Τα «έξυπνα» δίκτυα ηλεκτρισμού που έχουν αρχίσει να
αναπτύσσονται σήμερα θα αποτελέσουν στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον ιδανικό
εργαλείο παρακολούθησης για τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Αυτή είναι η
θλιβερή και όχι τόσο τολμηρή διαπίστωση που οφείλει να κάνει κάποιος εάν ρίξει
μια ματιά στο τι συμβαίνει γύρω μας αναφορικά με τα δύο αυτά θέματα, δηλαδή τις
τάσεις στην αγορά ηλεκτρισμού και την προσπάθεια που καταβάλει η
NSA
για
να παρακολουθεί τους πάντες σε αληθινό χρόνο.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή: Τα τελευταία
χρόνια, τα ανεπτυγμένα κράτη διεξάγουν μια προσπάθεια εκσυγχρονισμού του
ενεργειακού τους συστήματος και δη του ηλεκτρικού, ώστε να ενσωματωθούν όσο το
δυνατόν περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). Με τον τρόπο αυτό, όχι
μόνο υποτίθεται πως θα λυθεί το κλιματικό πρόβλημα, αλλά θα εξοικονομηθούν και
αρκετά χρήματα που σήμερα καταλήγουν στην τσέπη των Ρώσων, των Σαουδαράβων και
άλλων μεγάλων παραγωγών και εξαγωγέων πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Οι ΑΠΕ μπορούν να λειτουργήσουν ορθολογικά μόνο στα πλαίσια
ενός αποκεντρωμένου ηλεκτρικού συστήματος, στο οποίο η ενέργεια δεν θα
παράγεται κεντρικά και θα διανέμεται σε όλους τους καταναλωτές, αλλά θα
παράγεται παντού και θα διανέμεται παντού.
Κυρίαρχο ρόλο σε αυτό το νέο ηλεκτρικό σύστημα θα έχει ο
μικρός καταναλωτής και η κατοικία του, ως ενεργειακό «κύτταρο» ενός
πολυσύνθετου και περίπλοκου οργανισμού. Προκειμένου να λειτουργήσει
αποτελεσματικά το όλο σύστημα, κρίνεται απαραίτητη η πληροφοριακή διασύνδεση
όλων των πηγών που παράγουν ηλεκτρισμό, αλλά και των συσκευών και εργαλείων που
την καταναλώνουν. Με άλλα λόγια, στο σπίτι μας θα έχουμε εφαρμογές οι οποίες θα
μας ενημερώνουν ανά πάσα στιγμή για το πόσο ρεύμα καταναλώνουμε ανά συσκευή και
συνολικά, έτσι ώστε να μπορούμε να προσαρμόζουμε την κατανάλωση στις ανάγκες
μας. Αυτού του είδους οι εφαρμογές λογισμικού είναι ήδη διαθέσιμες εμπορικά και
όπως είναι φυσικό, λειτουργούν με βάση το διαδίκτυο και τα ασύρματα δίκτυα, ενώ
μεταδίδουν και τις σχετικές πληροφορίες απευθείας στο κινητό μας για μεγαλύτερη
ευκολία.
Ας αναφέρουμε και ένα πιθανό παράδειγμα: Ο μέσος πολίτης της
Δύσης στο μέλλον θα διαθέτει ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο για τις καθημερινές του
μετακινήσεις, το οποίο τις ώρες που δεν το χρησιμοποιεί, θα βρίσκεται στο
πάρκινγκ και θα φορτίζει, διαρκώς συνδεδεμένο με την πρίζα. Το ενδιαφέρον είναι
ότι με βάση τους σχεδιασμούς, το αυτοκίνητο αυτό δεν θα αποτελεί μονάχα
παραλήπτη ηλεκτρισμού, αλλά και εν γένει προσωρινό παραγωγό: Δηλαδή οι εταιρείες
διαχείρισης του ηλεκτρικού δικτύου (όπως ο δικός μας ΑΔΜΗΕ) θα είναι σε θέση να
αντλούν ενέργεια από την μπαταρία του οχήματος όταν χρειάζεται, προκειμένου να
την διοχετεύσουν αλλού. Παράλληλα, θα λαμβάνουν υπόψη τις καθημερινές συνήθειες
του καταναλωτή (διαθέσιμες μέσα από το έξυπνο δίκτυο) ώστε το όχημά του να
διαθέτει ένα επαρκές υπόλοιπο φόρτισης για όταν χρειαστεί να το οδηγήσει.
Μπορεί το συγκεκριμένο παράδειγμα να αποδειχτεί στην πράξη λιγότερο ή
περισσότερο αντιπροσωπευτικό, πάντως αυτή είναι η κεντρική ιδέα πίσω από τα
έξυπνα δίκτυα: Ότι έχουμε τον έλεγχο της παραγωγής και της κατανάλωσης σε
πραγματικό χρόνο και κάνουμε αναπροσαρμογές ακόμα και στη μικρότερη κλίμακα
ώστε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες για ενέργεια από περιοχή σε περιοχή.
