Μετά πολυετή επιστημονική, τεχνική, πολιτική και διαπραγματευτική
εργασία και παρά την πλήρη ανατροπή των συνθηκών χρηματοδότησης σε σχέση
με το ΚΠΣ 2000-2006, παραδώσαμε στη νέα κυβέρνηση: (α) διασφαλισμένους
κοινοτικούς πόρους (1οι σε ύψος απολήψεων στην Ε.Ε.-15 και 4οι στην
Ε.Ε.-27), (β) ευνοϊκές ρυθμίσεις υπέρ της χώρας μας (Ν+3, ελαστικές
επιλεξιμότητες και υψηλές εντάσεις ενισχύσεων στις επιχειρήσεις), (γ)
ένα κείμενο εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής (ΕΣΠΑ) εγκεκριμένο με
επαίνους από την Ε.Ε. (2ο στην Ε.Ε.-27) όπως και τα τομεακά και
περιφερειακά προγράμματα που ακολούθησαν, (δ) ένα θεσμικό πλαίσιο
εφαρμογής τους σε απόλυτη συνάφεια με ένα μεγάλο πλέγμα σύνθετων
κοινοτικών κανονισμών και (ε) ένα εγκεκριμένο Σύστημα Διαχείρισης και
Ελέγχου (4ο στην Ε.Ε.-27). Παραδώσαμε επίσης ολοκληρωμένο το ΚΠΣ
2000-2006, σε καθεστώς πλήρους απορρόφησης των πόρων και απόλυτης
συμβατότητας με το κοινοτικό δίκαιο ως προς την παραγωγή των έργων αλλά
και τη διαχείριση και έλεγχό τους. Ευπρόσδεκτη η οποιαδήποτε σύγκριση με
το αντίστοιχο «πακέτο» που παραλάβαμε τον Μάρτιο του 2004.
Αντί η
κυβέρνηση να εργαστεί σκληρά, αφομοιώνοντας αλλά και βελτιώνοντας όλα
τα μέσα που έχει στη διάθεσή της ή, έστω, να δώσει δικό της τεκμηριωμένο
στίγμα, τα ακυρώνει διαλαλώντας εδώ και πέντε μήνες ότι το ΕΣΠΑ έχει
έλλειψη αναπτυξιακής στόχευσης και ότι η εφαρμογή του είναι
συγκεντρωτική και πολύπλοκη.
Πάντως, οι σχετικές διεργασίες και
διαδικασίες για την πολυδιαφημισμένη «στοχευμένη αναθεώρηση του ΕΣΠΑ»
χρειάζονται σοβαρή τεκμηρίωση προς τις κοινοτικές υπηρεσίες, οι οποίες,
σύμφωνα με πληροφορίες, δεν συζητούν κάτι τέτοιο εντός του 2010. Ιδια
τεκμηρίωση απαιτείται και για την αναθεώρηση του εγκεκριμένου από την
Ε.Ε. Αναπτυξιακού Νόμου, του πλέον σοβαρού αναπτυξιακού εργαλείου που
διέθετε ποτέ η χώρα και το οποίο ανέστειλε η κυβέρνηση από τις 29
Ιανουαρίου.
«Απελευθέρωση» πόρων
Ερχομαι τώρα στο
θέμα της αποκαλούμενης «απελευθέρωσης» (sic) των πόρων του ΕΣΠΑ. Για τον
σκοπό αυτό, η υπουργός Οικονομίας παρουσίασε στις 10 Μαρτίου, στην
αρμόδια Επιτροπή του Κοινοβουλίου, τις τροποποιήσεις του νόμου της Ν.Δ.
για τη διαχείριση και τον έλεγχο του ΕΣΠΑ. Πρόκειται για ένα κείμενο -
μνημείο σύγχυσης των εννοιών «αποκέντρωση», «απλοποίηση» και
«αποτελεσματική εφαρμογή» που φανερώνει την αδυναμία της κυβέρνησης να
αντιληφθεί ότι τα ουσιαστικά προβλήματα είναι στους φορείς που παράγουν
τα έργα.
Σημειώνω παρενθετικά το λάθος του αρμόδιου υπουργού
Υποδομών να ακυρώσει δημοπρατημένα μεγάλα έργα μακροπρόθεσμης συμβολής
στην απορρόφηση αλλά και την ορθή απόφασή του να μην ακολουθήσει το
παράδειγμα του Αναπτυξιακού Νόμου και να συνεχίσει να εφαρμόζει το
θεσμικό πλαίσιο που παρέλαβε έως ότου παρουσιάσει νέο.
