Η χώρα μας οφείλει μέσα στην επόμενη δεκαετία να δημιουργήσει μία μονάδα
επεξεργασίας των ραδιενεργών αποβλήτων της και άλλη μία μονάδα για την
ταφή τους, επισημαίνει σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος της
Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) δρ Χρήστος Χουσιάδας.
Επίσης διαβεβαιώνει ότι, όπως δείχνουν τα τελευταία στοιχεία, δεν
υπάρχει πρόβλημα υπερβολικής έκθεσης του ελληνικού πληθυσμού σε
ακτινοβολίες, ιατρικές, ηλεκτρομαγνητικές ή άλλες. Τονίζει, ακόμη, ότι
στο προβλεπτό μέλλον η Ελλάδα θα παραμείνει μια μη πυρηνική χώρα.
Ο κ. Χουσιάδας είναι μηχανολόγος μηχανικός, ο οποίος αποφοίτησε από το
ΕΜΠ το 1983, ενώ απέκτησε μεταπτυχιακό και διδακτορικό τίτλο στη
Μηχανική από το Institut National Polytechnique της Γκρενόμπλ στη
Γαλλία. Μεταξύ άλλων, εργάσθηκε ως επιστημονικό στέλεχος της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής στο Κοινό Κέντρο Ερευνών-Ευρατόμ (1990-1997) και στη συνέχεια
στον «Δημόκριτο» ως διευθυντής ερευνών. Έχει πλούσια ερευνητική και
συγγραφική δραστηριότητα, ενώ από το 2008 είναι πρόεδρος της ΕΕΑΕ.
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης:
Πλησιάζει στην ολοκλήρωσή του το έργο «Πρίσμα» που, μέσα από
μετρήσεις, προσδιορίζει τη συνολική επιβάρυνση του ελληνικού πληθυσμού
από ακτινοβολίες. Ποιες είναι οι πρώτες εκτιμήσεις;
Η συνολική επιβάρυνση από όλες τις πηγές ιοντίζουσας ακτινοβολίας,
φυσικές και τεχνητές, κινείται περίπου στον παγκόσμιο μέσο όρο, στα 2
μιλισίβερτ (mSv) τον χρόνο για τον μέσο Έλληνα, από την οποία η μισή
προέρχεται από ιατρικές εξετάσεις.
Ακόμη κι αν συμπεριλάβουμε τη «θάλασσα» από μη ιοντίζουσες
ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, όπως της κινητής τηλεφωνίας, τις
ασύρματες κ.α., που μας περιβάλλουν, δεν υπάρχει πρόβλημα;
Το συμπέρασμα είναι αδιάσειστο και είναι όχι. Δεν υπάρχει κανένα
πρόβλημα και αυτό ισχύει για όλες τις πηγές ακτινοβολίας. Ο ελληνικός
πληθυσμός δεν βρίσκεται σε κατάσταση υπερέκθεσης σε ακτινοβολίες.
Ενδεικτικά για τις ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες, η έκθεση του
πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές της Ελλάδας είναι πολλές χιλιάδες
φορές κάτω από τα όρια ασφαλείας, ενώ στις αστικές περιοχές είναι 1.000
έως 5.000 φορές κάτω από τα όρια. Ακόμη και στις ταράτσες κοντά σε
σταθμούς βάσης η έκθεση είναι εκατοντάδες φορές κάτω από τα όρια
ασφαλείας.
Η ΕΕΑΕ διαπίστωσε πάντως οκτώ παραβάσεις μέσα στο 2014.
Οι παραβάσεις είναι πάρα πολύ λίγες και κατά κανένα τρόπο δεν
δημιουργούν πρόβλημα στη δημόσια υγεία. 'Αλλωστε, το πρόβλημα
αποκαταστάθηκε στη συνέχεια με τη λήψη πρόσθετων μέτρων προφύλαξης, ώστε
το κοινό να μην έχει πια πρόσβαση σε αυτές τις περιοχές.
