Ο λόγος για την έκφραση «ανορθολογική υπεραισιοδοξία» (irrational exuberance) που έμεινε για πολλά χρόνια στη μνήμη όσων παρακολουθούν τα της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών συντακτών. Οχι εξαιτίας της πρωτότυπης διατύπωσης, αλλά επειδή η διάγνωση του πρώην κεντρικού τραπεζίτη ήταν εύστοχη εφόσον αφορούσε εκείνο που απεδείχθη πως ήταν πράγματι «φούσκα»: η φούσκα των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας που τότε είχε οδηγήσει τον δείκτη εταιρειών υψηλής τεχνολογίας Nasdaq στις 5.000 μονάδες στα τέλη της δεκαετίας του 1990 για να τον «ρίξει στα βράχια» τον Απρίλιο του 2000, όταν ο δείκτης κατακρημνίστηκε κατά 75%.
Δικαιολογημένα μπορεί κανείς να μιλήσει για ένα νέο επεισόδιο «ανορθολογικής υπεραισιοδοξίας» βλέποντας εδώ και αρκετές εβδομάδες τα χρηματιστήρια να καλπάζουν από τη Wall Street μέχρι το Λονδίνο και από το Παρίσι και τη Φρανκφούρτη μέχρι τη Σαγκάη. Η άνοδος φαίνεται όντως ανορθολογική, καθώς η γενικότερη εικόνα των οικονομιών δεν τη δικαιολογεί και δύσκολα αντιλαμβάνεται κανείς από πού εκπορεύεται η υπεραισιοδοξία των επενδυτών.
Η παγκόσμια οικονομία έχει δεχθεί καίριο πλήγμα. Οι μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης οδεύουν προς μια γενναία ύφεση της τάξης του 8%. Η υπερδύναμη πήγαινε κάπως να τα καταφέρει αλλά βυθίζεται εκ νέου στην πανδημία και αναγκάζεται να ξανακλείσει ορισμένες πολιτείες της, μεταξύ των οποίων και η πλούσια Καλιφόρνια. Οι άνεργοι είναι εκατομμύρια και αμέτρητες οι πτωχεύσεις επιχειρήσεων στις ΗΠΑ, ενώ οι εργαζόμενοι ανησυχούν για το επαγγελματικό τους μέλλον και τα νοικοκυριά για τα μελλοντικά έσοδά τους. Αλλά τα χρηματιστήρια σημειώνουν κέρδη.
Οι μετοχές ευρωπαϊκών εταιρειών έχουν όχι μόνον ανακάμψει από την ελεύθερη πτώση που σημείωσαν τον Μάρτιο αλλά έχουν κυριολεκτικά εκτιναχθεί 36% κατά μέσον όρο. Η εταιρεία Refinitiv, που συγκεντρώνει τα σχετικά στοιχεία, επισημαίνει μάλιστα ότι οι αποτιμήσεις τους είναι 17 φορές πολλαπλάσιες των αναμενόμενων κερδών τους.
Αναμφίβολα ένας παράγοντας είναι η ρευστότητα που έχουν προσφέρει οι κεντρικές τράπεζες και η στήριξη των κυβερνήσεων στις επιχειρήσεις. Καταγράφονται, όμως, φαινόμενα που αιφνιδιάζουν και φαίνονται εντελώς ανεξήγητα. Η πορεία της μετοχής της Hertz, για παράδειγμα, εκπλήσσει καθώς η εταιρεία προσέφυγε στο άρθρο 11 του αμερικανικού πτωχευτικού κώδικα ζητώντας προστασία από τους πιστωτές της και στη συνέχεια η μετοχή της εκτοξεύθηκε!
Ισως πρόκειται για το ηχηρότερο και πλέον ανάγλυφο επεισόδιο «ανορθολογικής υπεραισιοδοξίας» για το 2020. Ορισμένοι αναλυτές της αγοράς όπως ο Χουσέιν Σαγιέντ της FXTM επιχειρούν να αποδώσουν τα ανεξήγητα στην πεποίθηση των επενδυτών ότι «οι πολιτικές που εφαρμόζονται αυτόν τον καιρό θα στηρίξουν τις μετοχές όσων εταιρειών έχουν πρόβλημα». Και βέβαια άλλοι, όπως η Καϊλίν Μπιρτς, οικονομολόγος της Economist Intelligence, προειδοποιούν πως «έχει αυξηθεί σημαντικά ο κίνδυνος μιας φούσκας που θα σκάσει». Οπως τονίζει η Μπιρτς, η Fed έχει δεσμευθεί πως θα εξακολουθήσει να στηρίζει τις αγορές «αλλά αν δεν βελτιωθεί η πραγματική οικονομία, τότε θα διευρυνθεί περαιτέρω το χάσμα ανάμεσα στις αγορές και την οικονομία και θα προκαλέσει κατάρρευση των τιμών των μετοχών».
*(Από την Καθημερινή)