Σύμφωνα με
την υπουργό, για την «αποκέντρωση» - «περιφερειοποίηση» του ΕΣΠΑ θα
συναφθούν ενδοκυβερνητικές «επιχειρησιακές συμφωνίες υλοποίησης» που θα
αποτυπώνουν τον στρατηγικό σχεδιασμό, την εξειδίκευσή του και τον
οικονομικό και χρονικό προγραμματισμό της υλοποίησης σε επίπεδο έργου,
ενώ θα παρακολουθούνται σε διμηνιαία βάση από το υπουργείο. Με
συγχωρείτε, αλλά ο στρατηγικός σχεδιασμός μήπως έχει ήδη γίνει σε
επίπεδο εγκεκριμένων προγραμμάτων με βάση έναν «πολιτικό χάρτη» που
είναι το ΕΣΠΑ; Μήπως τα προγράμματα αυτά είναι και δεσμευτικά στο
επίπεδο του σχεδιασμού; Μήπως επίσης η εξειδίκευσή τους είναι μια
κυλιόμενη ενέργεια που γίνεται από τους φορείς χάραξης πολιτικής και που
ακόμα και να αποτυπωθεί σε κείμενο για όλη την περίοδο, ποτέ δεν
πρόκειται να τηρηθεί ακριβώς διότι είναι κυλιόμενη; Μήπως, τέλος, οι
εθνικές αρχές είναι αυτές που λογοδοτούν στην Ε.Ε. σε ετήσια βάση
σχετικά με την πρόοδο της εφαρμογής τους και όχι οι Γενικοί Γραμματείς
που θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να εντάσσουν ό,τι θέλουν χωρίς να
ρωτούν κανέναν;
Ας μου απαντήσει κάποιος αν αυτή η φαεινή ιδέα
λέγεται αποκέντρωση. Πολύ δε περισσότερο όταν το υπουργείο θα εποπτεύει,
ανά δίμηνο, το χρονικό και οικονομικό προγραμματισμό όλων(!) των έργων
του ΕΣΠΑ και θα προτείνει λύσεις σε περιπτώσεις καθυστερήσεων. Μήπως οι
συντάκτες του νομοσχεδίου παρέβλεψαν ότι οι κανονισμοί έχουν αναθέσει
τον ρόλο αυτό στις Επιτροπές Παρακολούθησης των προγραμμάτων; Αν το
υπουργείο συντόνιζε στοιχειωδώς το σύστημα, τα πράγματα δεν θα είχαν
φτάσει εδώ που έφτασαν. Η δε «διαχειριστική εξουσία στις περιφέρειες» θα
μπορούσε να είχε αποδοθεί εδώ και μήνες με την άμεση εκχώρηση των
πόρων. Για να υπακούουν τα έργα στις προδιαγραφές ποιότητας, κόστους και
χρόνου χρειάζεται η αναβάθμιση της ικανότητας των φορέων που τα
υλοποιούν.
Γι’ αυτό και εργαστήκαμε μεθοδικά και σκληρά για την
προετοιμασία και τη θέσπιση ανεξάρτητης διαδικασίας πιστοποίησης της
επάρκειάς τους. Προκειμένου να μπορούν να λαμβάνουν πόρους, αλλά να τους
«επιστρέφουν» στην κοινωνία με ωφέλιμα έργα. Οχι με πρόστιμα. Δεν ήταν
λίγες οι φορές που είτε από άγνοια είτε από ανεπάρκεια, και τα έργα δεν
έγιναν και πόρους χάσαμε. Αυτό το απολύτως εκσυγχρονιστικό μέτρο το
ακυρώνει η κυβέρνηση. Παρουσιάζει δε την ακύρωση ως «απλούστευση
διαδικασιών».
Η πιστοποίηση, αγαπητοί συντάκτες του νομοσχεδίου,
είναι μια φιλοσοφία: για πρώτη φορά, δεν μπορούσε κανείς να διεκδικεί
πόρους αν πρώτα δεν ήταν σε θέση να αποδείξει ότι μπορεί να τους
διαχειριστεί επωφελώς για τον φορολογούμενο πολίτη. Στο ίδιο πνεύμα της
«απλούστευσης» καταργείται και το κατώτατο όριο των 100.000 ευρώ που
είχαμε θέσει προκειμένου ένα έργο να είναι επιλέξιμο για το ΕΣΠΑ. Και
εδώ η λογική ήταν απλή: δεν χρειάζεται ούτε η Ε.Ε. να συγχρηματοδοτεί
ούτε το σύστημα διαχείρισης και ελέγχου να επιβαρύνεται για ένα έργο
π.χ. 20.000 ευρώ, όταν αυτό μπορεί να χρηματοδοτηθεί από εθνικούς
πόρους.
Ενα ακόμη σημείο που δεν φαίνεται να έχει ληφθεί καθόλου
υπόψη αφορά τα διαχειριστικά αλλά και τα πολιτικά ζητήματα που θα
προκύψουν στο ΕΣΠΑ με το σχέδιο «Καλλικράτης». Με το σχέδιο αυτό, όπως
και με το νομοσχέδιο για τη διαχείριση του ΕΣΠΑ, η κυβέρνηση επιχειρεί
για ακόμη μια φορά να μεταβιβάσει αρμοδιότητες και ευθύνες χωρίς να
εξασφαλίσει τα απαραίτητα εργαλεία για να μπορούν να τις διαχειριστούν
αποτελεσματικά εκείνοι που τις αναλαμβάνουν.
Ας ευχηθούμε πάντως
στην κυβέρνηση να τα πάει καλά στα μακροοικονομικά, τα οποία άλλωστε
συναρθρώνονται απόλυτα με το ΕΣΠΑ και να επιτύχει την ανάκαμψη της
οικονομίας. Ας αντιληφθεί όμως ότι όπως χειρίζεται τα δύο από τα
βασικότερα αναπτυξιακά εργαλεία, το ΕΣΠΑ και τον Αναπτυξιακό Νόμο, ο
στόχος αυτός απομακρύνεται.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 20/03/2010)