Πέραν των 30 ερευνητικών έργων βρίσκονται σε εξέλιξη στο Ινστιτούτο Κύπρου (ΙΚυ), το οποίο προωθεί την έρευνα σε τομείς όπως η ενέργεια, το περιβάλλον, η τεχνολογία στον πολιτισμό και η υπολογιστική επιστήμη, προσελκύοντας με το έργο του το διεθνές ενδιαφέρον.
Σε συνέντευξή του στο ΚΥΠΕ, ο Πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Ινστιτούτου Κύπρου Δρ. Ανδρέας Πίττας δηλώνει ότι οι επενδύσεις σε στοχευμένη έρευνα, όπως αυτή του ΙΚυ, μπορούν να αποφέρουν μεγάλα οφέλη για την οικονομία, τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, και μπορούν να συμβάλουν στην οικοδόμηση ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου με τον μετασχηματισμό της οικονομίας του κράτους σε οικονομία της γνώσης.
Το ΙΚυ έχει συνάψει συνεργασίες με αριθμό διακεκριμένων ξένων ιδρυμάτων όπως το Tεχνολογικό Iνστιτούτο Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) και το Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις.
Ο Δρ. Πίττας τονίζει στο ΚΥΠΕ ότι η αξιοποίηση της τεχνογνωσίας του ΜΙΤ σε θέματα φυσικού αερίου, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, αποτελεί μόνο ένα παράδειγμα του πώς το διεθνές δίκτυο συνεργατών του ΙΚυ μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Το Ινστιτούτο κατατάσσεται πάνω από τον μέσο όρο των διεθνών προτύπων και διατηρεί μια ξεχωριστή θέση στην περιοχή.
Όπως αναφέρει στο ΚΥΠΕ Δρ. Πίττας, το ΙΚυ μέσα στα λίγα χρόνια λειτουργίας κατάφερε να κατοχυρώσει κονδύλια ύψους 15 εκατ. ευρώ που δημιουργούν μεταξύ άλλων και νέες θέσεις εργασίας, τόσο για Κύπριους επιστήμονες όσο και για επιστήμονες άλλων χωρών.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης:
Ερ.Ποιά είναι τα σημαντικότερα επιτεύγματα που έχει να επιδείξει μέχρι στιγμής το Ινστιτούτο Κύπρου;
Απ.Το ΙΚυ έχει να επιδείξει σημαντικό αριθμό επιτυχιών στα έξι περίπου χρόνια λειτουργίας του και αυτό αποδεικνύεται από αριθμό αντικειμενικών δεικτών. ‘Ίσως ο πιο αξιόπιστος δείκτης επιστημονικής διεθνούς ανταγωνιστικότητας είναι η ικανότητα ενός ιδρύματος να προσελκύει ανταγωνιστικά κονδύλια, ιδιαίτερα προερχόμενα από διεθνείς πηγές.
Το Ινστιτούτο έχει καταφέρει στο διάστημα λειτουργίας του να κατοχυρώσει ανταγωνιστικά κονδύλια πέραν των 15 εκατομμυρίων ευρώ (για την περίοδο 2008-2013). Την παρούσα στιγμή έχει πέραν των 30 ερευνητικών έργων σε εξέλιξη.
Παρά το μικρό του μέγεθος (5% του συνόλου των ερευνητών της Κύπρου) είναι ο δεύτερος οργανισμός στην Κύπρο σε εξασφάλιση ερευνητικών κονδυλίων από την ΕΕ μετά το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Έχει επίσης εξασφαλίσει περίπου το 60% της συνολικής Ευρωπαϊκής ανταγωνιστικής χρηματοδότησης για τη δημιουργία ερευνητικών υποδομών που αντλήθηκε από ιδρύματα στην Κύπρο.
Η ποιότητα του ερευνητικού έργου του ΙΚυ καταγράφεται και μέσα από την πρόσφατη έκθεση διεθνούς Επιτροπής αξιολόγησης η οποία πραγματοποιήθηκε με εντολή της Βουλής. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στην έκθεση:
«Κρίνοντας από τον αριθμό δημοσιεύσεων, την ικανότητα προσέλκυσης ερευνητών και ειδικών από σημαντικό αριθμό ξένων χωρών, τον αριθμό διεθνών ευυπόληπτων ιδρυμάτων με τα οποία έχει συνάψει συνεργασίες (ΜΙΤ, Πανεπιστήμιο του Ιλλινόις κλπ) και των διεθνών δραστηριοτήτων οι οποίες λαμβάνουν χώρα εντός του ιδρύματος, βάσει διεθνών προτύπων το ΙΚυ είναι καλύτερο από το (διεθνή) μέσο όρο, ειδικά λαμβάνοντας υπόψη τα λίγα χρόνια λειτουργίας του. Με τοπικά και περιφερειακά πρότυπα, το Ινστιτούτο ξεχωρίζει».
