Ἐξαγωγές, ἐπενδύσεις, δημογραφικό, γεωπολιτικοί κίνδυνοι καί κόστος χρήματος εἶναι τά σημεῖα «κλειδιά», πού ἀναμένεται νά κρίνουν τήν ἑπομένη ἡμέρα τῆς ἐθνικῆς οἰκονομίας, ἡ ὁποία μετά τήν «ἐπαναφορά» ἀπό τήν ὑφεσιακή κατάσταση, ἕνεκα τῆς πανδημίας καί τῆς ἐνεργειακῆς κρίσεως, δείχνει σημάδια «κοπώσεως». Καί αὐτό, παρά τό ὅτι καταγράφει, πρός ὥρας, πολλαπλασίους ρυθμούς ἀναπτύξεως σέ σύγκριση μέ τήν οἰκονομική της «αὐλή», τήν Εὐρωζώνη.
Ὅπως, συγκεκριμένα, ἀνέφερε ὁ γενικός διευθυντής τοῦ ΙΟΒΕ, καθηγητής Νῖκος Βέττας, μέ ἀφορμή τήν παρουσίαση τῆς Ἐκθέσεως τοῦ Ἰνστιτούτου γιά τήν πορεία τῆς ἑλληνικῆς οἰκονομίας τό 2ο τρίμηνο τοῦ ἔτους, ἡ χώρα μπορεῖ μέν, 50 χρόνια ἀπό τήν Μεταπολίτευση, νά ἔχει νά ἐπιδείξει σημαντικές προόδους, ὡστόσο ἔχει ζητήματα ἀνοικτά, μέ κύριο αὐτό τοῦ παραγωγικοῦ μοντέλου, καί βέβαια ἐκεῖνο τῆς δημογραφίας.
Μάλιστα, γιά νά διατηρήσει τούς ρυθμούς ἀναπτύξεως τοῦ 2%, ἤ καί περισσότερο, ὥστε νά συγκλίνει μέ τήν Εὐρώπη, θά πρέπει νά ἐπιταχύνει τά βήματά της. Συγκεκριμένα, ὁ ἐπί κεφαλῆς τοῦ ΙΟΒΕ ἐπεσήμανε ὅτι ἡ ἑλληνική οἰκονομία συμπληρώνει 50 χρόνια ἀπό τήν Μεταπολίτευση, κατά τήν διάρκεια τῆς ὁποίας κατεγράφη σημαντική πρόοδος, ἀλλά ὑπῆρξαν καί χαμένες εὐκαιρίες. Τά εἰσοδήματα σημείωσαν ἄνοδο, οἱ ἀνισότητες ἐμειώθησαν, ἡ ἀξία τῶν περιουσιῶν ηὐξήθη, οἱ ὑποδομές ἐβελτιώθησαν. Ἡ ἐνσωμάτωσις στούς εὐρωπαϊκούς θεσμούς συνέβαλε στήν ἐνίσχυση τῆς σταθερότητος. Ὅμως, ὅπως τόνισε ὁ κ. Βέττας, κατεγράφησαν ὑστέρησις τοῦ ρυθμοῦ ἀναπτύξεως, συγκριτικῶς μέ τίς περισσότερες εὐρωπαϊκές χῶρες, καί διευρυμένος δημόσιος δανεισμός, ἐνῶ τά ποιοτικά χαρακτηριστικά τῆς μεγεθύνσεως δέν διασφαλίζουν ἰσχυρή ἀνάπτυξη μακροπρόθεσμα.
