Να θυμίσουμε ότι η χώρα μας καλύπτει άνω του 50% των αναγκών της σε φυσικό αέριο με Ρωσικό αέριο που εισάγεται από την πύλη του Σιδηροκάστρου, στα σύνορα μας με την Βουλγαρία, προερχόμενο από την Τουρκία. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την μηνιαία ανάλυση του ΙΕΝΕ βασισμένη σε στοιχεία του ΔΕΣΦΑ, το 55% των εισαγωγών αερίου της Ελλάδας τον περασμένο Ιούνιο προήλθε από την Gazprom ενώ και όλους τους προηγούμενους μήνες οι εισαγωγές Ρωσικού αερίου κάλυψαν σταθερά άνω του 45% των αναγκών της χώρας - κόντρα στα φιλόδοξα σχέδια και στόχους της ΕΕ περί απόλυτης ενεργειακής ανεξαρτητοποίησης της Ευρώπης από την Ρωσία.
Σήμερα, ένας αξιόλογος όγκος του Ρωσικού αερίου που τροφοδοτεί την Ευρωπαϊκή αγορά εξακολουθεί να διέρχεται μέσα από το σύστημα αγωγών της Ουκρανίας, παρά το γεγονός ότι στα εδάφη της διεξάγονται καθημερινά φονικές μάχες ανάμεσα στις δυο χώρες. Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, το 2023 η Ρωσία εξήγαγε 14,65 bcm αερίου προς την Ευρώπη μέσω των αγωγών της Ουκρανίας, σε σύγκριση με 20,5 bcm το 2022. Συνολικά οι εξαγωγές της Gazprom προς ευρωπαϊκές χώρες το 2023 έφθασαν τα 49,8 bcm (σε σύγκριση με 160 bcm προ της Ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία) εκ των οποίων τα 25,7 bcm προς τις χώρες της ΕΕ.
Ας σημειωθεί ότι το τρέχον 5ετες συμβόλαιο μεταξύ της Gazprom και της Naftogaz, της ουκρανικής κρατικής εταιρείας αερίου, για την μεταφορά Ρωσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω του συστήματος αγωγών της δεύτερης, λήγει στο τέλος του τρέχοντος έτους. Με το Κίεβο να δηλώνει ότι δεν υπάρχει πρόθεση από μέρους του για ανανέωση του συμβολαίου. Όμως, το Ρωσικό αέριο που διέρχεται μέσω της Ουκρανίας αντιστοιχεί στο 57% των συνολικών εξαγωγών της Gazprom προς τις χώρες-μέλη της ΕΕ. Γι’ αυτό και έχει πολύ μεγάλη σημασία το πώς μέσα στις επόμενες ημέρες θα εξελιχθεί η κατάσταση από πλευράς ροής του Ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας.
Οι ουκρανικές δυνάμεις διεκδικούν περισσότερα εδάφη στην περιοχή του Κουρσκ και επιτίθενται στο ρωσικό στρατιωτικό αεροδρόμιο (χάρτης - πηγή: Financial Times)
Σύμφωνα με αναλυτές της Energy Aspect του Λονδίνου, υπάρχει ο κίνδυνος η Ρωσική κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει τις εχθροπραξίες στην περιοχή του Κουρσκ και Λιπέτσκ ως αφορμή για να διακόψει αυτή πρώτη την ροή αερίου προς την Ουκρανία. Ακριβώς όπως έπραξε το 2022, όποτε επικαλέστηκε force majeure και σταμάτησε την τροφοδοσία μέσω της τοποθεσίας Σοχρανίβκα. Σήμερα Ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας παραλαμβάνουν κυρίως χώρες της Κεντρικής και ΝΑ Ευρώπης όπως η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Μολδαβία, η Σερβία, ενώ μικρές ποσότητες στέλνονται και σε Ιταλία, Σλοβενία, Κροατία και Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Σύμφωνα με πληροφορίες προερχόμενες από υπηρεσίες ασφαλείας δυτικών χωρών, η κυβέρνηση Ζελένσκι ευρίσκεται υπό αφόρητες Αμερικανικές πιέσεις να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι έχει στην κατοχή της πλέον έναν από τους βασικούς μετρητικούς σταθμούς και να κλείσει τις βάνες που επιτρέπουν την μεταφορά αερίου προς την Δύση. Όμως, όπως παρατηρούν παράγοντες της αγοράς, κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε ενεργειακό σοκ στις αγορές, καθότι το αέριο αυτό δεν μπορεί να αντικατασταθεί εύκολα από την μια ημέρα στην άλλη και, άρα, θα δημιουργηθεί σοβαρό έλλειμμα στην ευρωπαϊκή αγορά για τουλάχιστον δυο μήνες, περίοδος κατά την οποία οι τιμές θα εκτοξεύονταν σε νέα ύψη (πάνω από τα € 100/MWh στο TTF), με επακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις για τις τιμές του ηλεκτρισμού. Εχθές (09/8) η τιμή του μηνιαίου συμβολαίου αερίου στο TTF της Ολλανδίας έκλεισε στα € 40,60 την μεγαβατώρα, έχοντας ανατιμηθεί κατά 14% τις τελευταίες 5 ημέρες.