Ερ.Πώς επωφελείται η Κύπρος ή άλλες χώρες από τα αποτελέσματα των ερευνών του Ινστιτούτου;
Απ.Με την αύξηση της προσέλκυσης εξωτερικών ερευνητικών κονδυλίων, κυρίως από την ΕΕ, το ΙΚυ θα είναι σε θέση να συνεχίσει να αντλεί Ευρωπαϊκά κονδύλια, τα οποία δημιουργούν μεταξύ άλλων και νέες θέσεις εργασίας, τόσο για Κύπριους επιστήμονες όσο και για επιστήμονες άλλων χωρών. Πέραν των μισών ερευνητών που εργοδοτεί το ΙΚυ χρηματοδοτούνται πλήρως από χρηματοδοτούμενα προγράμματα, κύρια Ευρωπαϊκής προέλευσης.
Το ΙΚυ συνεισφέρει στο μετασχηματισμό του οικονομικού μοντέλου της Κύπρου. Με τους ερευνητικούς τομείς που αναπτύσσει (ενέργεια, περιβάλλον, υπολογιστές, πολιτισμός κλπ), οι οποίοι είναι καίριοι όχι μόνο για την Κύπρο αλλά και την ευρύτερη περιφέρειά της, συμβάλλει ουσιαστικά στο μετασχηματισμό της οικονομίας του κράτους σε οικονομία της γνώσης.
Το διεθνές δίκτυο συνεργατών του ΙΚυ, το οποίο περιλαμβάνει όχι μόνο εξέχουσες προσωπικότητες αλλά και κορυφαία ιδρύματα, είναι εξαιρετικά χρήσιμο για την Κύπρο. H αξιοποίηση της τεχνογνωσίας του ΜΙΤ για θέματα φυσικού αερίου, η οποία είναι σε εξέλιξη, αποτελεί μόνο ένα παράδειγμα για το πώς το δίκτυο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Οι ερευνητικές υποδομές που δημιουργούνται στο ΙΚυ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πολλά χρόνια για την προσέλκυση ερευνητικών κονδυλίων και δημιουργία θέσεων εργασίας. Παραδείγματα τέτοιων υποδομών περιφερειακής σημασίας αποτελούν ο Υπερυπολογιστής, οι Εναέριες Πλατφόρμες («αεροπλανάκια») παρακολούθησης του Περιβάλλοντος και το Ηλιακό εργαστήριο στο Πεντάκωμο. Η ολοκλήρωση των υποδομών του ΙΚυ υπόσχεται πολλά στην διάχυση σχετικής καινοτομίας και δημιουργία τεχνοβλαστών.
Ερ.Ποιές είναι οι κυριότερες έρευνες που γίνονται αυτή την περίοδο και ποιά η σημασία τους;
Απ.Θα αναφέρω ενδεικτικά τα ακόλουθα:
1. Το ΙΚυ έχει δημιουργήσει υπέρ-υπολογιστική υποδομή η οποία είναι από τις ελάχιστες ερευνητικές υποδομές περιφερειακής εμβέλειας που διαθέτει η Κύπρος. Η απόκτηση του υπερυπολογιστή έγινε με επένδυση ανταγωνιστικών κονδυλίων 1εκ. ευρώ περίπου και με συμπληρωματική χορηγία 3εκ. ευρώ περίπου από την ΕΕ. Είναι ένα πολύτιμο εργαλείο που συνεισφέρει στην κατανόηση των κλιματικών αλλαγών, την καλύτερη πρόγνωση του καιρού και στην ανάπτυξη βελτιωμένης ιατρικής τομογραφίας.
2. Το έργο της ερευνητικής ομάδας του ΙΚυ για την κλιματική αλλαγή έχει προσελκύσει διεθνές ενδιαφέρον και ανάμεσα στα σχετικά ερευνητικά προγράμματα περιλαμβάνεται το κορυφαίο ανταγωνιστικό πρόγραμμα για έμπειρο ερευνητή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας. Τα αποτελέσματά του είναι απαραίτητα για τον προγραμματισμό μέτρων αντιμετώπισης των επιπτώσεων των κλιματικών αλλαγών στην Κύπρο και την Ανατολική Μεσόγειο.
3. Το πρόγραμμα ηλιακής ενέργειας του ΙΚυ δημιουργεί μία μοναδική υποδομή στο Πεντάκωμο. Στοχεύει στην συμπαραγωγή αφαλατωμένου νερού και ηλεκτρισμού από ηλιακή ενέργεια. Η κεφαλαιώδης σημασία της ανάπτυξης μια τέτοιας τεχνογνωσίας και υποδομής δεν χρειάζεται σχολιασμό.