Ἐπενδύσεις
Συγκεκριμένα, ὁ ἴδιος σημείωσε ὅτι μετά τήν πανδημία ἡ οἰκονομία εἰσῆλθε σέ τροχιά ἀνακτήσεως τοῦ χαμένου ἐδάφους. Ὡστόσο, τώρα «λαχανιάζει», καί ἄρα ἀπαιτεῖται νέα πνοή. «Πιό πρόσφατα, παράγοντες πού στήριξαν τήν ἄνοδο τῆς κατανάλωσης, ὅπως οἱ συσσωρευμένες ἀποταμιεύσεις στήν ἔξοδο ἀπό τήν πανδημία καί ἡ ἐνίσχυση τῶν νοικοκυριῶν ἀπό τό δημόσιο ταμεῖο, ἐξαντλοῦν τή θετική ἐπίδρασή τους, ἰδίως μετά τό πλῆγμα τοῦ πληθωρισμοῦ στήν ἀγοραστική δύναμη τῶν νοικοκυριῶν» ἀνέφερε, χαρακτηριστικά, ἡ Ἔκθεσις τοῦ ΙΟΒΕ. Ἔτσι, ὁ κ. Βέττας τόνισε τήν σημασία σειρᾶς παραγόντων, ὅπως οἱ ἐπενδύσεις καί οἱ ἐξαγωγές, ὥστε νά εἰσέλθει ἡ χώρα σέ τροχιά διατηρησίμου ἀναπτύξεως, μέ βάση ἕνα νέο παραγωγικό ὑπόδειγμα, πού θά βοηθήσει νά καλυφθεῖ τό κενό μέ τήν ΕΕ, ἀλλά καί νά συγκρατήσει παραγωγικές δυνάμεις, «χέρια καί μυαλά», ὅπως χαρακτηριστικά ἀνέφερε σέ ραδιοφωνική του συνέντευξη, τήν περασμένη ἑβδομάδα, σέ μιά συγκυρία δημογραφικῆς συρρικνώσεως.
Ὅπως εἶπε ὁ κ. Βέττας, οἱ ἐπενδύσεις εἶναι κομβικές γιά τήν ἑλληνική οἰκονομία, τόσο βραχυχρόνια ὅσο καί μακροχρόνια. Ἐπεσήμανε, δέ, ὅτι τό συσσωρευμένο ἐπενδυτικό κενό παραμένει μεγάλο. Γιά νά ἐπιτευχθοῦν ὑψηλοί ρυθμοί μεγεθύνσεως μακροχρόνια, ὅμως, ὑπεγράμμισε, προϋπόθεσις εἶναι οἱ ἐπενδύσεις στήν χώρα νά αὐξάνονται μέ πολλαπλάσιο ρυθμό ἀπό αὐτό τῆς ὑπόλοιπης οἰκονομίας, ὥστε νά τήν παρασύρουν ἀνοδικῶς. «Ἀκόμη καί ἄν δέν ἐπιτευχθεῖ ἄμεσα τό ποσοστό συμμετοχῆς τῶν ἐπενδύσεων στό ΑΕΠ πού ὑπάρχει σέ ἄλλες εὐρωπαϊκές οἰκονομίες, καί ὑπῆρχε καί στήν δική μας πρίν τό 2008, περί τό 24%, τό νά ὑπάρξει μιά πορεία συστηματικῆς αὔξησης ἀπό τά τρέχοντα ἐπίπεδα σταδιακά πρός τόν στόχο αὐτόν, εἶναι ἡ προϋπόθεση ὥστε ὁ σημερινός ρυθμός μεγέθυνσης τῆς οἰκονομίας, περί τό 2%, νά μήν ὑποχωρήσει, ἀλλά νά ἐνισχυθεῖ πρός ἐπίπεδα πού δέν θά καθιστοῦν προβληματική τή διαχείριση τοῦ δημοσίου χρέους μελλοντικά» ἀνέφερε, χαρακτηριστικά, ἡ Ἔκθεσις τοῦ ΙΟΒΕ, προσθέτοντας:
«Ὑψηλή σημασία ἔχει ἐπίσης τό μεῖγμα τῶν ἐπενδύσεων μεσοπρόθεσμα, ὥστε νά ὑποστηρίζουν πρωτίστως ἐξαγωγικές δραστηριότητες καί νέα παραγωγή, σέ διάφορους τομεῖς προϊόντων καί ὑπηρεσιῶν, πού θά ἐνσωματώνει καινοτομία. Φυσικά, ἡ περαιτέρω καί συστηματική αὔξηση τῶν ἐπενδύσεων, ἰδίως σέ μιά χώρα ὅπου ἡ ἐσωτερική ζήτηση δέν εἶναι ὑψηλή, καί μέ δημογραφικό ἰσοζύγιο πού εἶναι σήμερα ἀρνητικό, δέν θά ἐπιτευχθεῖ αὐτόματα, ἀλλά προϋποθέτει σταθεροποίηση ἑνός ἁπλοῦ καί εὐνοϊκοῦ ρυθμιστικοῦ καί φορολογικοῦ πλαισίου, ἐνίσχυση τῶν ὑποδομῶν καί ὑποβοήθηση τῆς ἀνάπτυξης ἀνθρώπινου κεφαλαίου».
