Μέρος ενός δικτύου 2,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, η εγκατάσταση στο Blomoyna της Νορβηγίας πρόκειται να αντλεί διοξείδιο του άνθρακα, που θεωρείται ότι συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη, από εργοστάσια στην Ολλανδία και αλλού και θα το διοχετεύει σε έναν ανέγγιχτο αλατούχο υδροφόρο ορίζοντα βαθιά κάτω από τον βυθό της θάλασσας.
Η τεχνολογία του CCS (ή CCUS) δηλαδή της δέσμευσης, αποθήκευσης και αξιοποίησης άνθρακα, θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στη χώρα μας, όπως κατέδειξε σε πρόσφατη μελέτη του το ΙΕΝΕ, και το οποίο προτείνει τη δημιουργία πέντε κόμβων (hub) βιομηχανικού τύπου CCUS στην Ελλάδα (βλ. εδώ και εδώ)
Οι πρώτες εγχύσεις στο Blomoyna θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ήδη από το 2025, ανοίγοντας, έτσι, το δρόμο για ένα νέο διεθνές εμπόριο βιομηχανικών εκπομπών. Αυτό συμβαίνει εάν ο ρύπος μπορεί να συλληφθεί προσεκτικά στις καπνοδόχους, να αποσταλεί νόμιμα μέσω ενός δικτύου διαμετακόμισης και να αποθηκευτεί αξιόπιστα σε σημαντική κλίμακα. Αυτά είναι μεγάλα «αν», αλλά, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει το Bloomberg, η απελπισία της Γερμανίας να υποστηρίξει τους κατασκευαστές βοηθά να τροφοδοτήσει τη δυναμική.
«Η υπεράκτια αποθήκευση στη Βόρεια Θάλασσα είναι εγγενώς πιο δαπανηρή από την χερσαία», δηλώνει ο Jens Burchardt, συνεργάτης του Boston Consulting Group με έδρα το Βερολίνο. «Οι λύσεις που συζητούνται αυτή τη στιγμή απειλούν να καταστήσουν την τεχνολογία απαγορευτικά ακριβή».
Μία πιθανή λύση στα προβλήματα της γερμανικής βιομηχανίας
Ωστόσο, τέτοιες ανησυχίες δεν αποθαρρύνουν τους υποστηρικτές ενός ευρωπαϊκού δικτύου δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα (ή CCS), συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας.
Η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος ρυπαίνων της ΕΕ –η οποία, μάλιστα, εκπέμπει περισσότερες εκπομπές από τις δύο επόμενες χώρες μαζί – και υπολογίζει τώρα στην τεχνολογία καθώς η βιομηχανική της βάση παλεύει με προκλήσεις που αφορούν το υψηλό ενεργειακό κόστος αλλά και τον κινεζικό ανταγωνισμό.
Παραμερίζοντας τις αντιρρήσεις του παρελθόντος, η κυβέρνηση του Βερολίνου ρίχνει τώρα το βάρος της στην πρωτοβουλία αυτή με την προϋπόθεση ότι θα χρησιμοποιηθεί μόνο για βιομηχανικούς τομείς όπως το τσιμέντο, τα λιπάσματα και ο χάλυβας και όχι για επιπλέον χρήση πετρελαίου και φυσικού αερίου, σύμφωνα με την Ingrid Nestle, βουλευτή από το κόμμα των Πρασίνων, το οποίο συμμετέχει στον σημερινό κυβερνητικό συνασπισμό.
Το πρότζεκτ του Blomoyna στη Νορβηγία (πηγή: Bloomberg)
«Είμαστε ανοιχτοί για χρήσεις σε τομείς που δύσκολα μπορούν να μειώσουν τη λειτουργία τους», είπε η 46χρονη, η οποία στο παρελθόν είχε συμμετάσχει στις διαδηλώσεις ενάντια στα σχέδια αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα στο υπέδαφος της εκλογικής της περιφέρειας στη βόρεια Γερμανία.
Ωστόσο, τώρα συμμετέχει στην αναθεώρηση των νόμων ώστε αυτοί να επιτρέπουν τη μεταφορά άνθρακα πέρα από τα σύνορα και στη συνέχεια την ταφή κάτω από τον πυθμένα της θάλασσας.
Αν και στο η Γερμανία μπορεί να θέλει να χρησιμοποιήσει την εν λόγω τεχνολογία μόνο όσο δικαιολογούν οι ανάγκες μιας πολιτικής στροφής, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ωστόσο, υποστηρίζει την ευρύτερη χρήση της.
Σύμφωνα με πρόταση της Κομισιόν, έως το 2050 θα πρέπει να δεσμεύονται έως και 450 εκατομμύρια τόνοι CO2 ετησίως για την επίτευξη μηδενικών στόχων, συμπεριλαμβανομένων 100 εκατομμυρίων τόνων από γεννήτριες που τροφοδοτούνται από ορυκτά καύσιμα.
