Ο υπουργός Ενέργειας της Ρωσίας, Αλεξάντρ Νόβακ και ο Επίτροπος Ενέργειας
της ΕΕ, Γκιούντερ Ότινγκερ, υπέγραψαν τον Οδικό Χάρτη ενεργειακής συνεργασίας
μεταξύ Ρωσίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης μέχρι το 2050. Στη συνέχεια, εκπρόσωπος του
Ότινγκερ, δήλωσε ότι η υπογραφή της συμφωνίας συμβολίζει «τις καλές ενεργειακές
σχέσεις των δύο πλευρών», ενώ ο Ρώσος υπουργός Ενέργειας χαρακτήρισε τη
συμφωνία ως «προϊόν συμβιβασμού».
Σύμφωνα με τον Οδικό Χάρτη, ο στρατηγικός στόχος της συνεργασίας είναι η
δημιουργία ενός «παν-ευρωπαϊκού χώρου ενέργειας» από τα μέσα του 21ου αιώνα, με
ολοκληρωμένες υποδομές και ανταγωνιστικές ανοικτές αγορές. Η ΕΕ και η Ρωσία
συμφώνησαν ότι μέχρι το 2050 θα εναρμονίσουν τη νομοθεσία τους για την
ενέργεια, θα προχωρήσουν στη διασύνδεση των ενεργειακών συστημάτων τους και των
αγορών ηλεκτρικής ενέργειας, και θα άρουν τα εμπόδια στη βιομηχανία πετρελαίου.
Πάντως, το μεγαλύτερο τμήμα του Οδικού Χάρτη αναφέρεται στην προμήθεια
φυσικού αερίου. Η Ευρώπη είναι ο προορισμός του 70% των ρωσικών εξαγωγών
φυσικού αερίου. Ο Οδικός Χάρτης υποχρεώνει την ΕΕ να ενημερώνει τη Ρωσία για
τυχόν αλλαγές στη ζήτηση φυσικού αερίου, καθώς και για τυχόν μέτρα για τη
μείωση της χρήσης των υδρογονανθράκων. Αυτό υποτίθεται, ότι θα βοηθήσει τη
Ρωσία να αποφύγει την πραγματοποίηση επενδύσεων, που μπορεί να δυσκολευτεί να
τις ανακτήσει αργότερα.
Τα αγκάθια του Τρίτου Πακέτου
Το κύριο πρόβλημα στις ενεργειακές σχέσεις της Ρωσίας με την ΕΕ είναι το
Τρίτο Ενεργειακό Πακέτο. Μία από τις βασικές αρχές του είναι η ισότιμη πρόσβαση
στις υποδομές. Ο προμηθευτής έχει την επιλογή πώλησης των περιουσιακών
στοιχείων της διαμετακόμισης, καθώς και τον διορισμό ενός ανεξάρτητου φορέα για
την εκτέλεσή της, ή την εγγύηση ότι οι άλλοι παίκτες θα έχουν πρόσβαση έως και
50% στη δυναμικότητα της διαμετακόμισης των εν λόγω περιουσιακών στοιχείων. Ο
εκπρόσωπος της Gazprom, πάντως, αρνήθηκε να σχολιάσει τον Οδικό Χάρτη
Η Ρωσία από την πλευρά της, επιθυμεί ειδικό καθεστώς για τα έργα της
Gazprom: τον αγωγό North Stream με τον NEL και τον OPAL καθώς και τον προς
κατασκευή αγωγό South Stream. Ο εκπρόσωπος του Επιτρόπου για την Ενέργεια,
Νικόλ Μποκστάλερ, είχε δηλώσει νωρίτερα ότι θα μπορούσαν να εξαιρεθούν από το
εν λόγω καθεστώς οι αγωγοί που διέρχονται από το έδαφος δύο ή περισσότερων
χωρών. Οι εξαιρέσεις αυτές μπορούν επίσης να αποτελέσουν αντικείμενο
διαπραγμάτευσης σε διμερές επίπεδο – αλλά, το μέλος της ΕΕ που τους παρέχει
πρέπει να εξασφαλίσει τη συγκατάθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μία τέτοια
εξαίρεση έχει ήδη γίνει για τον OPAL, που συνδέει τη Γερμανία και την Τσεχική
Δημοκρατία: Η Gazprom έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει περισσότερο από το 50%
της χωρητικότητας του αγωγού για δική της χρήση, υπό την προϋπόθεση ότι
τουλάχιστον 3 δισ. κυβικά μέτρα του φυσικού αερίου παρέχονται στην αγορά της
Τσεχίας. Όσον αφορά τον NEL, το σύνολο του αγωγού βρίσκεται στο γερμανικό
έδαφος.