Ἐξαγωγές
Παράλληλα, κομβικό εἶναι καί τό ζήτημα τῶν ἐξαγωγῶν. Ὁ κ. Βέττας χαρακτήρισε ἰδιαιτέρως ἀρνητική ἐξέλιξη τήν μείωση τῶν ἐξαγωγῶν ἀγαθῶν, παρά τό γεγονός ὅτι ἡ ἐξωστρέφεια τῆς ἑλληνικῆς οἰκονομίας διηυρύνθη καί μαζί του ἐπεδεινώθη περαιτέρω τό ἐμπορικό ἔλλειμμα τῆς χώρας. Μάλιστα, τά στοιχεῖα πού κατέθεσε τό ΙΟΒΕ δείχνουν ὅτι ἡ ἐγχώριος προστιθεμένη ἀξία τῶν ἐξαγωγῶν τῆς χώρας μας εἶναι χαμηλότερη τοῦ μέσου ὅρου τῆς ΕΕ καί ὅτι ἡ ἀπόκλισις μεταξύ Ἑλλάδος καί ΕΕ διηυρύνθη μετά τό 2015.
«Σέ σχέση μέ τόν μέσο ὅρο τῆς ΕΕ, οἱ ἐξαγωγές μας ἔχουν μικρότερη προστιθέμενη ἀξία. Τό ἐξετάσαμε μέ ἀνάλυση τῶν δεδομένων ἀπό τό 1995. Κάθε μία μονάδα κατά μέσο ὅρο ἔχει μικρότερη καθαρή ἀξία σέ σχέση μέ τήν ΕΕ, καί μάλιστα τό κενό μετά τό 2015 γίνεται μεγαλύτερο» τόνισε.
Ὑπενθυμίζεται ὅτι οἱ ἐξαγωγές γιά τήν περίοδο Ἰανουάριος-Μάιος 2024 εἶναι μειωμένες κατά 4,5%, δηλαδή 983,6 ἑκατ. εὐρώ, συγκριτικῶς μέ τήν ἀντίστοιχο περίοδο τοῦ 2023, μέ τήν ἀξία τους νά φθάνει τά 20.970,7 ἑκατ. εὐρώ Ἀντιθέτως, οἱ ἑλληνικές εἰσαγωγές εἶναι ηὐξημένες κατά 2,6%, δηλαδή 899,9 ἑκατ. εὐρώ, καί διαμορφώνονται σέ 35.390,7 ἑκατ. εὐρώ.
Γιά νά ἐνισχυθεῖ πάντως ἡ προσπάθεια ἀλλαγῆς «ρότας» τῆς ἀσθμαινούσης οἰκονομίας, ὁ κ. Βέττας ἀνέφερε ὅτι θά πρέπει νά ἐνισχυθεῖ ἡ προσπάθεια γιά σταθεροποίηση ἑνός εὐνοϊκοῦ ρυθμιστικοῦ καί φορολογικοῦ πλαισίου, καθώς καί ἡ ὑποβοήθησις τῆς ἀναπτύξεως ἀνθρωπίνου κεφαλαίου.