Το κλου στην όλη υπόθεση είναι ότι προκειμένου να
λειτουργήσει αποδοτικά το έξυπνο δίκτυο, θα χρειάζεται να λαμβάνει συνεχώς
πληροφορίες για την συμπεριφορά του κάθε καταναλωτή, είτε πρόκειται για την
χρήση των συσκευών του, είτε για τα ωράριά του, είτε για την οδήγηση, είτε για
πολλά άλλα πράγματα. Μόνο έτσι θα είναι σε θέση ο διαχειριστής να πάρει
(αυτοματοποιημένα προφανώς) τις σωστές αποφάσεις και να εξασφαλίσει οφέλη, όπως
η εξοικονόμηση ενέργειας και η ελαχιστοποίηση της τιμής του ρεύματος για τους
καταναλωτές. Με άλλα λόγια, το σύστημα θα πρέπει να μπορεί να καταγράφει πολλά
από τα λεγόμενα
metadata
(μετά-δεδομένα) για την καθημερινή μας ζωή, όπως π.χ. «πόση
ώρα έμεινε ανοικτή η κουζίνα», «πόσο οδήγησε σήμερα ο τάδε», «πόσο οδηγά κατά
μέσο όρο κάθε μήνα ο δείνα», «πόσο ρεύμα καταναλώνει ο θερμοσίφωνας στο συγκεκριμένο
σπίτι» και ούτω καθεξής.
Σας θυμίζει κάτι; Τα ίδια ακριβώς μετα-δεδομένα κατηγορείται
ότι καταγράφει σήμερα η αμερικανική υπηρεσία εθνικής ασφάλειας (
NSA) σε ότι αφορά τον
κυβερνοχώρο και τις τηλεπικοινωνίες. Στοιχεία που αφορούν τα
email και τα κινητά τηλέφωνα
καταγράφονται δισεκατομμύρια φορές κάθε ημέρα, όπως προέκυψε από τις
αποκαλύψεις του Έντουαρντ Σνόουντεν, και μάλιστα όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά
διεθνώς. Ο λόγος; Μα φυσικά η προληπτική αντιμετώπιση πιθανών τρομοκρατών!
Βλέπουμε λοιπόν πόσο υπέροχα θα έρθει και ο τομέας της
ενέργειας για να «δέσει» με τις τηλεπικοινωνίες και να αποτελέσει ένα πολύ
όμορφο σύνολο στην διάθεση της
NSA
και της κάθε φιλόδοξης
NSA. Το κάθε ένα από αυτά τα δεδομένα μόνο του δεν είναι σε θέση
να αποκαλύψει πολλά για την ζωή ενός πολίτη. Αν όμως αθροιστούν όλα μαζί, τότε
προσφέρουν μια κάλυψη κοντά στο 100% για τις κινήσεις, τις προτιμήσεις, τα
πιστεύω και τη συμπεριφορά του. Άρα, οι φορείς εξουσίας (εκλεγμένης ή μη) θα
μπορούν να αποτρέπουν πολύ ευκολότερα συμπεριφορές και πράξεις που θεωρούν
ανεπιθύμητες, όπως και να προωθούν συμπεριφορές που θεωρούν επιθυμητές
(στοχευμένες διαφημίσεις, πολιτικά μηνύματα κτλ). Οι δυνατότητες είναι
πραγματικά ανεξάντλητες, ιδίως σε ότι αφορά το διαδίκτυο.
Πρόκειται για μια πραγματικότητα που ξεπερνά κατά πολύ την
φαντασία του Όργουελ. Τα έξυπνα δίκτυα, όπως και οι τηλεπικοινωνίες θα πρέπει
να αναπτυχθούν με τρόπο που θα σέβεται τα δικαιώματα και την ιδιωτικότητα του
πολίτη, έστω και αν χρειαστεί να πληρώσουμε σε όρους αποτελεσματικότητας και
απόδοσης. Αν λάβουμε υπόψη τον τρόπο με τον οποίο η
NSA
προχώρησε σε
αυτές τις δραστηριότητες, κάτω από άκρα μυστικότητα και δίχως την οποιαδήποτε
κοινωνική συναίνεση, θα πρέπει να θεωρούμε τους εαυτούς μας υποψιασμένους στο
εξής, ακόμα και εδώ στην Ευρώπη.
Υπάρχουν μόνο δύο τρόποι να λειτουργήσει αποδοτικά και
δίκαια το όλο σύστημα στο μέλλον: Είτε οι πολίτες θα μοιραστούν εθελοντικά τα
δεδομένα τους και θα είναι παράλληλα σε θέση να εποπτεύουν αυστηρά τις
υπηρεσίες πληροφοριών, είτε θα αρνηθούν να συνεργαστούν, αν δεχτούμε ότι οι
υπηρεσίες αυτές είναι ανεξέλεγκτες και κακόβουλες. Οποιαδήποτε άλλη λύση θα
βλάψει την κοινωνία. Αν λάβουμε υπόψη την χαλαρή και αδιάφορη στάση των αποχαυνωμένων
Αμερικανών απέναντι στο θέμα, τότε η ευθύνη των Ευρωπαίων γίνεται ακόμα πιο
προφανής.
ΥΓ: Πρόσφατα αποκαλύφθηκε ότι η LG χρησιμοποιεί κρυμμένο λογισμικό σε ορισμένα μοντέλα τηλεοράσεων που πουλάει, το οποίο καταγράφει και μεταδίδει στην εταιρεία τι παρακολουθεί ο χρήστης ανά πάσα στιγμή, δίχως την συναίνεσή του. Αυτές είναι ακριβώς οι συμπεριφορές που θα πρέπει να αποφύγουμε και στην περίπτωση των έξυπνων δικτύων.