Ωστόσο, καθώς τίθενται ζητήματα κόστους και εφαρμοσιμότητας, τα τρέχοντα σχέδια δεν είναι καν κοντά σε αυτούς τους όγκους. Αυτό καθιστά το έργο στη Νορβηγία μια σημαντική δοκιμασία, με επιπτώσεις για τη Γερμανία καθώς και για τις παγκόσμιες βιομηχανίες πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η συγκεκριμένη τεχνολογία περιλαμβάνει πολύπλοκα συστήματα που απομονώνουν το CO2 από τις εκπομπές των εργοστασίων.
Ο ρύπος στη συνέχεια συμπιέζεται, ξηραίνεται και ψύχεται σε υγρή κατάσταση, ώστε να μπορεί να φορτωθεί σε πλοίο ή να σταλεί μέσω αγωγού σε τερματικό αποθήκευσης όπως αυτό στο Blomoyna.
30 σχέδια σε όλο τον κόσμο για hub μεγάλης κλίμακας
Σε όλο τον κόσμο, υπάρχουν σχέδια για περίπου 30 μεγάλης κλίμακας κόμβους δέσμευσης άνθρακα που προσφέρουν μεταφορά και αποθήκευση, σύμφωνα με το BloombergNEF.
Τα περισσότερα συνδέονται με εταιρείες ορυκτών καυσίμων και μόνο λίγα από αυτά είναι υπό κατασκευή ή σε προχωρημένη ανάπτυξη.
Το έργο Longship της Νορβηγίας, αξίας 27 δισεκατομμυρίων κορωνών (2,6 δισεκατομμύρια δολάρια) πρόκειται να είναι ο πρώτος κόμβος CCS σε λειτουργία.
Ο τερματικός σταθμός λήψης στο Blomoyna θα συγκρατεί το διοξείδιο του άνθρακα σε 12 δεξαμενές — η καθεμία περίπου τόσο ψηλή όσο ένα κτίριο 10 ορόφων και μαζί ικανή να χωρέσει 8.000 κυβικά μέτρα. Στη συνέχεια, το υγροποιημένο αέριο θα διοχετευθεί μέσω αγωγού σε μια δεξαμενή 2,6 χλμ. (1,6 μίλια) κάτω από τον πυθμένα της Βόρειας Θάλασσας.
Το σχέδιο - τα δύο τρίτα του οποίου χρηματοδοτείται από τη νορβηγική κυβέρνηση - αποτελεί μέρος της στροφής της χώρας μακριά από τα ορυκτά καύσιμα και προς καθαρότερες μορφές ενέργειας όπως το μπλε υδρογόνο.
Τα πρότζεκτ για hub CCS μεγάλης κλίμακας στην Ευρώπη (πηγή: Bloomberg)
Το έργο αντικατοπτρίζει επίσης την απόφαση της Νορβηγίας να αποσυνδέσει τη στρατηγική CCS που ακολουθεί από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, σύμφωνα με την Ingvild Ombudstvedt, Διευθύνοντα Σύμβουλο της IOM Law, με έδρα το Όσλο, και η οποία ειδικεύεται σε θέματα CCS.
Αφού απέτυχαν να αναπτύξουν επιτυχώς την τεχνολογία σε δύο εγκαταστάσεις φυσικού αερίου πριν από μια δεκαετία, «οι νορβηγικές αρχές επέστρεψαν στο σχέδιο», όπως λέει η Ombudstvedt .
Ελεγχόμενο από την Equinor ASA, τη Shell Plc και την TotalEnergies SE, το Northern Lights —η μονάδα μεταφοράς και αποθήκευσης του κόμβου CCS — στοχεύει να συνδέσει τον τερματικό σταθμό της Blomoyna με τη δεξαμενή του στη Βόρεια Θάλασσα μέσω πλοίου με κατασκευαστές σε όλη την Ευρώπη. Το πρώτο από τα τέσσερα πλοία πρόκειται να παραδοθεί το επόμενο έτος.
«Πιστεύω ότι οι άνθρωποι φαντάζονταν το CCS ως δίκτυο πριν, αλλά αυτό δεν ήταν δυνατό, επειδή οι επιλογές αποθήκευσης και μεταφοράς δεν ήταν διαθέσιμες», δήλωσε η Grete Tveit, επικεφαλής λύσεων χαμηλών εκπομπών άνθρακα της Equinor, σε συνέντευξή της τον Νοέμβριο.
Οι «παιδικές ασθένειες» του CCS και οι αποτυχημένες προσπάθειες του παρελθόντος
Ο νορβηγικός πετρελαϊκός γίγαντας εγχέει CO2 στον πυθμένα της θάλασσας στο κοίτασμα Sleipner West από το 1996. Μια δεύτερη δεξαμενή στο κοίτασμα Snohvit στη Θάλασσα του Μπάρεντς προστέθηκε το 2008. Και τα δύο έργα αντιμετώπισαν προβλήματα στα πρώτα τους βήματα, όπως διακοπές κατά την έγχυση και μη πλήρη απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα.
