με μεγάλη εγχώρια προστιθέμενη αξία. Εκτός από την αποθήκευση με μεγάλες μονάδες, μπορεί να παρέχει και επικουρικές υπηρεσίες στο δίκτυο, όπως ρύθμιση τάσεως/στρεφόμενος πυκνωτής, στρεφόμενη εφεδρεία, αλλά και σημαντική ροπή αδρανείας με τη μεγάλη στρεφόμενη μάζα που ενισχύει την ευστάθεια του ηλεκτρικού συστήματος. Η αυξανόμενη διείσδυση των ΑΠΕ οδηγεί σε παροπλισμό τις μεγάλες θερμικές μονάδες μειώνοντας την αδράνεια του συστήματος με συνέπειες στην ευστάθεια και προστασία. Προς τούτο, γίνονται επίσης προσπάθειες για την δημιουργία συνθετικής ή εικονικής ροπής (virtual inertia) με το κατάλληλο λογισμικό στα ηλεκτρονικά ισχύος που συνδέουν τις μπαταρίες λιθίου στο δίκτυο.
Η ηλεκτροχημική αποθήκευση με τεχνολογίες ιόντων λιθίου προσφέρεται πλέον στο ηλεκτρικό σύστημα με διεσπαρμένες μονάδες (μαζί με φωτοβολταϊκά) και με μεγάλες κεντρικές μονάδες ικανής χωρητικότητας για την διαχείριση της μεγάλης διείσδυσης των ΑΠΕ και πολύτιμες επικουρικές υπηρεσίες. Οι έρευνες συνεχίζονται, κυρίως στη χημεία των μπαταριών, και τα επόμενα χρόνια αναμένονται καλύτερες αποδόσεις και χαμηλότερο κόστος.
Όταν η διείσδυση των ΑΠΕ είναι μεγάλη ενδέχεται κάποιες ώρες του χρόνου η παραγωγή των ΑΠΕ να υπερβαίνει τη ζήτηση και να απορρίπτεται, αλλά με την αποθήκευση μηδενίζεται ή περιορίζεται η απόρριψη σε ένα αποδεκτό ποσοστό ετησίως ως οικονομικότερη επιλογή. Το ερώτημα όμως είναι πότε και πώς εισέρχονται τα συστήματα αποθήκευσης στα δίκτυα με τις ΑΠΕ, για οικονομική, αξιόπιστη και αδιάλειπτη παροχή καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας. Ήδη η ΡΑΕ έλαβε αιτήσεις για αποθήκευση συνολικής ισχύος 14,3GW, που δείχνει ότι πάσχει ο σχεδιασμός με πρόωρα μηνύματα στην αγορά χωρίς θεσμικό πλαίσιο.
Ο πλήρης κύκλος φόρτισης-εκφόρτισης έχει απώλειες, πχ για 1kWh εκφόρτιση στο δίκτυο χρειάζεται 1,3 - 1,4kWh από το δίκτυο για την αντλησιοταμίευση και 1,2kWh για τις μπαταρίες λιθίου (βαθμός απόδοσης/system round-trip efficiency περί το 0,70-0,75 και περί το 0,86 αντίστοιχα), οπότε η φόρτιση πρέπει να γίνεται κατά κανόνα με την ενέργεια των ΑΠΕ, ειδάλλως αυξάνονται οι εκπομπές CO2. Για την οικονομική βιωσιμότητα της αποθήκευσης όμως, η ενέργεια των ΑΠΕ πρέπει να έχει χαμηλή τιμή, ή να είναι πλεονάζουσα, ώστε η τιμή της ενέργειας αποθήκευσης στην αγορά μαζί με τα έσοδα από επικουρικές υπηρεσίες να αντισταθμίζουν το κόστος της ενέργειας των ΑΠΕ και το κόστος αποθήκευσης.
