το (1936-41), ο οποίος απέκρουσε την Ιταλική εισβολή, ειπών στον Γκρατσιάνι, Ιταλό πρεσβευτή, στις τρείς το πρωί, μόνος του στο σπίτι της οδού Δαγκλή της Κηφισίας, τ’ ΟΧΙ του Ελληνικού λαού.
- Δεν μπορούσε να κάμει άλλως.
Μερικοί… ειρηνόφιλοι υποστηρίζουν ακόμη και σήμερα, ότι ήταν λάθος του Μεταξά που μετέσχε στον πόλεμο κατά του Άξονος (Ναζιστική Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία), τον οποίον απέφυγε η Τουρκία. Άλλοι πάλι, ως ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο στρατηγός Πλαστήρας και ο πολιτικός Καφαντάρης εθαύμαζαν τον «Ντούτσε» της Ιταλίας…
Ιδού όμως η απάντηση(*) του Μεταξά από του τάφου του: «Η απόφαση του ΟΧΙ (ΣΣ: εδώ ο Μ. υιοθετεί τον τίτλο της προπολεμικής εφημερίδος ΕΜΠΡΟΣ) δεν πάρθηκε τυχαία ή ότι δεν κάναμε ότι μπορούσε να γίνει , για να αποφύγουμε τον πόλεμο. Είπα, καθαρά, στον Ιταλό υπουργό εξωτερικών τον Μάιο 1940 , ότι αν προσβαλλόμεθα εις τα εθνικά κυριαρχικά μας δικαιώματα, θα ανθιστάμεθα αντί πάσης θυσίας και δι’ όλων των μέσων».
Ποία ήσαν τα «μέσα» αυτά; Ο ετοιμοπόλεμος Ελληνικός στρατός στα βουνά της Πίνδου, η «εγγύηση» της Μεγάλης Βρετανίας για την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και το αντιστασιακό φρόνημα του Ελληνικού λαού.
Η αποτυχία του Χίτλερ στην Δουνκέρκη και η πεποίθηση του Μεταξά ότι η τελική νίκη θα είναι των Θαλασσίων Δυνάμεων» (Βρετανίας, ΗΠΑ, Αυστραλίας, Νέας Ζηλανδίας) στις οποίες συμπεριελάμβανε ορθώς και την χώρα μας - κατ’ εξοχήν χερσόνησο της ΝΑ Μεσογείου- έπαιξαν τον ρόλο τους στην απόφαση του Μεταξά να συμπαραταχθεί με τις δυτικές δημοκρατίες στη μάχη κατά του φασισμού.
«Όταν απεδείχθη από υπεύθυνες βολιδοσκοπήσεις στο Βερολίνο ότι η Ελλάς θα έπρεπε να πληρώσει εξ ιδίας την τυχόν ουδετερότητα της στον πόλεμο» (ΣΣ: απώλεια της Δυτικής Ελλάδος μέχρι Θεσπρωτίας , των Ιονίων νήσων και της δυτικής Θράκης) δια να υπαχθεί στην «Νέα Τάξη» , κατάλαβα ότι ο πόλεμος εναντίον της ήταν μονόδρομος παρά τω πλευρώ των δυτικών δυνάμεων. Διαφορετικά θα εδημιουργούντο όχι δύο (ΣΣ: όπως το 1916) αλλά τρείς Ελλάδες. Η πρώτη του κράτους των Αθηνών, δευτέρα της υποδούλου χώρας και τρίτη, στην Κρήτη που θα κατελάμβαναν οι Βρετανοί προασπίζοντες τα συμφέροντα τους στην βόρειο Αφρικήν»! «Η ημέρα δεν ήταν ομοία όπως το 1916 (διχασμός της Ελλάδος σε Αγγλόφιλους και Γερμανόπληκτους). Η Τουρκία δεν ήταν πλέον σύμμαχος των Γερμανών» και καραδοκούσε, ν’ αρπάξει τα νησιά του Αιγαίου πελάγους, τα Δωδεκάνησα και το Καστελλόριζο.
« Ξέρω – είπεν ο Μ. - ότι ο Ελληνικός λαός θα υποφέρει από την δοκιμασία του πολέμου, στο πλευρό των συμμάχων… Αλλά θα είναι εκείνοι που τελικώς θα νικήσουν».
Και καταλήγει ο Μεταξάς: «Όπως αναφέρει σημερινό τηλεγράφημα του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίστον Τσώρτσιλ , τα Δωδεκάνησα συμφωνήθηκε να δοθούν στην Ελλάδα. Μία συμφωνία που προδικάζει …».Την Ενωση της Κύπρου με την μητέρα πατρίδα!...
Δεν ολοκλήρωσε την φράση ο Μεταξάς αλλ’ αν είχε επιζήσει δεν θα είχε ξεχασθεί η πρόθεση του Τσώρτσιλ , όπως ελησμονήθη αργότερα επί «δημοκρατικού» καθεστώτος.
(*) Πολύπλαγκτος= πολυπλάνης άρα ο παραπλανών ως ο Οδυσσεύς, στα Ομηρικά έπη.
(**) Ομιλία του Μεταξά στους ιδιοκτήτες και αρχισυντάκτες του Ελληνικού τύπου της 30ης Οκτωβρίου 1949. Ανάτυπο της Εταιρίας Μελέτης της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ.