Η μεγάλη αθλητική διοργάνωση έχει κόστος, ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες κατά τις οποίες αμαυρώθηκε από υπερβάσεις προϋπολογισμού, μακροπρόθεσμα χρέη, πολιτικές διαμάχες και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ελπίζει να διορθώσει την κατάσταση, αρχής γενομένης από τους Αγώνες του Παρισιού, υιοθετώντας μια πιο λιτή και πράσινη προσέγγιση. «Αυτοί θα είναι οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες, μετά το Σίδνεϊ, όπου το συνολικό κόστος ανέρχεται σε λιγότερο από 10 δισ. δολάρια», επισημαίνει ο Βίκτορ Μάθισον, καθηγητής οικονομικών που ερευνά το κόστος των Ολυμπιακών. «Αυτό συμβαίνει επειδή η ΔΟΕ ξέμεινε από πόλεις πρόθυμες να φιλοξενήσουν Ολυμπιακούς. Για τις εμπλεκόμενες πόλεις η διοργάνωση σήμαινε μέχρι πρότινος οικονομική καταστροφή». Ορισμένοι οικονομολόγοι και ερευνητές υποστηρίζουν συνεπώς ότι οι πραγματικά βιώσιμοι Ολυμπιακοί θα πρέπει να είναι πολύ διαφορετικοί από τους Αγώνες που ξέρουμε. Πριν από σαράντα χρόνια οι Ολυμπιακοί Αγώνες βρίσκονταν επίσης σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Καθώς οι Αγώνες της Πόλης του Μεξικού το 1968 και του Μονάχου το 1972 σημαδεύτηκαν από θανατηφόρα βία και οι Αγώνες του Μόντρεαλ το 1976 παρουσίασαν δραματικές υπερβάσεις κόστους, δεν υπήρχε σχεδόν καμία πόλη πρόθυμη να φιλοξενήσει τους αγώνες του 1984, λέει ο Αντριου Ζίμπαλιστ, αθλητικός οικονομολόγος του Smith College και συγγραφέας του βιβλίου «Circus Maximus». Το Λος Αντζελες, η μόνη πόλη που υποστήριξε τους αγώνες του 1984 –μετά την αποχώρηση της Τεχεράνης– μπόρεσε να χρησιμοποιήσει την υπάρχουσα υποδομή και τα γήπεδά της, να εξασφαλίσει προσοδοφόρες εταιρικές χορηγίες και δικαιώματα μετάδοσης και να μετατρέψει την εκδήλωση στο κορυφαίο γεγονός μάρκετινγκ που είναι σήμερα. Το κερασάκι στην τούρτα; Η Οργανωτική Επιτροπή κατέληξε με πλεόνασμα 215 εκατ. δολαρίων. Εκτοτε ο ανταγωνισμός για τη διοργάνωση των Αγώνων έγινε σχεδόν τόσο έντονος όσο ο ίδιος ο ανταγωνισμός των αθλητών. Ορισμένες πόλεις ξόδεψαν πάνω από 100 εκατ. δολάρια μόνο για τη διαδικασία υποβολής προσφορών και το κόστος άρχισε να εκτινάσσεται.
Πέντε από τους τελευταίους έξι Ολυμπιακούς Αγώνες, καλοκαιρινούς και χειμερινούς, σημείωσαν υπερβάσεις κόστους προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό πολύ πάνω από 100%, σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. «Για κανένα άλλο είδος μεγάλου έργου δεν ισχύει αυτό, ούτε καν για την κατασκευή πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής ή την αποθήκευση πυρηνικών αποβλήτων», λένε οι συντάκτες της μελέτης. Κι αυτό, σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, καθώς δεν περιλαμβάνονται έμμεσες δαπάνες, όπως βελτιώσεις σε δρόμους, αεροδρόμια, ξενοδοχεία και άλλες υποδομές που δεν σχετίζονται άμεσα με τους Αγώνες.
Πέντε από τους τελευταίους έξι Ολυμπιακούς Αγώνες, καλοκαιρινούς και χειμερινούς, σημείωσαν υπερβάσεις κόστους προσαρμοσμένες στον πληθωρισμό πολύ πάνω από 100%.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Ζίμπαλιστ, οι ίδιοι οι Αγώνες έγιναν ολοένα και πιο υπερβολικοί: το Πεκίνο ξόδεψε περισσότερα από 40 δισ. δολάρια το 2008, το Σότσι πάνω από 50 δισ. δολάρια το 2014 και το κόστος στο Ρίο πλησίασε τα 20 δισ. δολάρια το 2016. Και όταν τα έσοδα κυμαίνονται σε ένα κλάσμα του κόστους –κατά μέσον όρο περίπου 6 έως 8 δισ. δολάρια από το 2005– τα μαθηματικά χάνουν το νόημά τους. Τα λογιστικά των Ολυμπιακών Αγώνων άλλωστε είναι εξαιρετικά εύκολα στη χειραγώγηση, τονίζουν οι ειδήμονες. Στο τέλος του 2019, προτού η πανδημία συγκλονίσει την παγκόσμια οικονομία και αναβάλει τους Αγώνες του 2020, η Εθνική Επιτροπή Ελέγχου της Ιαπωνίας διαπίστωσε ότι οι εκτιμήσεις των διοργανωτών των Ολυμπιακών Αγώνων του Τόκιο για 12,6 δισ. δολάρια δεν περιλάμβαναν 17 δισ. δολάρια άμεσο κόστος. Πέρυσι, η οργανωτική επιτροπή για τους αγώνες του Πεκίνου το 2022 ανέφερε πλεόνασμα 52 εκατ. δολαρίων σε 2,24 δισ. δολάρια δαπανών. Ωστόσο, έρευνα του Business Insider διαπίστωσε ότι το συνολικό κόστος ήταν πιθανότατα δεκαπλάσιο από αυτό το ποσό.
Η ΔΟΕ και οι κοινότητες υποδοχής ελπίζουν να κάνουν στο μέλλον την εκδήλωση πιο βιώσιμη οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά. Για τους Αγώνες του Παρισιού 2024, οι οποίοι είναι οι πρώτοι που ευθυγραμμίζονται με τον οδικό χάρτη της ΔΟΕ για την Ατζέντα 2020, οι Αρχές ανακοίνωσαν μια σειρά από πράσινες πρωτοβουλίες με σεβασμό στις τοπικές κοινότητες. Παρόμοιες προσπάθειες βρίσκονται σε εξέλιξη για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Αντζελες το 2028.
Για να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των Ολυμπιακών Αγώνων, πολλοί ειδικοί προτάσσουν τον ορισμό μιας και μόνο πόλης ή την εναλλαγή μεταξύ δύο πόλεων για να φιλοξενούν μόνιμα τους αγώνες. «Λατρεύω τους Ολυμπιακούς Αγώνες και μου αρέσουν τα αθλητικά γεγονότα, αλλά πραγματικά δεν πιστεύω ότι ο τρόπος που λειτουργούν είναι ένα βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο. Δεν έχει νόημα να χτίζουμε, κάθε τέσσερα χρόνια, αυτόν τον τεράστιο ιστό υποδομών που σχετίζονται με τον αθλητισμό», λέει η Αμάντα Φάλιν, αναπληρώτρια καθηγήτρια που ειδικεύεται στις διεθνείς επιχειρήσεις και τα οικονομικά στο Warrington College of Business του Πανεπιστημίου της Φλόριντα.
(από την εφημερίδα “ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ”)