επιστύλια της βόρειας και δυτικής πλευράς, καθώς η σύγχρονη διερεύνηση απέδειξε ότι η μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε δεν συμφωνεί με τις αρχές των επεμβάσεων της ΕΣΜΑ, οι οποίες επιβάλλουν τον σεβασμό της αρχικής στατικής λειτουργίας των μελών που αναστηλώνονται.
Ναός Αθηνάς Νίκης
Στην περιοχή του ναού Αθηνάς Νίκης, η αναστήλωση του οποίου αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του δευτέρου εξάμηνου του 2010, πραγματοποιούνται εργασίες αποσυναρμολόγησης και αποκατάστασης τεσσάρων λίθων της κορωνίδας του πύργου, η απομάκρυνση των οποίων δεν είχε καταστεί εφικτή, καθώς σε αυτούς εδράζονταν τα ικριώματα της επέμβασης.
Επίσης, προβλέπεται η απομάκρυνση των εργοταξιακών εγκαταστάσεων, η απόδοση του περιβάλλοντος χώρου του ναού, η διαμόρφωση πρόσβασης των επισκεπτών σε χώρο θέασης του ναού, η αποκατάσταση του δαπέδου από οπλισμένο σκυρόδεμα νότια και ανατολικά του ναού και η βελτίωση προστασίας και λειτουργικότητας του υπογείου.
Το μεγάλο αναστηλωτικό πρόγραμμα στην Ακρόπολη, που χρηματοδοτήθηκε από το Γ΄ ΚΠΣ με επεμβάσεις στον Παρθενώνα, τα Προπύλαια και τον ναό Αθηνάς Νίκης, ολοκληρώθηκε με μεγάλη επιτυχία. Το νέο πρόγραμμα για τα έτη 2007 - 2013 γίνεται με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ, ύψους 8.000.000 ευρώ.