4. Η πρόσφατη ανάπτυξη από το ΙΚυ ερευνητικού προγράμματος πρωτοποριακής τεχνολογίας ψηφιακής φωτογράφησης RTI, το οποίο υποδέχθηκε με ενθουσιασμό η αρχαιολογική κοινότητα, έχει πολλαπλές εφαρμογές στην υποβοήθηση της συντήρησης και ανάλυσης αρχαιοτήτων και προβολής της πολιτιστικής κληρονομιάς.
5. Το πρόγραμμα περιβαλλοντικής παρακολούθησης με τη χρήση αυτόνομων ιπτάμενων πλατφόρμων (drones) είναι ακόμα ένα παράδειγμα ερευνητικής υποδομής περιφερειακής και πανευρωπαϊκής εμβέλειας. Το ΙΚυ έχει εξασφαλίσει ήδη σημαντική εξωτερική χρηματοδότηση για το συγκεκριμένο πρόγραμμα που έχει προσελκύσει προτάσεις συνεργασίας από πολλά ιδρύματα της ανατολικής Μεσογείου για την κατανόηση των κινδύνων καίριων περιβαλλοντολογικών απειλών – όπως λ.χ. η αυξανόμενη εμφάνιση από νέφη σκόνης.
Ερ.Πώς κρίνετε τις κινήσεις διαχρονικά των κυβερνήσεων της Κύπρου σε θέματα π.χ ενέργειας, υδάτων, περιβάλλοντος, και ποιές διορθωτικές κινήσεις θα προτείνατε;
Απ. Να μου επιτρέψετε να μην κάνω καμία κριτική για το παρελθόν. Έχω την αίσθηση ότι η νέα κυβέρνηση ανάμεσα στα πολλά διορθωτικά μέτρα που λαμβάνει θα διορθώσει τα κακώς έχοντα στους τομείς που αναφέρετε.
Ερ.Η οικονομική κρίση επηρέασε το έργο του Ινστιτούτου σε σχέση με τα κονδύλια που αντλεί;
Απ.Η δραματική μείωση της κρατικής χορηγίας προς το ΙΚυ, κατά 60% τα τελευταία τρία χρόνια, αντισταθμίστηκε με την ιδιαίτερα επιτυχή εισροή ανταγωνιστικών κονδυλίων από την ΕΕ. Είναι για αυτό το λόγο που μπόρεσε να συνεχίσει το ερευνητικό του έργο, με μεγάλη δυσκολία και σοβαρές απώλειες πρέπει να ομολογήσω. Αναμφίβολα οι επιδόσεις του θα ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακές. Χωρίς τα Ευρωπαϊκά κονδύλια το Ινστιτούτο θα είχε κλείσει. Τα τελευταία δύο χρόνια οι προσλήψεις νέων επιστημόνων γίνονται μόνο με την εκμετάλλευση των Ευρωπαϊκών κονδυλίων.
Ερ.Πώς μπορεί το Ινστιτούτο να συμβάλει στην επανεκκίνηση της οικονομίας;
Απ.Ο Πρόεδρος της Επιτροπή Αξιολόγησης στην οποία αναφέρθηκα πιο πάνω, Καθηγητής Foldstrom χαρακτηριστικά αναφέρει στη διαβιβαστική επιστολή του (ημερομηνίας 2 Απριλίου 2013):
«Υπό τις παρούσες [οικονομικές] συνθήκες, βλέπουμε ακόμα περισσότερους λόγους να επαναλάβουμε τα κυριότερα συμπεράσματά μας. Η έρευνα στο ΙΚυ είναι μείζονος σημασίας για την Κύπρο και θα είναι ακόμη πιο σημαντική στο μέλλον. Έτσι, πρέπει να είναι υψηλή προτεραιότητα της Κυπριακής κυβέρνησης η συνέχιση της χρηματοδότησης του ΙΚυ».
Η σύσταση αυτή προς την Πολιτεία, πιστεύουμε ότι αποδεικνύει ότι οι ερευνητικοί τομείς που αναπτύσσει το Ινστιτούτο (ενέργεια, περιβάλλον, υπολογιστική επιστήμη, τεχνολογία στον πολιτισμό κλπ), είναι καίριοι για την οικοδόμηση ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου. Οι επενδύσεις σε στοχευμένη έρευνα, όπως αυτή του ΙΚυ μπορούν να αποφέρουν μεγάλα οφέλη για την οικονομία, τόσο μεσοπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, αν αυτή αξιοποιηθεί για την ανάπτυξη της καινοτομίας.
Ερ.Μιλήστε μας για τα μελλοντικά σχέδια του Ινστιτούτου.
Απ.Να συνεχίσουμε σταθερά το έργο που έχουμε αρχίσει. Ωριμάζοντας τα έργα αυτά θα καταβάλουμε μεγαλύτερες προσπάθειες με παραγωγικούς φορείς: ευρεσιτεχνίες και ‘’spin-offs’’ όπως και κατευθείαν συμπράξεις με επιχειρήσεις, οι οποίες θα δώσουν ελπίζω τα πρώτα απτά αποτελέσματα.