Καθοριστική, ὅπως εἶπε ὁ ἐπί κεφαλῆς τοῦ ΙΟΒΕ, εἶναι ἡ διαμόρφωσις τῶν συνθηκῶν γιά περαιτέρω μείωση τῆς ἀνεργίας καί ἐνίσχυση τοῦ ἐργατικοῦ δυναμικοῦ. Ἡ σταδιακή μετατόπισις τῆς παραγωγῆς πρός ὑψηλότερη ἀξία εἶναι ὁ μόνος τρόπος νά ἐπιτευχθεῖ ὑψηλή εὐημερία στήν χώρα τά ἑπόμενα χρόνια, ἀλλά καί νά «συγκρατηθοῦν» παραγωγικές δυνάμεις, καί ἔτσι νά περιορισθοῦν οἱ ἐπιπτώσεις τοῦ δημογραφικοῦ, σημείωσε ὁ κ. Βέττας. Παράλληλα ἑστίασε στό διεθνές περιβάλλον, πού, καθώς παρουσιάζει ἔντονες οἰκονομικές καί γεωπολιτικές προκλήσεις, ἐνδέχεται νά θέσει συνολικά ἐμπόδια στήν πορεία τῶν ἐξαγωγῶν, τῶν ἐπενδύσεων καί, ἄρα, τῆς ἀναπτύξεως.
Οἱ κίνδυνοι πού πρέπει νά ἀντιμετωπισθοῦν
Στό φόντο αὐτό, βασικοί κίνδυνοι πού πρέπει νά ἀντιμετωπισθοῦν, μέ βάση τό ΙΟΒΕ, εἶναι:
• Ἡ περαιτέρω γεωπολιτική ἀστάθεια καί ἡ οἰκονομική ἀβεβαιότης σέ περιφερειακό καί διεθνές ἐπίπεδο (πόλεμος στήν Οὐκρανία, Μέση Ἀνατολή, ἐκλογές στίς ΗΠΑ).
• Ἡ πιό ἀργή μείωσις τῶν ἐπιτοκίων στήν Εὐρώπη, εἰδικά σέ ἐναλλακτικό σενάριο μεγάλης αὐξήσεως τῶν διεθνῶν τιμῶν ἐνεργείας.
• Τό ὑψηλό ἔλλειμμα στό ἐξωτερικό ἰσοζύγιο, μέ διαρθρωτικά χαρακτηριστικά.
• Ἡ ἀπώλεια ἀνταγωνιστικότητος, λόγῳ ὑψηλοτέρου τοῦ μ.ὅ. τῆς Εὐρωζώνης πληθωρισμοῦ, καί ὁ ἐπίμονος πληθωρισμός σέ ἀγαθά πρώτης ἀνάγκης.
• Ἡ ἀγορά ἐργασίας, μέ τήν βραδύτερη ἀποκλιμάκωση τοῦ ποσοστοῦ ἀνεργίας, μεταξύ ἄλλων λόγῳ ὑψηλῆς διαρθρωτικῆς ἀνεργίας.
• Οἱ σταδιακά σφικτότεροι δημοσιονομικοί στόχοι. Παραμένει στενή ἡ φορολογική βάσις στήν Ἑλλάδα.
• Τό ὑψηλό ἐπιτοκιακό spread δανείων-καταθέσεων καί συστηματικά ἀρνητικός ρυθμός ἀποταμιεύσεως τῶν νοικοκυριῶν.
• Οἱ καθυστερήσεις στήν ἐξυγίανση τῶν «κόκκινων δανείων» ἐκτός τραπεζικῶν ἰσολογισμῶν, πού δροῦν ὡς ἐμπόδιο στήν ἀνακατανομή τῶν πόρων.
• Ὁ βραδύς ρυθμός καλύψεως τοῦ ἐπενδυτικοῦ κενοῦ, μέ χαμηλή τήν συμβολή τομέων, πλήν τῶν κατασκευῶν.