Οι επαγγελματικά εκτεθειμένοι σε ακτινοβολίες στη χώρα μας ξεπερνούν
τους 11.000. Πώς θα κρίνατε την κατάσταση στους χώρους εργασίας;
Θα την έκρινα ικανοποιητικότατη με βάση τα διεθνώς ισχύοντα. Σήμερα πια,
όλοι οι εργαζόμενοι είναι μέσα στο σύστημα εποπτείας και δεν υπάρχουν
πλέον εργαστήρια που να μην ελέγχονται. Όσον αφορά τις δόσεις
ακτινοβολίας που δέχονται οι εργαζόμενοι, είναι αναφανδόν κάτω από τα
όρια ασφαλείας, τα 20 μιλισίβερτ ετησίως. Μεμονωμένα κάποιος εργαζόμενος
μπορεί να βρεθεί να έχει μεγαλύτερη έκθεση σε ακτινοβολία, αλλά
πρόκειται για λίγες περιπτώσεις, κάτι που συμβαίνει σε όλο τον κόσμο.
'Αρα δεν κινδυνεύει κάποιος που θέλει να εργασθεί σε αυτόν τον τομέα.
Καταφανώς όχι. Δεν συντρέχει κανένας λόγος για να μην ασχοληθεί κανείς
επαγγελματικά με τις ακτινοβολίες. Από την άλλη βέβαια, είναι δεδομένο
ότι δεν υπάρχει δουλειά ή δραστηριότητα που να μην περιέχει κάποιο
κίνδυνο. 'Αλλωστε, το επαγγελματικό όριο ασφαλείας των 20 μιλισίβερτ
ετησίως δεν είναι παρά η στατιστική αναγωγή του κινδύνου που θα είχε
ένας εργαζόμενος κατά μέσο όρο σε οποιαδήποτε άλλη δουλειά.
Μάλιστα, κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό, όσοι εργάζονται σε πυρηνικούς
σταθμούς, έχουν γενικά μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής. Αυτό οφείλεται στο
ότι υποχρεούνται σε αυστηρότερους κανόνες παρακολούθησης της υγείας
τους, π.χ. τσεκ-απ, πράγμα που βοηθά στο να προλαμβάνονται πιο γρήγορα
τα τυχόν προβλήματά τους.
Θεωρείτε ότι ο μέσος Έλληνας υπερεκτίθεται σε ιατρικές ακτινοβολίες λόγω κατάχρησης διαγνωστικών εξετάσεων;
Τα μέχρι τώρα στοιχεία του έργου «Πρίσμα» δεν δείχνουν κάτι τέτοιο. Η
μέση ετήσια ακτινική επιβάρυνση από ιατρικές εξετάσεις είναι της τάξης
του ενός μιλισίβερτ. Από την άλλη, ο αριθμός των μηχανημάτων ιατρικών
ακτινοβολιών είναι όντως μεγάλος στην Ελλάδα.
Τι γίνεται με το πρόβλημα των ραδιενεργών αποβλήτων στη χώρα μας;
Για να ξεκαθαρίσουμε το μπλέξιμο, άλλο πράγμα είναι τα ραδιενεργά
απόβλητα και άλλο τα πυρηνικά, που προέρχονται από τη λειτουργία ενός
πυρηνικού αντιδραστήρα. Στην Ελλάδα έχουν απομείνει ορισμένα τελευταία
πυρηνικά απόβλητα υψηλού επιπέδου, όπως ακτινοβολημένα καύσιμα, από την
παλαιότερη λειτουργία του αντιδραστήρα του «Δημόκριτου», τα οποία πρέπει
να έχουν φύγει από την Ελλάδα έως το 2019. Μέχρι σήμερα έχουν εξαχθεί
ήδη στο εξωτερικό, στις ΗΠΑ, με ειδικά κοντέινερ, δύο φορτία τέτοιων
αποβλήτων.
Τα ραδιενεργά απόβλητα, από την άλλη, προέρχονται από τις εφαρμογές των
ακτινοβολιών, ιδίως των ιατρικών. Στην Ελλάδα μια μεγάλη πηγή
ραδιενεργών αποβλήτων είναι η πυρηνική ιατρική, τα ραδιοϊσότοπα που
χρησιμοποιούνται για διαγνωστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. Ευτυχώς
αυτά είναι βραχύβια. Τα νοσοκομεία και τα διαγνωστικά κέντρα
υποχρεούνται να τα κρατούν και μετά από ένα διάστημα, συνήθως μερικών
ημερών, τα διαχειρίζονται ως κοινά αστικά απορρίμματα ή αστικά λύματα.
Αυτό είναι ασφαλές;
Ναι, γιατί έχουν μικρό χρόνο ημιζωής. 'Αλλωστε, στις μεγάλες μονάδες υποδοχής απορριμμάτων υπάρχουν ανιχνευτές ραδιενέργειας.
