Μια μεγάλη πιθανή πετρελαϊκή προσφορά θα μπορούσε να προέλθει από χώρες, όπως το Ιράν, το Ιράκ, η Λιβύη, η Νιγηρία και η Βενεζουέλα, αν, βέβαια, αυτές μπορούν να ξεπεράσουν τις διάφορες προκλήσεις μεταξύ τους. Οι κινητήριοι μοχλοί της ζήτησης παραμένουν πολύ ισχυροί, με τα πετροχημικά προϊόντα να αποτελούν έναν σημαντικό παράγοντα. Σε μια νέα μελέτη του IEA με τίτλο «Το μέλλον των πετροχημικών», ο Οργανισμός επισημαίνει ότι η αύξηση του βιοτικού επιπέδου, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, στηρίζει ήδη την έντονη αύξηση της ζήτησης για τα πλαστικά και αυτό θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμη.
Σήμερα, καθώς η παγκόσμια αγορά πετρελαίου πλησιάζει στο επίπεδο ορόσημο των 100 εκατ. βαρελιών την ημέρα, οι τιμές αυξάνονται σταθερά. Χαρακτηριστικά, η τιμή της ποικιλίας αναφοράς του αργού πετρελαίου Brent, κυμαίνεται πλέον πάνω από τα $ 80 το βαρέλι. Παρόλα αυτά, η άποψη του ΙΕΑ είναι ότι η ακριβή ενέργεια επανήλθε, με το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα να διαπραγματεύονται σε πολυετείς ορίζοντες και να συνιστά, πλέον, απειλή για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Για πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, οι υψηλότερες διεθνείς τιμές συμπίπτουν με τα νομίσματά τους που υποτιμούνται έναντι του αμερικάνικου δολαρίου, οπότε η απειλή οικονομικού πλήγματος είναι πιο έντονη. Η παγκόσμια οικονομία κινδυνεύει, επίσης, από τις εμπορικές διαμάχες. Στην παρούσα έκθεση του ΙΕΑ, οι αναθεωρημένες προοπτικές της παγκόσμιας πετρελαϊκής ζήτησης αντικατοπτρίζουν αυτές τις ανησυχίες: η αύξηση τόσο το 2018 όσο και το 2019, θα είναι 110 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα χαμηλότερη από την προηγούμενη πρόβλεψη.
Οι σημερινές υψηλές τιμές του πετρελαίου αντανακλούν, εν μέρει, τα διαδοχικά ράλι του αργού κατά τους τελευταίους μήνες, που υποκινούνται, κυρίως, από τις κυρώσεις εναντίον του Ιράν, οι οποίες πλησιάζουν, αλλά και το φόβο πιθανού ελλείματος στην προμήθεια αργού, παγκοσμίως. Στην πραγματικότητα, από τον Μάιο, όταν οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την απόσυρσή τους από την συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (JCPOA) και την απόφασή τους να επαναφέρουν τις κυρώσεις, τα συμβαλλόμενα μέρη της Συμφωνίας της Βιέννης, συν την Λιβύη και την Νιγηρία - με εξαίρεση το Ιράν, το Μεξικό και τη Βενεζουέλα - έχουν αυξήσει την συνολική πετρελαϊκή παραγωγή τους κατά 1.6 εκατ. βαρέλια την ημέρα. Την ίδια στιγμή, η συνολική προσφορά των ΗΠΑ έχει αυξηθεί, με τη σειρά της, κατά 390 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα. Ακόμη και η Κίνα σημείωσε την πρώτη ετήσια αύξηση της παραγωγής της, ύστερα από σχεδόν τρία χρόνια, για να ανταποκριθεί στις υψηλότερες τιμές.
Την ίδια στιγμή, οι επίσημες δηλώσεις της Σαουδικής Αραβίας δείχνουν ότι οι εξαγωγές του Οκτωβρίου επιστρέφουν στα υψηλά επίπεδα που σημειώθηκαν τον Ιούνιο και ότι περισσότερο πετρέλαιο θα είναι διαθέσιμο για όσους επιθυμούν να το αγοράσουν. Εν τω μεταξύ, η παραγωγή στο Ιράν, στο Μεξικό και στην Βενεζουέλα μειώθηκε κατά 575 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα. Τα νέα στοιχεία για τα αποθέματα του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι αυξήθηκαν, τον Αύγουστο, περισσότερο από τα συνήθη 16 εκατ. βαρέλια και διατηρήθηκαν σχετικώς σταθερά για αρκετούς μήνες μετά την σημαντική πτώση τους, σε συνέχεια της εφαρμογής της αρχικής συμφωνίας της Βιέννης, τον Δεκέμβριο του 2016.
Η αύξηση της καθαρής παραγωγής από βασικούς προμηθευτές, από τον Μάιο, κατά 1,4 εκατ. βαρέλια την ημέρα, καθοδηγούμενη από την Σαουδική Αραβία, καθώς και το γεγονός ότι τα αποθέματα πετρελαίου αυξήθηκαν κατά 500 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα, το 2ο τρίμηνο του 2018 -είναι πιθανόν να έχουν αυξηθεί κατά τον ίδιο βαθμό στο 3ο τρίμηνο του τρέχοντος έτους - εδραιώνουν το επιχείρημα ότι η αγορά πετρελαίου είναι επαρκώς εφοδιασμένη, τουλάχιστον έως στιγμής. Ωστόσο, οι εξαγωγές του Ιράν είναι πιθανόν να μειωθούν κατά πολύ περισσότερο από τα 800 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα, όπως έχει καταγραφεί έως στιγμής, ενώ παράλληλα, η υφιστάμενη απειλή για διακοπή της τροφοδοσίας από την Λιβύη και τυχόν κατάρρευση στην Βενεζουέλαν υποδηλώνουν ότι δεν υπάρχει περιθώριο για εφησυχασμό.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο ΙΕΑ, αποτελεί σημαντικό επίτευγμα για την παγκόσμια πετρελαϊκή βιομηχανία η κάλυψη των αναγκών μιας αγοράς της τάξεως των 100 εκατ. βαρελιών την ημέρα, αλλά σήμερα, εντός του 4ου τριμήνου του 2018, έχουμε φθάσει σε φάση κορύφωσης, τόσο της ζήτησης, όσο και της προσφοράς. Οι πρόσφατες αυξήσεις της πετρελαϊκής παραγωγής σημειώνονται σε βάρος της πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας (spare capacity), η οποία βρίσκεται, ήδη, κάτω από το μόλις 2% της παγκόσμιας ζήτησης, ενώ είναι πιθανό να προκύψουν περαιτέρω μειώσεις.
*Ο Δημήτρης Μεζαρτάσογλου είναι Διευθυντής Μελετών ΙΕΝΕ