Παράλληλα, θίγει το ζήτημα της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας, που επιβαρύνεται από την ακριβή ενέργεια που καταναλώνει και υποστηρίζει ότι η λύση του προβλήματος θα έρθει μέσα από τη μετεξέλιξη του ενεργειακού μείγματος, καθώς όσο θα υπάρχει μεγαλύτερη διείσδυση ΑΠΕ, τόσο μειώνεται και το κόστος της χονδρικής στον ηλεκτρισμό.
Μας μιλά, ακόμη, για τις πρωτοβουλίες της Κυβέρνησης να προωθήσει με δίκαιο τρόπο την πράσινη μετάβαση, με ισότιμη συμμετοχή όλων των κοινωνικών στρωμάτων και με ίσο διαμοιρασμό του βάρους, ενώ αναφέρεται στους τρόπους με τους οποίους αυτό θα γίνει εφικτό.
Συμφωνεί, επίσης, με την άποψη ότι οι πρωτοβουλίες του Πρωθυπουργού σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης για να διορθωθούν οι «αστοχίες» στο ευρωπαϊκό μοντέλο για τις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας.
Δεν παραλείπει, τέλος, να αναφερθεί και στο ζήτημα της έρευνας και εκμετάλλευσης δυνητικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στον ελληνικό χώρο. Όπως λέει χαρακτηριστικά, το 2025 φιλοδοξούμε να είναι έτος θετικών εξελίξεων για την εθνική προσπάθεια στους υδρογονάνθρακες, χάρη και στην αλλαγή πλεύσης σε Ευρώπη και ΗΠΑ σχετικά με τα ορυκτά καύσιμα και την ταχύτητα της μετάβασης που πλέον είναι πιο ανεκτική από ότι προηγουμένως.
Αλλά είναι καλύτερα να διαβάσετε τί είχε να απαντήσει συνολικά, η δυναμική, πρώτη γυναίκα με χαρτοφυλάκιο υφυπουργού στο χώρο της ενέργειας, κα Σδούκου, στα ερωτήματα που της υποβάλαμε:
Κα Υφυπουργέ, έχουν περάσει 18 μήνες αφότου ανέλαβε η δεύτερη Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Πώς βλέπετε να εξελίσσονται τα πράγματα στο ενεργειακό τοπίο της χώρας υπό το φως των γεωπολιτικών αναταράξεων στην περιοχή μας και ποια θα είναι τα σημεία-κλειδιά για να αποφευχθούν οι απειλές για την ενεργειακή μας ασφάλεια;
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα τελευταία τρία χρόνια έφεραν περισσότερες ανατροπές και ανακατατάξεις από ότι τα προηγούμενα... τριάντα. Είδαμε διαδοχικά "σοκ" στο ενεργειακό σύστημα της ηπείρου και παγκοσμίως ως αποτέλεσμα της πανδημίας, του πολέμου και των κυρώσεων. Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να μην επηρεαστεί, όμως η κυβέρνηση επέδειξε γρήγορα αντανακλαστικά και υιοθέτησε πολιτικές και μέτρα που μετρίασαν τις δυσμενείς επιπτώσεις.
Σε όρους εφοδιασμού η χώρα μας ουδέποτε απειλήθηκε με ελλείψεις. Όχι μόνο αυτό, αλλά κατάφερε να αναδειχθεί εκ των πραγμάτων σε ενεργειακό κόμβο, εφοδιάζοντας με φυσικό αέριο τη Βουλγαρία και μελλοντικά ακόμα περισσότερες χώρες στο βόρειο άξονα μέσω του Κάθετου Διαδρόμου. Τους προηγούμενους μήνες, μάλιστα, είδαμε να γίνεται η Ελλάδα και καθαρός εξαγωγέας ηλεκτρισμού, πράγμα που ίσως να αποτελεί μια εικόνα από το μέλλον.
Ως εκ τούτου, η Ελλάδα είναι σήμερα σημαντικός παράγοντας ενεργειακής ασφάλειας για την περιοχή. Είμαι αισιόδοξη ότι ο ρόλος μας θα διευρυνθεί ακόμα περισσότερο τα επόμενα χρόνια, καθώς προστίθενται νέες υποδομές στο αέριο και τον ηλεκτρισμό.
