επικεντρώνεται πλέον σε κρίσιμους τομείς του διεθνούς ανταγωνισμού, όπως ο έλεγχος των πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας.
Σύμφωνα με έρευνα του Griffith Asia Institute που εδρεύει στην Αυστραλία, η Κίνα έχει επιστρέψει δυναμικά στην Αφρική μετά την οικονομική περιπέτεια που ακολούθησε την πανδημία. Ωστόσο, η προσέγγιση του Πεκίνου φαίνεται να έχει αλλάξει, με το εμβληματικό και πολυσυζητημένο Belt and Road Initiative (BRI) να έχει τεθεί στο περιθώριο. Η μεταστροφή αυτή δεν πρέπει να υποτιμηθεί, καθώς εκτός όλων των άλλων, το BRI αποτελεί το προσωπικό όραμα και στοίχημα του Κινέζου Προέδρου, Σι Ζινπίνγκ.
Όπως αναδεικνύουν τα στοιχεία της προαναφερθείσας έρευνας, ο δανεισμός της Κίνας προς τα αφρικανικά κράτη βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο εδώ και δύο δεκαετίες, έχοντας γιγαντωθεί στα 28,4 δις δολάρια το 2016. Οι αναλυτές θεωρούν ότι ο διακρατικός δανεισμός θα παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα, με τις κινεζικές αρχές να προωθούν τον “ιδιωτικό” δανεισμό στο μέλλον. Αυτό σημαίνει ότι εταιρείες που λειτουργούν ως ιδιωτικές επιχειρήσεις θα δανείζονται κεφάλαια από το κινεζικό κράτος προκειμένου να τα επενδύουν σε έργα στην Αφρική. Ωστόσο, παρά την αυξητική παρουσία αυτής της προσέγγισης παγκοσμίως, η εφαρμογή της στα αφρικανικά κράτη ενδεχομένως να αποδειχθεί πιο δύσκολη εξαιτίας των δαιδαλωδών γραφειοκρατικών συστημάτων που ταλανίζουν την ήπειρο, αλλά και της ανησυχίας των κινεζικών επιχειρήσεων για την έκθεσή τους στις αφρικανικές αγορές.
Τα κινεζικά δάνεια προς κράτη της Αφρικής σε δις δολάρια. Πηγή: Reuters.
Από την άλλη, το Πεκίνο αυξάνει την παρουσία του στην Αφρική, κυρίως μέσω επενδύσεων σε υποδομές. Για το 2023, οι κινεζικές επενδύσεις στην Αφρική άγγιξαν τα 11 δις δολάρια, καθιστώντας την ήπειρο τον προορισμό στον οποίο κατευθύνθηκαν τα περισσότερα κινεζικά κεφάλαια σε διεθνές επίπεδο. Ο πιο “καυτός” τομέας είναι εκείνος των εξορύξεων, κατέχοντας τη μερίδα του λέοντος— 7,8 δις δολάρια ή περί το 70%— των συνολικών επενδύσεων.
Πρώτες ύλες όπως ο χαλκός, το κοβάλτιο, και το λίθιο, οι οποίες θεωρούνται στρατηγικής σημασίας και συνδέονται άμεσα με την πράσινη μετάβαση και τις νέες τεχνολογίες, αποτελούν την προτεραιότητα των κινεζικών εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην Αφρική. Υπενθυμίζεται ότι η Κίνα καλείται να ανταγωνιστεί εκ νέου τις ΗΠΑ και την Ευρώπη επί αφρικανικού εδάφους, καθώς οι δύο δυτικές δυνάμεις εμφανίζονται αποφασισμένες να επανακτήσουν την ισχύ τους στην ήπειρο. Ένας άλλος δυναμικός παίκτης είναι τα κράτη του Κόλπου, τα οποία διαθέτουν σημαντικά κεφάλαια που επιθυμούν να επενδύσουν στην Αφρική.
Οι κινεζικές επενδύσεις στην Αφρική ανά τομέα. Πηγή: Reuters.
Η πρωτοκαθεδρία των μετάλλων στο διμερές εμπόριο μεταξύ Κίνας και Αφρικής έχει αναπόφευκτα εγείρει ανησυχίες στις αφρικανικές ηγεσίες. Τομείς όπως τα δημόσια έργα υποδομών που δεν σχετίζονται με τη μεταφορά κρίσιμων πρώτων υλών, αλλά και η γεωργική παραγωγή είναι λιγότερο ελκυστικοί για τους κινέζους επενδυτές, οι οποίοι παραμένουν διστακτικοί, παρά τις δεσμεύσεις της κινεζικής ηγεσίας. Παράλληλα, το εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ Κίνας και αφρικανικών κρατών συνεχίζει να είναι εξαιρετικά ανισοβαρές, ξεπερνώντας το 63% για το 2023.
Το εμπορικό ισοζύγιο Κίνας-Αφρικής. Πηγή: Reuters.
Η εικόνα αυτή δεν είναι καθόλου κολακευτική για την Κίνα, η οποία επιχειρεί εδώ και δεκαετίες να προβάλει το προφίλ μίας αναπτυσσόμενης χώρας που επιθυμεί την κοινή ανάπτυξη του Παγκόσμιου Νότου. Ο αυτοπροσδιορισμός αυτός είναι ιδιαίτερα κρίσιμος vis-à-vis με τις ΗΠΑ, αλλά και τη Δύση ευρύτερα, οι οποίες φαίνονται να εκμεταλλεύονται τον ρόλο τους ως παγκόσμιος ηγεμόνας όλο και πιο συχνά. Η Αφρική αποτελεί έναν αναγκαίο σύμμαχο για την Κίνα, αν το Πεκίνο επιθυμεί να ανταγωνιστεί ανοιχτά τη Δύση, όχι μόνο χάρη στους πλούσιους φυσικούς πόρους που διαθέτει, αλλά και στην αυξανόμενη πληθυσμιακή ισχύ της. Ως εκ τούτου, η Κίνα θα χρειαστεί να είναι πολύ πιο προσεκτική, ώστε να μην συνδεθεί με τα αρνητικά στερεότυπα της αποικιοκρατικής δύναμης που έχουν δικαιολογημένα χαραχτεί στις μνήμες των κατοίκων της Αφρικής.