Ενώ η τροφοδοσία με αέριο της χώρας μας δεν εξαρτάται καθόλου από το πέρασμα της Ουκρανίας, μια ενδεχόμενη διακοπή της ροής Ρωσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, θα έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις στις ευρωπαϊκές τιμές αερίου, που αναπόφευκτα θα επηρεάσουν τις τιμές αερίου και ηλεκτρισμού στην Ελλάδα. Η κατάσταση κάθε άλλο παρά ξεκάθαρη είναι και οι εξελίξεις επί του πεδίου των μαχών στην Ουκρανία τις αμέσως επόμενες ημέρες θα είναι καθοριστικές για την διαμόρφωση των συνθηκών της ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς κατά τους επόμενους μήνες.
Έχει υποστηριχθεί ότι τα οικονομικά συμφέροντα για τις εμπλεκόμενες γραφειοκρατίες των δύο χωρών, δηλ. της Ρωσίας και της Ουκρανίας, είναι τόσο ισχυρά που δεν επιτρέπουν ρήξη των εμπορικών τους σχέσεων γύρω από την ενέργεια. Φημολογείται ότι η Gazprom (εν μέσω πολέμου) εξακολουθεί να καταβάλει transit fees στην Naftogaz, την κρατική εταιρεία αερίου της Ουκρανίας, της τάξης του € 1,5 δισεκ. τον χρόνο. Επιπλέον, η Ουκρανία εισάγει, έμμεσα, για τις ανάγκες της αέριο από την Ρωσία μέσω συμβολαίων που έχουν Δυτικές εταιρείες με την Gazprom, οι οποίες χρησιμοποιούν το σύστημα αγωγών της Ουκρανίας για να μεταφέρουν αέριο σε ευρωπαϊκούς προορισμούς και πωλούν ένα μέρος του αερίου αυτού προς την Naftogaz.
Μένει να αποδειχθεί εάν, υπό την πίεση της Αμερικανικής κυβέρνησης και των διαφόρων εντολοδόχων της, και έναντι ποίων ανταλλαγμάτων, η κυβέρνηση του προέδρου Ζελένσκι θα προχωρήσει στην διακοπή τροφοδοσίας της Ευρωπαϊκής αγοράς απενεργοποιώντας το σύστημα αγωγών αερίου που διέρχονται μέσα από τα εδάφη της Ουκρανίας. Σε αυτή την περίπτωση, και έως ότου αποκατασταθεί η κανονική ροη αερίου από άλλες πηγές (λ. χ. Νορβηγία, Βόρειος Θάλασσα, αυξημένες εισαγωγές LNG), η Ευρώπη θα οδηγηθεί σε μια νέα ενεργειακή κρίση με εκτόξευση των τιμών αερίου και ηλεκτρισμού.
Σύμφωνα με αναλυτές της Energy Aspect του Λονδίνου, υπάρχει ο κίνδυνος η Ρωσική κυβέρνηση να χρησιμοποιήσει τις εχθροπραξίες στην περιοχή του Κουρσκ και Λιπέτσκ ως αφορμή για να διακόψει αυτή πρώτη την ροή αερίου προς την Ουκρανία. Ακριβώς όπως έπραξε το 2022, όποτε επικαλέστηκε force majeure και σταμάτησε την τροφοδοσία μέσω της τοποθεσίας Σοχρανίβκα. Σήμερα Ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας παραλαμβάνουν κυρίως χώρες της Κεντρικής και ΝΑ Ευρώπης όπως η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία, η Μολδαβία, η Σερβία, ενώ μικρές ποσότητες στέλνονται και σε Ιταλία, Σλοβενία, Κροατία και Βοσνία-Ερζεγοβίνη.