Επομένως, βασικές προϋποθέσεις για μονάδες αποθήκευσης στο δίκτυο είναι: α) διαθέσιμη ενέργεια των ΑΠΕ και χαμηλή τιμή (ή πλεονάζουσα μηδενικού κόστους), και β) αποδεκτό κόστος αποθήκευσης. Διαθέσιμη (ή πλεονάζουσα) ενέργεια δεν υπάρχει ακόμη, οπότε διεισδύουν οι ΑΠΕ χωρίς την πρόωρη είσοδο της αποθήκευσης.
Όμως, με βάση τις ολοένα και χαμηλότερες τιμές παραγωγής των ΑΠΕ και τις υψηλές τιμές της χονδρεμπορικής αγοράς ηλεκτρισμού οι εφαρμογές ΑΠΕ + αποθήκευση προσφέρονται ελκυστικά στην αγορά και με διμερή συμβόλαια (με μηχανισμούς ΡΡΑ) με χαμηλές και σταθερές τιμές για μακρό χρονικό ορίζοντα, οπότε επείγει να γίνουν τώρα οι δέουσες μεταρρυθμίσεις, και εδώ η χώρα βρίσκεται πίσω.
Προτεραιότητα στην αποθήκευση και διείσδυση των ΑΠΕ πρέπει να δοθεί σε εφαρμογές που ήδη είναι αναγκαίες και αποδοτικές, με θεσμική και οικονομική υποστήριξη, όπως:
α) Τα μη διασυνδεδεμένα νησιά με το υψηλό κόστος παραγωγής με πετρέλαιο και τις ΥΚΩ προσφέρονται πολύ ευνοϊκά για μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ με την δέουσα αποθήκευση και σύγχρονες τεχνολογίες λειτουργίας και διαχείρισης του όλου συστήματος. Μεγιστοποιούνται έτσι τα οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη, με σχεδόν σταθερό κόστος παραγωγής και επί μακρόν και ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού. Οι μονάδες diesel θα αποτελέσουν εφεδρεία ή λειτουργία για λίγες ώρες το χρόνο, οπότε θα χρειασθεί αλλαγή του διαχειριστή σταθμού diesel με ένα νέο διαχειριστή του όλου συστήματος των ΑΠΕ και της αποθήκευσης, με ιδέες και τεχνικές των Microgrids. Ο διαχειριστής δικτύου που έχει τώρα την διαχείριση των σταθμών diesel θα δραστηριοποιηθεί στο δίκτυο και στην εισαγωγή της ψηφιακής τεχνολογίας που τόσο έχει καθυστερήσει. Εύκολες λύσεις με τυχόν προσθήκη των λεγόμενων υβριδικών ΑΠΕ + αποθήκευση θα αντιμετωπίσουν την προβληματική διαχείριση χωρίς να επιτύχουν την επιθυμητή διείσδυση και μείωση κόστους, παρατείνοντας το πρόβλημα με όλες τις συνέπειες.
Χρειάζονται τολμηρές αποφάσεις και μεταρρυθμίσεις για την ενεργειακή μετάβαση, αξιοποιώντας τις σύγχρονες τεχνολογίες και το εγχώριο έμψυχο δυναμικό.
β) Τα διασυνδεόμενα νησιά με το εθνικό σύστημα πρέπει να θωρακισθούν έναντι black-out από τυχόν βλάβες στην διασύνδεση, παράγοντας την δική τους ενέργεια. Εδώ προσφέρονται οι μονάδες αποθήκευσης και οι ΑΠΕ με σύγχρονα συστήματα ελέγχου και λειτουργίας εισάγοντας τις ιδέες και τεχνικές των Microgrids. Κάθε νησί θα μπορεί να παράγει την ενέργεια που χρειάζεται, οπότε δίδεται η ευκαιρία στην τοπική κοινωνία και στην αυτοδιοίκηση να συμμετάσχουν ενεργά στην ενεργειακή μετάβαση, με την βέλτιστη χωροθέτηση και αυτονομία. Οι ενεργειακές κοινότητες μπορούν να συμμετάσχουν στις προσπάθειες και στην κλίμακα που τους αναλογεί με την αναγκαία υποστήριξη για το καλύτερο αποτέλεσμα. Στην Κρήτη, παρά τις διασυνδέσεις, κρίνεται αναγκαία η αποθήκευση με την ανάπτυξη των ΑΠΕ και το κατάλληλα συστήματα διαχείρισης.