Έχετε κάνει δειγματοληπτικούς ελέγχους σε νοσοκομεία κατά πόσο
τηρούν τους κανόνες ασφαλείας και δεν πετούν πρόωρα τα ραδιενεργά
απόβλητα στα σκουπίδια;
Έχουμε κάνει ελέγχους ακόμη και σε κάδους απορριμμάτων γύρω από
εργαστήρια πυρηνικής ιατρικής. Παρατράγουδα έχουν παρατηρηθεί, αλλά δεν
είναι κάτι συχνό. Οι παρατυπίες αφορούν μεμονωμένα περιστατικά, δεν
υπάρχει μαζική καταστρατήγηση.
Περιοδικά και στις χωματερές οι ανιχνευτές πιάνουν ραδιενεργά απόβλητα,
αλλά δεν σημαίνει ότι όλες οι περιπτώσεις οφείλονται σε δόλο. Ακόμη και
τα εκκρίματα ή τα απορρίμματα ενός ασθενούς που έχει κάνει ακτινοβολίες,
για ένα διάστημα αφότου έχει φύγει από το νοσοκομείο, συνεχίζουν να
περιέχουν κάποια ραδιενέργεια. Οι εργαζόμενοι στις χωματερές στην αρχή
ανησυχούσαν από τους συναγερμούς αυτούς, αλλά τώρα καταλαβαίνουν ότι
είναι «αθώοι».
Υπάρχουν όμως και βιομηχανικά ραδιενεργά απόβλητα, όπως ορισμένες
κεφαλές αλεξικέραυνων ή κάποια είδη πυρανιχνευτών, που περιέχουν
ραδιενεργά υλικά. Ακόμη υπάρχουν ορισμένες άλλες ραδιενεργές πηγές για
διάφορες εφαρμογές, π.χ. για περιβαλλοντικές μετρήσεις, που στο τέλος
της ζωής τους μετατρέπονται σε ραδιενεργά απόβλητα προς διαχείριση.
Υπάρχουν και ορισμένα χαμηλού επιπέδου ραδιενεργά απόβλητα από την
προηγούμενη λειτουργία του αντιδραστήρα του «Δημόκριτου», τα οποία
επίσης θα χρειασθούν μια διαχείριση.
Τι θα γίνει με την προσωρινή μονάδα αποθήκευσης ραδιενεργών αποβλήτων που σήμερα υπάρχει στον «Δημόκριτο»;
Στη μονάδα αυτή που ανήκει στον «Δημόκριτο» και αυτός τη διαχειρίζεται,
μεταφέρονται και φυλάσσονται διαφόρων ειδών ραδιενεργά απόβλητα. Είναι
περιφραγμένη, ελέγχεται τακτικά και διαθέτει όλα τα μέτρα ασφαλείας.
Προσδοκούμε αυτή η μονάδα του «Δημόκριτου» να αναβαθμισθεί και να παίξει
ευρύτερο ρόλο. Το νέο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο από το 2013 επιβάλλει
σε κάθε κράτος, άρα και στην Ελλάδα, να αναλάβει την πλήρη ευθύνη για τη
διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων του. Φέτος η χώρα μας πρέπει να
εγκρίνει και να παρουσιάσει στην ΕΕ ένα εθνικό πρόγραμμα με αναλυτικό
χρονοδιάγραμμα για τις συγκεκριμένες ενέργειες που θα κάνει σε βάθος
χρόνου. Θα χρειασθεί επίσης η έκδοση σχετικής υπουργικής απόφασης και
προεδρικού διατάγματος.
Στόχος μας είναι η μονάδα αποθήκευσης του «Δημόκριτου» να αναβαθμισθεί
έως το 2020 ώστε, με τις κατάλληλες επενδύσεις και εξοπλισμό, να κάνει
πλέον και την κατάλληλη τελική επεξεργασία (conditioning) των
ραδιενεργών αποβλήτων. Σε επόμενο στάδιο, έως το 2025, θα πρέπει να
βρεθεί ένας άλλος χώρος στην Ελλάδα για να γίνεται εκεί η διάθεση ή ταφή
των ραδιενεργών αποβλήτων, όσων δεν θα είναι δυνατό να ανακυκλωθούν και
να φύγουν στο εξωτερικό.