Σύμφωνα με πληροφορίες προερχόμενες από υπηρεσίες ασφαλείας δυτικών χωρών, η κυβέρνηση Ζελένσκι ευρίσκεται υπό αφόρητες Αμερικανικές πιέσεις να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι έχει στην κατοχή της πλέον έναν από τους βασικούς μετρητικούς σταθμούς και να κλείσει τις βάνες που επιτρέπουν την μεταφορά αερίου προς την Δύση. Όμως, όπως παρατηρούν παράγοντες της αγοράς, κάτι τέτοιο θα δημιουργούσε ενεργειακό σοκ στις αγορές, καθότι το αέριο αυτό δεν μπορεί να αντικατασταθεί εύκολα από την μια ημέρα στην άλλη και, άρα, θα δημιουργηθεί σοβαρό έλλειμμα στην ευρωπαϊκή αγορά για τουλάχιστον δυο μήνες, περίοδος κατά την οποία οι τιμές θα εκτοξεύονταν σε νέα ύψη (πάνω από τα € 100/MWh στο TTF), με επακόλουθες αρνητικές επιπτώσεις για τις τιμές του ηλεκτρισμού. Εχθές (09/8) η τιμή του μηνιαίου συμβολαίου αερίου στο TTF της Ολλανδίας έκλεισε στα € 40,60 την μεγαβατώρα, έχοντας ανατιμηθεί κατά 14% τις τελευταίες 5 ημέρες.
H τιμή του φυσικού αερίου στον ευρωπαϊκό κόμβο TTF, στην Ολλανδία, το τελευταίο τρίμηνο (πηγή: ICE)
Ενώ η τροφοδοσία με αέριο της χώρας μας δεν εξαρτάται καθόλου από το πέρασμα της Ουκρανίας, μια ενδεχόμενη διακοπή της ροής Ρωσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, θα έχει πολύ αρνητικές επιπτώσεις στις ευρωπαϊκές τιμές αερίου, που αναπόφευκτα θα επηρεάσουν τις τιμές αερίου και ηλεκτρισμού στην Ελλάδα. Η κατάσταση κάθε άλλο παρά ξεκάθαρη είναι και οι εξελίξεις επί του πεδίου των μαχών στην Ουκρανία τις αμέσως επόμενες ημέρες θα είναι καθοριστικές για την διαμόρφωση των συνθηκών της ευρωπαϊκής ενεργειακής αγοράς κατά τους επόμενους μήνες.
Έχει υποστηριχθεί ότι τα οικονομικά συμφέροντα για τις εμπλεκόμενες γραφειοκρατίες των δύο χωρών, δηλ. της Ρωσίας και της Ουκρανίας, είναι τόσο ισχυρά που δεν επιτρέπουν ρήξη των εμπορικών τους σχέσεων γύρω από την ενέργεια. Φημολογείται ότι η Gazprom (εν μέσω πολέμου) εξακολουθεί να καταβάλει transit fees στην Naftogaz, την κρατική εταιρεία αερίου της Ουκρανίας, της τάξης του € 1,5 δισεκ. τον χρόνο. Επιπλέον, η Ουκρανία εισάγει, έμμεσα, για τις ανάγκες της αέριο από την Ρωσία μέσω συμβολαίων που έχουν Δυτικές εταιρείες με την Gazprom, οι οποίες χρησιμοποιούν το σύστημα αγωγών της Ουκρανίας για να μεταφέρουν αέριο σε ευρωπαϊκούς προορισμούς και πωλούν ένα μέρος του αερίου αυτού προς την Naftogaz.
Μένει να αποδειχθεί εάν, υπό την πίεση της Αμερικανικής κυβέρνησης και των διαφόρων εντολοδόχων της, και έναντι ποίων ανταλλαγμάτων, η κυβέρνηση του προέδρου Ζελένσκι θα προχωρήσει στην διακοπή τροφοδοσίας της Ευρωπαϊκής αγοράς απενεργοποιώντας το σύστημα αγωγών αερίου που διέρχονται μέσα από τα εδάφη της Ουκρανίας. Σε αυτή την περίπτωση, και έως ότου αποκατασταθεί η κανονική ροη αερίου από άλλες πηγές (λ. χ. Νορβηγία, Βόρειος Θάλασσα, αυξημένες εισαγωγές LNG), η Ευρώπη θα οδηγηθεί σε μια νέα ενεργειακή κρίση με εκτόξευση των τιμών αερίου και ηλεκτρισμού.