Ωστόσο, οι υποστηρικτές της τεχνολογίας του CCS επιμένουν ότι τέτοια ζητήματα μπορούν να διορθωθούν. «Γνωρίζουμε ότι η τεχνολογία λειτουργεί, αλλά θα πρέπει να περιμένουμε προκλήσεις τον πρώτο χρόνο», δήλωσε ο Philip Ringrose, καθηγητής στο Νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας. Υπάρχουν πολλά κινούμενα μέρη που εκτρέπουν το CO2 από την ατμόσφαιρα στον πυθμένα του ωκεανού.
«Τα πράγματα πρέπει να μπουν σε μια σειρά», τονίζει μιλώντας στο Bloomberg ο γεωλόγος, ο οποίος εργάστηκε στα έργα Sleipner και Snohvit του Equinor.
Στο Blomoyna, οι εργασίες έχουν τελειώσει κατά 90%.
Σε μια πρόσφατη επίσκεψη, εργάτες που προετοιμάζονταν να ρίξουν φρέσκο τσιμέντο έπρεπε να μπουν μέχρι τον αστράγαλο μέσα στο χιόνι πάνω από μια σήραγγα που σκάφτηκε μέσα στο νησί και που κατέληξε στο φιόρδ. Τον Μάρτιο, το τελευταίο σκέλος ενός αγωγού μεταφοράς μήκους 100 χιλιομέτρων θα τοποθετηθεί στη δεξαμενή. Το έργο έχει ήδη προσελκύσει την προσοχή του κοινού, με 6.400 άτομα να το έχουν επισκεφθεί από το 2021.
Ωστόσο, ο τομέας του CCS είναι γεμάτος αποτυχημένες πρωτοβουλίες και το κόστος για τους χρήστες παραμένει μεγάλο εμπόδιο. Η βελγική εταιρεία παραγωγής ασβέστη Lhoist SA — η οποία εργάζεται σε διάφορα έργα δέσμευσης άνθρακα — λέει ότι τα μοντέλα της δείχνουν ότι η τιμή του άνθρακα θα πρέπει να διπλασιαστεί, αν όχι να τριπλασιαστεί από την πρόσφατη προσπάθειά της για επιχειρηματικό πρότζεκτ αποθήκευσης άνθρακα χωρίς δημόσιες επιδοτήσεις.
Παρ’ όλ’ αυτά, ορισμένοι κατασκευαστές είναι έτοιμοι να κάνουν το βήμα.
Στις αρχές του περασμένου έτους, η INEOS Group Holdings SA του Ηνωμένου Βασιλείου και η γερμανική Wintershall Dea AG ήταν οι πρώτες που μετέφεραν άνθρακα πέρα από τα εθνικά σύνορα — από το Βέλγιο στη Δανία. Ο γίγαντας του τομέα των λιπασμάτων, Yara International ASA, και η δανική εταιρεία αιολικής ενέργειας Orsted AS υπέγραψαν πρόσφατα μακροπρόθεσμα συμβόλαια με το Northern Lights. Και περίπου 100 εταιρείες ζήτησαν από τον χειριστή δικτύου OGE της Γερμανίας να τις συνδέσει σε ένα δίκτυο αγωγών CO2.
Μια γερμανική τσιμεντοβιομηχανία η πρώτη που θα στείλει CO2 στο Blomoyna
Η Heidelberg Materials AG (η οποία δραστηριοποιείται και στην Ελλάδα μέσω της Heidelberg Materials Hellas, πρώην «Χάλυψ Δομικά Υλικά» πρόκειται να είναι η πρώτη που θα στείλει εκπομπές μέσω του δικτύου Longship, με στόχο να στέλνει περίπου 400.000 τόνους CO2 ετησίως από το εργοστάσιο τσιμέντου Brevik δυτικά του Όσλο στο Blomoyna.
Χάρη στην δέσμευση του άνθρακα, η γερμανική τσιμεντοβιομηχανία μπορεί να παράγει σε αποκλειστικά πιο «πράσινη» βάση.
«Αυτό θα είναι ένα μοναδικό στο είδος του προϊόν με εξαιρετικά χαρακτηριστικά που θα απαιτήσει εντελώς διαφορετική τιμή», δηλώνει ο Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας, Dominik von Achten.
Εάν όλα πάνε καλά, η Νορβηγία προσδοκά να βρεθεί στο επίκεντρο μιας αυτοσυντηρούμενης αγοράς μέσα σε μια δεκαετία ενώ οι βιομηχανικοί ρυπαντές της Ευρώπης θα βρουν μία σανίδα σωτηρίας για την εποχή των χαμηλών εκπομπών άνθρακα.
Ο Γερμανός αντικαγκελάριος Ρόμπερτ Χάμπεκ, ένας πολιτικός των Πρασίνων που έχει αναγκαστεί σε πολλούς συμβιβασμούς στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του όσον αφορά την πολιτική για την οικονομία και το κλίμα, επισκέφτηκε το εργοστάσιο του Brevik μια χιονισμένη μέρα τον Ιανουάριο του 2023.
«Κατά την άποψή μου, θα προτιμούσα να έχω CO2 στη γη, παρά στην ατμόσφαιρα», όπως είπε χαρακτηριστικά, επισκεπτόμενος την μονάδα.