Ρωσικές ενστάσεις
Η Ρωσία από την πλευρά της είχε προτείνει ο North Stream και ο South Stream
να χαρακτηριστούν ως «έργα αμοιβαίου ενδιαφέροντος». Αυτό, όμως, θα
δημιουργούσε μονοπώλιο της Gazprom αναφορικά με τη χρήση των δύο αγωγών.
Ωστόσο, ανώνυμη πηγή της ευρωπαϊκής αντιπροσωπείας, υποστηρίζει ότι το Τρίτο
Πακέτο μέτρων αποτελεί μέρος της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, οπότε το μόνο πράγμα
που μπορεί να κάνει η Ρωσία, στην προκειμένη περίπτωση είναι επιδιώξει διμερείς
συζητήσεις για επιμέρους πτυχές αυτού του πακέτου, εντός των ορίων ευελιξίας
της σχετικής νομοθεσίας.
Σύμφωνα με τους όρους του Οδικού Χάρτη, το 2020 η Ρωσία και η ΕΕ θα παρέχουν
υποστήριξη για τα μεγάλα έργα υποδομής φυσικού αερίου, τα οποία και οι δύο
πλευρές ορίζουν ως έργα αμοιβαίου ενδιαφέροντος. Μέχρι το 2030 θα εναρμονίσουν
τη ρύθμιση της αγοράς, και από το 2050 θα αρθούν όλα τα εμπόδια.
Τα αδιέξοδα
Η ίδια πηγή στην αντιπροσωπεία της ΕΕ αναφέρει, ότι η Ευρώπη ελπίζει πως η
Ρωσία θα προβεί σε αμοιβαία βήματα, και πως επιθυμεί να ανοίξει η ρωσική
ενεργειακή αγορά. Η ευρωπαϊκή επιδίωξη αντανακλάται σαφώς στον Οδικό Χάρτη,
όπου δηλώνεται ενδιαφέρον της ΕΕ, για να λειτουργήσουν σε ένα ανταγωνιστικό
διεθνές περιβάλλον, τόσο το ρωσικό φυσικό αέριο όσο και η βιομηχανία παραγωγής.
Ο Κονσταντίν Σιμόνοφ, επικεφαλής του Ιδρύματος Εθνικής Ενεργειακής
Ασφάλειας σημειώνει, ότι ο ενεργειακός διάλογος μεταξύ της Ρωσίας και της ΕΕ
έχει φτάσει σε αδιέξοδο, και πως ο Οδικός Χάρτης το αποδεικνύει ξεκάθαρα.
Εξηγεί, επίσης ότι η συμφωνία δεν περιέχει καθόλου επιχειρηματικές υποχρεώσεις,
και ότι τα βήματα που γίνονται στην πράξη, διαψεύδουν τις δηλώσεις των δύο
πλευρών. Στα μέσα Μαρτίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αρνήθηκε να θέσει τον South
Stream στον κατάλογο των έργων προτεραιότητας. Η ΕΕ πιστεύει ότι, στην πράξη, η
εναρμόνιση της νομοθεσίας πρέπει να μεταφραστεί σε σπάσιμο του μονοπωλίου της
Gazprom στις εξαγωγές φυσικού αερίου -και αυτό δεν είναι μια ρεαλιστική
προσδοκία, υποστηρίζει ο εμπειρογνώμονας.
(από "Η Ρωσία Τώρα", 24/04/2013)