Προς το παρόν, βλέπουμε ότι διατηρούνται ορισμένες απειλές για την ομαλή τροφοδοσία της Ευρώπης. Το ρωσικό αέριο μέσω Ουκρανίας διακόπηκε, ενώ οι νέες αμερικανικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας περιπλέκουν τα πράγματα. Όμως, η Ελλάδα διαθέτει πληθώρα επιλογών και πηγών εφοδιασμού, άρα δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Θεωρείτε ότι η πρόθεση της νέας Ευρωπαϊκής Επιτροπής να υιοθετήσει, κατά προτεραιότητα, ένα «Σχέδιο Δράσης για Προσιτές Τιμές Ενέργειας» δικαιώνει τις πρωτοβουλίες που ανέλαβε το προηγούμενο χρονικό διάστημα η χώρα μας προς αυτή την κατεύθυνση; Είναι, δηλαδή, μια κάποια «αναγνώριση» των θέσεων της Κυβέρνησης;
Νομίζω ότι ήδη με τη δημοσίευση της έκθεσης Ντράγκι έγινε σαφές ότι κυοφορείται μια αλλαγή πλεύσης στους κόλπους των Βρυξελλών. Η πρωτοβουλία που ανακοίνωσε πρόσφατα η νέα Κομισιόν και ο επίτροπος ενέργειας έρχονται να επιβεβαιώσουν την τάση και να δείξουν ότι όντως "κάτι κινείται".
Βεβαίως, ο πρώτος που μίλησε για τις αστοχίες στο ευρωπαϊκό μοντέλο ήταν ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, που έσπευσε κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης να θέσει τα ζητήματα σε βάθος και να ζητήσει μεταρρυθμίσεις. Ο πρωθυπουργός δικαιώθηκε επανειλημμένα, καθώς και το 2024 είδαμε πως το σύστημα παράγει άδικα αποτελέσματα στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης σε όρους τιμών δίχως να ευθύνονται οι εκάστοτε χώρες.
Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο επανήλθε την περασμένη εβδομάδα και με επιστολή του στην πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ζήτησε «ταχύτερες κινήσεις» ώστε να μειωθούν οι τιμές του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας.
Το βέβαιο είναι ότι θέλουμε να δούμε μια ευρωπαϊκή αγορά πραγματικά ενσωματωμένη χωρίς διαχωρισμούς. Αυτό βεβαίως περνάει μέσα και από τα έργα, καθώς θα χρειαστούν αναβαθμισμένες διασυνδέσεις ηλεκτρισμού με την υπόλοιπη ήπειρο. Σε κάθε περίπτωση, στηρίζουμε την πρωτοβουλία της Κομισιόν και ταυτόχρονα προχωράμε με το διάλογο που ξεκίνησε πέρυσι ανάμεσα στα κράτη της περιοχής και τις Βρυξέλλες ώστε να βρεθούν μόνιμες λύσεις.
Πόσο εφικτός θεωρείτε ότι είναι ο στόχος, η ενεργειακή μετάβαση να πραγματοποιηθεί με δίκαιο διαμοιρασμό οφέλους και κόστους μεταξύ των κοινωνικών εταίρων; Ποια είναι τα μέτρα και οι πολιτικές που θα απαιτηθούν για να εκπληρωθεί αυτός ο στόχος;
Πιστεύω ότι θέτετε το ζήτημα στη σωστή του διάσταση: Ο ρόλος της Πολιτείας είναι να προωθήσει τη μετάβαση με δίκαιο τρόπο, με ισότιμη συμμετοχή όλων των κοινωνικών στρωμάτων και με ίσο διαμοιρασμό του βάρους.
Η επίτευξη του παραπάνω στόχου περνάει μέσα από δύο παράλληλους δρόμους: Ο ένας είναι να διαμορφώσουμε ένα ενεργειακό κόστος που να επιτρέπει την ευημερία και την ανάπτυξη ξεκινώντας από τα φτωχά νοικοκυριά και φτάνοντας μέχρι τις μεγάλες βιομηχανίες. Νομίζω ότι το ΥΠΕΝ έδειξε ήδη την κοινωνική του ευαισθησία, καθώς δεν δίστασε να προσφέρει επιδοτήσεις στο ηλεκτρικό ρεύμα όταν αυτές χρειάστηκαν.
Ακόμα πιο σημαντικό είναι να δούμε πως θα ρίξουμε μόνιμα το κόστος. Έτσι φτάνουμε στο δεύτερο σκέλος της μετάβασης που είναι η πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες.
Ως κυβέρνηση προωθούμε μια πληθώρα προγραμμάτων στήριξης για να μπορούν πολίτες και επιχειρήσεις να επενδύσουν στην εξοικονόμηση ενέργειας, τα φωτοβολταϊκά, την αποθήκευση και την ηλεκτροκίνηση. Πρόκειται για τεράστια προγράμματα ύψους δισεκατομμυρίων με εθνικά και ευρωπαϊκά κεφάλαια.