γ) Εφαρμογές με διεσπαρμένες μονάδες παραγωγής (πχ φωτοβολταϊκά στις στέγες) και αποθήκευσης από καταναλωτές και συνεταιρισμούς προσφέρονται πολύ ευνοϊκά για ιδιοκατανάλωση σε οικιακές, εμπορικές ή βιομηχανικές χρήσεις, με πολλαπλά οφέλη και χρειάζονται υποστήριξη. Ο ρόλος του καταναλωτή είναι σημαντικός για την ενεργειακή μετάβαση χάρις στις σύγχρονες τεχνολογίες. Έτσι, μπορεί να αναπτύσσει δράσεις για ενεργειακή αποδοτικότητα, ηλεκτροκίνηση, συνεργασία με τον διαχειριστή του δικτύου με αμφίδρομη επικοινωνία για βέλτιστη λειτουργία του δικτύου και αμοιβαία οφέλη, καθώς και για αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας. Η διεσπαρμένη παραγωγή, κυρίως φωτοβολταϊκά, με την αποθήκευση συμβάλλει στην αποδοτικότερη αξιοποίηση και διαχείριση του δικτύου αυξάνοντας την διείσδυση των ΑΠΕ, χωρίς να δημιουργείται το φαινόμενο της «πάπιας» στην ημερήσια καμπύλη φορτίου. Δίδεται έμφαση στον αναπτυξιακό και κοινωνικό χαρακτήρα αυτής της πολιτικής και ως ευκαιρία ανάπτυξης εγχώριων κατασκευαστικών δραστηριοτήτων, αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας, με νέες θέσεις εργασίας και με εφαρμογές σύγχρονων τεχνολογιών. Η διεσπαρμένη παραγωγή αποτελεί βασική πολιτική για την ενεργειακή μετάβαση και προτεραιότητα σε πολλές χώρες, ενώ στη συνέχεια προστέθηκε και η αποθήκευση, κυρίως με δημόσια οικονομική υποστήριξη για την ανάπτυξη της αγοράς μέχρι να επέλθει το “grid parity”.
Οι τεχνολογίες αποθήκευσης για τις ΑΠΕ προσφέρονται για διάρκεια εκφόρτισης ωρών, αλλά μελλοντικά, το υδρογόνο μπορεί να δώσει λύσεις σε αποθήκευση μεγαλύτερης διάρκειας (διεποχιακή) προς 100% ΑΠΕ. Με την όλο και μεγαλύτερη διείσδυση των ΑΠΕ και της αποθήκευσης επεκτείνονται τα δίκτυα και οι υποσταθμοί, οπότε απαιτείται παράλληλα και η είσοδος καινοτόμων τεχνολογιών και εργαλείων για την βέλτιστη λειτουργία και διαχείριση του συστήματος, παρέχοντας αδιάλειπτα καθαρή ηλεκτρική ενέργεια και με προσιτές τιμές με περαιτέρω διείσδυση.
Οι υψηλοί στόχοι για την μείωση των εκπομπών CO2 και η ευρεία χρήση των ΑΠΕ ωθούν την τεχνολογία προς τις πλέον εφικτές και αποδοτικές λύσεις. Αυτό οδηγεί σε μεγάλες επενδύσεις σε νέες περιοχές εφαρμογών, όπου για την υλοποίησή και υποστήριξή τους χρειάζονται εγκαίρως οι μεταρρυθμίσεις και το θεσμικό πλαίσιο για την αγορά, υποστηρίζοντας κατά προτεραιότητα και τις πλέον αποδοτικές εφαρμογές. Το πολύ χαμηλό κόστος παραγωγής των ΑΠΕ θα επιταχύνει την είσοδο της αποθήκευσης στα δίκτυα, αλλά προς τούτο χρειάζεται και ένα ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο.