Είναι η Μέρα της Μαρμότας στην Ευρωζώνη. Κάποιες κυβερνήσεις
επιδεικνύουν την ίδια περίτεχνη αδιαφορία για τους κανονισμούς του
προϋπολογισμού, που σηματοδότησε τη συμπεριφορά τους κατά τα πρώτα δέκα
χρόνια του ευρώ. Το ερώτημα είναι, αν αυτή η δημοσιονομική αταξία είναι
επικίνδυνη. Κάνει την Ευρωζώνη ευάλωτη σε μία ακόμη επιθανάτια εμπειρία;
Από
την οπτική γωνία της Γερμανίας, η δημοσιονομική απροσεξία ήταν το
προπατορικό αμάρτημα των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης και η κύρια αιτία της
κρίσης χρέους της Ευρώπης μετά το 2008. Επομένως, η εντιμότητα στον
προϋπολογισμό ήταν το φάρμακο. Εξ ου και το δημοσιονομικό σύμφωνο της
Ε.Ε. του 2012, με τη ρήτρα ότι οι προϋπολογισμοί θα έπρεπε να είναι,
εκτός από καταστάσεις ειδικών συνθηκών, ισορροπημένοι ή σε πλεόνασμα.
Αν
η κρίση της Ευρωζώνης είχε ένα πλήθος αιτιών, από τις οποίες η
δημοσιονομική ανευθυνότητα δεν θα ήταν η πιο σημαντική (εκτός από την
περίπτωση της Ελλάδας), θα φαινόταν λιγότερο ανησυχητικό το ότι κάποιες
κυβερνήσεις επιστρέφουν σε παλιές συνήθειες. Ωστόσο, ακόμη κι αν ένας
νέος γύρος παράκαμψης των κανόνων δεν «σκοτώσει» την Ευρωζώνη, δεν θα
έπρεπε να θεωρηθεί ασήμαντος.
Οι κυβερνήσεις που ακολουθούν τους
κοινούς κανόνες δεν θα εμπιστευτούν ποτέ εκείνες που τους αποφεύγουν. Ο
πραγματικός κίνδυνος, τότε, είναι ότι μία διαρκής δυσπιστία σχετικά με
την παραβίαση των κανόνων θα εμποδίσει την Ευρωζώνη να επιτύχει τη
στενότερη τραπεζική, δημοσιονομική και οικονομική ένωση που απαιτείται
για να επιβιώσει από ακόμη μία σοβαρή κρίση.
Αναλογιστείτε τα
προσχέδια των προϋπολογισμών του 2016, που οι κυβερνήσεις μόλις έστειλαν
στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τα σχέδια της Γαλλίας, της Ιταλίας και της
Ισπανίας, που αντιστοιχούν σχεδόν στη μισή οικονομική παραγωγή της
Ευρωζώνης, καθιστούν δύσκολη την αποφυγή του συμπεράσματος πως και οι
τρεις κυβερνήσεις προσποιούνται πως ακολουθούν τους κανόνες, ενώ
πρακτικά κινούνται παρακάμπτοντάς τους. Επομένως, για ακόμη μια φορά, η
Γερμανία και οι βόρειοι Ευρωπαίοι σύμμαχοί της γκρινιάζουν σχετικά με τη
δημοσιονομική χαλαρότητα και με μία υπεροπτική προσέγγιση των κανόνων
στη νότια Ευρώπη. Οι βόρειοι Ευρωπαίοι αποδοκιμάζουν απελπισμένοι την
πεισματάρικη ακαμψία των νοτίων. Μέρα της Μαρμότας πράγματι.
Τι
πιστεύει η Επιτροπή; Τον Ιανουάριο εξέδωσε μία έκθεση για το πώς να
χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά και στο έπακρον η ευκαμψία στο πλαίσιο των
υπάρχοντων κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Αυτή η
έκθεση τόνιζε πως οι δημοσιονομικοί κανόνες δεν είναι τόσο αυστηροί ώστε
να καταστείλουν κάθε ευελιξία στον προϋπολογισμό - αλλά πως οι κανόνες
είναι κανόνες και οι κυβερνήσεις οφείλουν να τους τηρούν. Μετά την
κρίση, η Επιτροπή έγραψε ότι «η ύπαρξη και ο σεβασμός των κανόνων έχουν
σταθεί ουσιώδη για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και της
αυτοπεποίθησης».
Αν ο σεβασμός στους κανόνες είναι «ουσιώδης», η
Ευρωζώνη έχει πάλι πρόβλημα - διότι η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία
καθιστούν προφανή την περιφρόνησή τους για τους κανόνες. Η Γαλλία
στοχεύει στη μείωση του διαρθρωτικού ελλείμματος του προϋπολογισμού το
2016 κατά 0,3% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος λιγότερο, σε σχέση με
αυτό που υποσχέθηκε πριν από επτά μήνες. Αυτό μπορεί να φαινόταν
μηδαμινό, αν η Γαλλία δεν είχε ένα βαρύ μητρώο αποφυγής των
δημοσιονομικών της ορίων. Τον Μάρτιο, το Παρίσι εξασφάλισε μια αναστολή
από τους υπουργούς Οικονομικών και κέρδισε δύο ακόμη χρόνια για να φέρει
το έλλειμμά της κάτω από το πλαφόν της Ε.Ε., του 3% του ΑΕΠ. Η Ιταλία
θέλει να πάει πιο μακριά και να χαλαρώσει τους περιορισμούς στον
προϋπολογισμό. Αντί να μειώσει το διαρθρωτικό έλλειμμα κατά 0,5%, θέλει
να το αυξήσει κατά 0,4%. Ο προϋπολογισμός της Ισπανίας για το 2016
προβλέπει ένα υψηλότερο διαρθρωτικό έλλειμμα, όχι μικρότερο όπως
περιγράφουν οι κανόνες της Ε.Ε.
Τι κοινό έχουν και οι τρεις
κυβερνήσεις; Η Ισπανία θα διεξάγει βουλευτικές εκλογές τον Δεκέμβριο, η
Γαλλία θα διεξάγει προεδρικές και βουλευτικές εκλογές το 2017 και η
Ιταλία πιθανώς θα εκλέξει επίσης νέο κοινοβουλευτικό σώμα το 2017.
Φυσικά,
οι αξιωματούχοι -ο Μαριάνο Ραχόι στην Ισπανία, ο Φρανσουά Ολάντ και ο
Μανουέλ Βαλς στη Γαλλία και ο Ματέο Ρέντσι στην Ιταλία- θέλουν να
τονώσουν τις πιθανότητές τους για επανεκλογή. Αλλά ας είμαστε
ειλικρινείς - είναι αμφίβολο το αν πίστευαν στους δημοσιονομικούς
κανόνες εξαρχής. Αν, ωστόσο, φαντάζονται πως αυτός είναι ο τρόπος για να
κάνει κανείς τη Γερμανία να θυσιάσει περισσότερη κυριαρχία για χάρη
μίας ολοκληρωμένης Ευρωζώνης, δεν θα μπορούσαν να κάνουν μεγαλύτερο
λάθος.
(από την εφημερίδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ", 05/11/2015)