Σε παλαιότερο άρθρο μου στο SLpress.gr, είχα διακρίνει το “πολιτικό” από τις πολιτικές. Εκεί, είχα υποστηρίξει ότι το “πολιτικό” συνδέεται αναπόσπαστα με τις επιδιώξεις της κοινωνίας για κοινωνική συνοχή, προκειμένου να επιτυγχάνεται η επιβίωσή της.
Αν η κοινωνία είναι το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων, τότε το “πολιτικό” είναι το συγκολλητικό υλικό των σχέσεων, ή, σε τελευταία ανάλυση, της επικοινωνίας. Μιας επικοινωνίας που δεν εξαντλείται στην ανταλλαγή μηνυμάτων ανάμεσα σε αποστολέα και αποδέκτη, αλλά αναφέρεται σε ανταλλαγή νοήμονων πληροφοριών που γίνονται κατανοητές από τα επικοινωνούντα υποκείμενα. Πράγμα που σημαίνει πως το πολιτικό έχει ως επιδίωξη τη σμίλευση ενός κοινού νοήματος, δηλαδή, μιας κοινής κουλτούρας ικανής να διερμηνεύει την πραγματικότητα.
Απώτερος σκοπός είναι να πραγματώνονται εντός του κοινωνικού ιστού οι ίδιες πνευματικές αναπαραστάσεις για τον κόσμο, τη ζωή και τον θάνατο, τις ηθικές αξίες (υποχρεώσεις και δικαιώματα) τον χρόνο και τον χώρο, δηλαδή, για ό,τι μας βοηθά να σχηματίζουμε προσωπική και κοινωνική ταυτότητα, ώστε να αντιμετωπίζομε τις αντιξοότητες της ζωής και του κοινωνικού βίου. Σήμερα, όμως, η επικοινωνία έχει ταυτιστεί με τον κόσμο του διαδικτύου, όχι με τον πραγματικό κόσμο και την αναζήτηση της κατανόησης, αλλά με την κατασκευή ενός εικονικού εαυτού, τόσο πιο ισχυρού, όσο πιο πολλές ενδείξεις επιδοκιμασίας των μηνυμάτων του από άλλους χρήστες του διαδικτύου συγκεντρώνει.
Η επικοινωνία στη διαδικτυακή σφαίρα έχει εγκαταλείψει την κατανόηση του νοήματος, αφού το νόημα που κυκλοφορεί, εκτός σπανίων εξαιρέσεων, δεν συντίθεται από στοχασμό πάνω στην εμπειρία, αλλά από πρόχειρες, αποκτηθείσες χωρίς κόπο εντυπώσεις, επί τη βάσει του θορύβου που προκαλούν ή θα προκαλέσουν. Οπότε, το πολιτικό έπαψε να είναι αντικείμενο της κοινωνίας και έγινε αντικείμενο των μεγάλων εταιρειών που ελέγχουν το διαδίκτυο και ιδίως τις πλατφόρμες των διαδικτυακών κοινωνικών μέσων.
Ο ψηφιακός μηδενισμός του Έλον Μασκ
Βεβαίως, η υποχώρηση του νοήματος και του πολιτικού μπορεί να διατρανώθηκε με την ψηφιακή τεχνολογία, άρχισε όμως με την διολίσθηση του νοήματος προς τον μηδενισμό, όχι του Νίτσε ή των υπαρξιστών, αλλά του Μαξ Στίρνερ. Η σύζευξη ψηφιακότητας και μηδενισμού γεννά φαινόμενα όπως αυτό του Έλον Μασκ. Ο καταγόμενος από τον Στίρνερ μηδενισμός βλέπει τον άνθρωπο ως ένα κενό ταυτισμένο με το μηδέν, ικανό όμως ως μοναδική ύπαρξη να δημιουργεί τα πάντα.
Αυτή η μοναδική ύπαρξη νοιώθει ελεύθερη όταν απαλλάσσεται από κάθε βούληση (θεϊκή, ηθική, ιδεολογική) που μπορεί να ασκήσει πίεση επί του εαυτού της. Βάλλει εναντίον κάθε αξίας, κάθε ιδέας, ακόμη και εναντίον των ιδεών του κλασικού μηδενισμού. Ο σύγχρονος μηδενισμός δεν αναφέρεται ούτε στη θετικότητα, ούτε στην αρνητικότητα των κοινωνικών φαινομένων και της ζωής, ούτε προβληματίζεται για το μηδέν ή το μη είναι, παρά ενεργεί σπασμωδικά μέσα σ’ έναν χρόνο που συνεχώς κυλά πάνω στην πλατφόρμα του εικονικού (virtual) παρόντος.
(η συνέχεια στο slpress.gr)
*Η Ιωάννα Τσιβάκου είναι ομότιμη καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου. Πριν από την ακαδημαϊκή της καριέρα συνεργάστηκε με πολυεθνικές επιχειρήσεις στον τομέα της επιχειρηματικής ανάλυσης, οργάνωσης και προγραμματισμού, ενώ την περίοδο 1984-1990 ήταν μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Δίδαξε επί χρόνια Θεωρία και Κοινωνιολογία οργανώσεων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου αρχικά και Παντείου εν συνεχεία. Ως επισκέπτρια καθηγήτρια δίδαξε σε ακαδημαϊκά και ερευνητικά κέντρα των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Χρημάτισε μέλος της επιστημονικής επιτροπής διεθνών περιοδικών. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή και ελληνικά περιοδικά και συλλογικούς τόμους. Έχει τιμηθεί με διεθνή βραβεία, ενώ έγκυροι ξένοι ακαδημαϊκοί έχουν αφιερώσει και επιστημονικό νόμο στη μεθοδολογία επίλυσης μέσω διαλόγου προβλημάτων στο πεδίο των κοινωνικών συστημάτων, με το όνομα “Tsivacou’s Law of requisite autonomy”. Τα πρόσφατα βιβλία της είναι: “Ατομικισμός και Φιλία: η ταυτότητα των Νέων Ελλήνων” (2017) “Συναίσθημα και Ορθολογικότητα: η ελληνική εμπειρία” (2019) και “Περίπλους στις Ακτές του Νοήματος” (2023).