Δεν ανησυχείτε για τυχόν αντιδράσεις τοπικών κοινοτήτων
οπουδήποτε αποφασισθεί να δημιουργηθεί αυτή η μονάδα ταφής ραδιενεργών
αποβλήτων;
Θέλουμε να ενημερώσουμε νηφάλια την κοινωνία και τους αρμόδιους. Ο
ενημερωμένος πολίτης είναι ασφαλής πολίτης. Το θέμα της ταφής των
ραδιενεργών αποβλήτων πρέπει να τεθεί στο τραπέζι του διαλόγου και να
αντιμετωπισθεί χωρίς φόβο. Πρέπει να μάθουμε να μιλάμε ανοιχτά. Τίποτε
δεν θα μείνει μυστικό και η διαφάνεια επιβάλλεται. Θα κοιτάξουμε να
πείσουμε. Αναγνωρίζω τις δυσκολίες, άλλωστε το πρόβλημα είναι παγκόσμιο
και γι' αυτό η ελληνική νομοθεσία άργησε τόσο πολύ.
Η δυσκολία διαχείρισης των αποβλήτων διεθνώς, αφορά τα πυρηνικά. Όμως
δεν ισχύει το ίδιο για τα ραδιενεργά απόβλητα. Ακόμη και σε χώρες άκρως
φιλικές στο περιβάλλον όπως η Αυστρία, υπάρχει μονάδα ταφής τέτοιων
αποβλήτων. Από πλευράς χωροθέτησης, η μονάδα θα μπορούσε να βρίσκεται
οπουδήποτε στην Ελλάδα, καθώς δεν υπάρχει πρόβλημα με τις μεταφορές
τέτοιων αποβλήτων. 'Αλλωστε, στη χώρα ούτε υπάρχουν ήδη, ούτε
δημιουργούνται κάθε χρόνο πολλά ραδιενεργά απόβλητα, ενώ η έως τώρα
διαχείρισή τους γίνεται με καλύτερο τρόπο από ό,τι π.χ. τα τοξικά
χημικά.
Έχετε κάποιο σχόλιο για τον πυρηνικό αντιδραστήρα που κατασκευάζεται στην Τουρκία; Αποτελεί πηγή κάποιας ανησυχίας;
Αυτό που πρέπει να εξασφαλισθεί, είναι ο αντιδραστήρας να λειτουργήσει
με τα πιο προηγμένα και αυστηρά πρότυπα ασφαλείας. Αυτό είναι το μεγάλο
ζητούμενο.
Θα υπήρχε λόγος κάποια στιγμή να τεθεί και στην Ελλάδα το θέμα
της συμμετοχής της πυρηνικής ενέργειας για ηλεκτροπαραγωγή στο
ενεργειακό μίγμα; Θα έπρεπε αυτό το θέμα-ταμπού να επανεξετασθεί;
ΑΠ: Το ζήτημα χρήσης της πυρηνικής ενέργειας είναι βαθύτατα πολιτικό και
όχι επιστημονικό ή τεχνικό. Είναι ένα πολύπλοκο θέμα, στο οποίο πρέπει
να απαντήσει η κοινωνία. Εμείς ως Ρυθμιστική Αρχή είμαστε ενεργειακά
ουδέτεροι, απλώς θα μπορούσαμε να εξηγήσουμε τα υπέρ και και τα κατά.
Αλλά δεν παίρνουμε θέση.
Το «ναι ή όχι» στην πυρηνική ενέργεια θέτει μια κοινωνία μπροστά στο
ερώτημα μέχρι ποιού βαθμού επικινδυνότητα θέλει να αναλάβει, προκειμένου
να ικανοποιήσει άλλες ανάγκες, όπως τις ενεργειακές. Στην Ελλάδα
υπάρχει μια αξιοσέβαστη ομοφωνία -πράγμα που είναι ευτυχές γεγονός- να
μην υπάρχει πυρηνική ενέργεια. 'Αλλωστε, πολλά άλλα κράτη στον κόσμο δεν
εξετάζουν την χρήση πυρηνικής ενέργειας.
Αναγνωρίζουμε το κυριαρχικό δικαίωμα κάθε χώρας να διαμορφώνει το
ενεργειακό μίγμα της όπως κρίνει. Όμως για εμάς προτεραιότητα πρέπει να
δοθεί στην ανάπτυξη ασφαλών και βιώσιμων ενεργειακών πηγών, χωρίς
περαιτέρω εξάπλωση της πυρηνικής ενέργειας. Η Ελλάδα είναι μια μη
πυρηνική χώρα κι έτσι θα παραμείνει στο προβλεπτό μέλλον.