Εδώ και χρόνια έχει επικρατήσει ευρέως η άποψη ότι το πετρέλαιο φταίει κατά
κύριο λόγο για τα οικονομικά προβλήματα της Δύσης, παλαιότερα λόγω του υψηλού
πληθωρισμού και τώρα λόγω του υψηλού χρέους και της αναιμικής ανάπτυξης. Μπορεί
όταν το πετρέλαιο ήτο ακριβό, και είδαμε περιόδους όπου η μέση τιμή του ήτο στα $105-$110 το
βαρέλι (2010-2014) αλλά και ενωρίτερα (2006-2008)- να συνέβαλε αναλογικά στα
υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα πολλών πετρελαιοεισαγωγικών χωρών με
χαρακτηριστική περίπτωση την Ελλάδα, που εισάγει σχεδόν το 100% των αναγκών της
σε αργό. Όμως το πετρέλαιο δεν ήτο η βασική αιτία που η χώρα εξόκειλε
οικονομικά. Το ίδιο ισχύει και για αρκετές άλλες πετρελαιοεισαγωγικές χώρες που
αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα όπως λ.χ. η Ισπανία, η Ιταλία και η
Πορτογαλία. Και όμως το πετρέλαιο δεν αποτελεί σήμερα την βασική αιτία
οικονομικής καχεξίας διότι σε αντίθεση με παλαιότερα, δηλ. τις δεκαετίες 1970
και 1980, η συμμετοχή του πετρελαίου στην παραγωγή προϊόντος έχει μειωθεί κάτω
του 50%, για τον απλούστατο λόγο ότι η παραγωγική δομή των περισσότερων
οικονομιών των ανεπτυγμένων χωρών έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά.
Αυτή η νέα δομή της οικονομίας, πολύ λιγότερο εξαρτώμενη από τους
υδρογονάνθρακες, εξηγεί γιατί τώρα που διανύουμε περίοδο χαμηλών τιμών και άρα
έχουμε πολύ χαμηλότερες χρηματικές εκροές για την εισαγωγή καυσίμων δεν έχει
κατ’ αναλογία τονωθεί η ανάπτυξη. Και πάλι αναφερόμενοι στην περίπτωση της
Ελλάδας θα δούμε ότι μεταξύ 2014 και 2015 το κόστος εισαγωγών έχει μειωθεί
κατακόρυφα, με εκτιμήσεις για εξοικονόμηση €2.0 δισεκατομμυρίων και άνω. Όμως
εάν κρίνουμε από τις επιπτώσεις στην ανάπτυξη αυτές είναι οριακές αφού το φθηνό
πετρέλαιο απέτυχε να προσφέρει το πολυαναμενόμενο ελιξίριο. Αντ’ αυτού, η
επίμονα απογοητευτική ανάπτυξη της Δύσης, την οποία μοιράζεται τώρα και
ηΚίνα,έχει αναδειχθεί σήμερα σε παράγοντα που διατηρεί σε χαμηλά
επίπεδα τις τιμές πετρελαίου, αφού μειώνεται η ζήτηση από τις κορυφαίες
καταναλώτριες χώρες του πλανήτη.
Από την άλλη, οι αγορές έτρεφαν παλαιότερα την πεποίθηση ότι η αστάθεια,
ειδικά στη Μέση Ανατολή, συνεπάγεται αύξηση των τιμών πετρελαίου. Τώρα, όμως, εδώ
και 18 μήνες υπάρχει πλήρης αποσύνδεση των τιμών και του αργού με τους
γεωπολιτικούς κινδύνους. Η αιτία είναι ότι σήμερα η παγκόσμια αγορά πετρελαίου
επηρεάζεται άμεσα από τις παραδοσιακές δυνάμεις της αγοράς- δηλαδή την ζήτηση
και προσφορά, με τη Σαουδική Αραβία και τις συμμάχους της, Κουβέιτ και Εμιράτα,
να έχουν κυριολεκτικά πλημμυρίσει τις αγορές με φθηνό πετρέλαιο. Με απώτερο
στόχο την εκδίωξη από την αγορά των χιλιάδων μικρών ευκαιριακών παραγωγών
πετρελαίου και φυσικού αερίου από σχιστό, κυρίως σε ΗΠΑ- Καναδά καθώς και την
παρεμπόδιση ανάπτυξης εναλλακτικών πηγών ενέργειας από την Δύση. Οι αρνητικές
επιπτώσεις των χαμηλών τιμών στο Ιράν, τον μέγα αντίπαλο των Σαούντ, είναι
απλούστατα το κερασάκι στην τούρτα.
Η Ρωσία, που θα περίμενε κάποιος να δει την παραγωγή της να μειώνεται όταν
επιβλήθηκαν οι κυρώσεις από τη Δύση, ξάφνιασε πολλούς όταν η παραγωγή της
χτύπησε μετασοβιετικό ρεκόρ τον Δεκέμβριο. Σε αυτό συνέβαλε η αποφασιστικότητα
του Κρεμλίνου να μειώσει τη συναλλαγματική αξία του ρουβλίου και να διατηρήσει
και αυτό το μερίδιο του στην παγκόσμια αγορά. Αυτό το παιχνίδι Ρωσίας-Σαουδικής
Αραβίας κατευθύνει τώρα την παγκόσμια προσφορά πετρελαίου και κατά συνέπεια την
τιμή του.
Όμως, το φθηνό πετρέλαιο, όπως παρατηρεί εύστοχα η
WSJ, είναι απλώς σύμπτωμα και όχι
αιτία της παγκόσμιας γεωπολιτικής αναστάτωσης. Και εξηγεί ότι όταν ο Ρώσος πρόεδρος
Βλαντιμίρ Πούτιν προσήρτησε την Κριμαία στη Ρωσία, τον Μάρτιο του 2014, η τιμή
πετρελαίου κυμαινόταν στα 104 δολάρια το βαρέλι. Επίσης, η Αραβική Ανοιξη
ξέσπασε σε μία περίοδο που η τιμή πετρελαίου ήταν υψηλή, μην υποχωρώντας κάτω
από τα 100 δολάρια το βαρέλι μέχρι τα τέλη Ιουλίου του 2014, όταν η περιοχή
παρέμενε τυλιγμένη στις φλόγες. Γι’ αυτό, λοιπόν, οι αγορές θα πρέπει να
στρέψουν την προσοχή τους στην ιστορική πρόκληση που ταλανίζει τον βιομηχανικό
κόσμο, που δεν είναι άλλη από το χρέος και την οικονομική στασιμότητα, κάτι το
οποίο δεν πρόκειται να ξεπεραστεί χωρίς μία ριζική αναδιάρθρωση του φορολογικού
καθεστώτος και του παράλογα αυστηρού
ρυθμιστικού περιβάλλοντος.