Ταυτόχρονα, έχουμε θέσει στο επίκεντρο της πολιτικής μας τη χρήση των πιο αποδοτικών και οικονομικών τεχνολογιών. Το αναθεωρημένο ΕΣΕΚ φανερώνει ότι η χώρα μας δεν θα στοιχηματίσει σε ακριβά "πειράματα" ακριβώς ώστε να αποφύγει το υψηλό κόστος. Σταδιακά και συγκροτημένα θα επανεξετάζουμε ποιες είναι οι πιο δόκιμες λύσεις και θα τις εφαρμόζουμε.
Οι ενεργοβόρες βιομηχανίες σε Ελλάδα και Ευρώπη διεκδικούν χαμηλότερο ενεργειακό κόστος λειτουργίας για να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Πόσο σύντομα πιστεύετε ότι μπορούμε να βρούμε λύση στο πρόβλημα και ποια είναι τα βήματα που απαιτούνται ώστε οι τιμές της ενέργειας να μην εμποδίσουν την επέκταση της οικονομίας;
Αναμφίβολα οι ελληνικές και ευρωπαϊκές βιομηχανίες είναι αντιμέτωπες με ένα κόστος πολλαπλάσιο του αντίστοιχου στις ΗΠΑ και την Κίνα. Ως εκ τούτου πλήττεται η ανταγωνιστικότητά τους και οφείλουμε να τους προσφέρουμε τα κατάλληλα εργαλεία.
Η λύση του προβλήματος περνάει σε βάθος χρόνου μέσα από τη μετεξέλιξη του ενεργειακού μείγματος, καθώς όσο μπαίνουν περισσότερες ΑΠΕ, τόσο μειώνεται το κόστος χονδρικής στον ηλεκτρισμό. Μελέτες κορυφαίων οργανισμών έχουν δείξει ότι ακόμα και αν συνυπολογίσουμε το επιπλέον κόστος από την αποθήκευση, και πάλι καταλήγουμε σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα των συμβατικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής.
Έπειτα, η βιομηχανία πρέπει να έχει τους τρόπους να επενδύσει η ίδια στις ΑΠΕ, την αποθήκευση, την ψηφιοποίηση και όλα τα σύγχρονα "όπλα" που χαμηλώνουν το ενεργειακό κόστος. Προωθούμε τα διμερή συμβόλαια και θα συνεχίσουμε να το κάνουμε και στο μέλλον, ενώ στηρίζουμε παράλληλα την εγκατάσταση μπαταριών με την πιο πρόσφατη πρωτοβουλία του υπουργείου.
Σταδιακά μέσα από τις παραπάνω δράσεις και πολιτικές θα διαμορφωθεί ένα πιο ανταγωνιστικό κόστος για τις βιομηχανίες της χώρας.
Είναι σαφές ότι η χώρα μας προηγείται στο ζήτημα της απολιγνιτοποίησης της ηλεκτροπαραγωγής, διαθέτει επαρκείς υποδομές φυσικού αερίου και ένα ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην ανανεώσιμη ενέργεια. Χρειαζόμαστε όμως νέα δίκτυα, εκσυγχρονισμό των υπαρχόντων και περισσότερες διασυνδέσεις με το εξωτερικό. Τί άλλο πρέπει να προστεθεί στο μείγμα της πολιτικής για να επιτευχθούν οι στόχοι του ΕΣΕΚ;
Ο λόγος για τον οποίο προκρίθηκε μια απολιγνιτοποίηση πιο ταχεία σε σχέση με άλλες χώρες είναι πρωτίστως οικονομικός. Άλλωστε, οι προβλέψεις των ειδικών δείχνουν μια ραγδαία άνοδο των τιμών δικαιωμάτων εκπομπών μέσα στα επόμενα χρόνια που θα καταστήσουν αυτού του είδους την παραγωγή εντελώς απαγορευτική.
Η λύση μεσοπρόθεσμα είναι οι μονάδες αερίου μέχρι να αποκτήσουμε αρκετή αποθήκευση, ευελιξία και διασυνδέσεις. Σταδιακά οι ακριβές μονάδες αερίου θα φτάσουν να αμείβονται κυρίως για τη διαθεσιμότητά τους και όχι για την παραγωγή τους. Σε εκείνο το σημείο, που δεν απέχει πολύ από σήμερα, θα δούμε την τιμή χονδρικής να πέφτει αισθητά.
Ταυτόχρονα, έχουμε λόγους να αισιοδοξούμε διότι τόσο ο ΑΔΜΗΕ, όσο και ιδιωτικοί όμιλοι επενδύουν σημαντικά στην υλοποίηση διεθνών διασυνδέσεων. Σε συνδυασμό με τα σχέδια ανάπτυξης των εγχώριων δικτύων, μπορούμε να μιλάμε για μια σταθερή πορεία των εγκαταστάσεων ΑΠΕ δίχως συμφορήσεις και στενωπούς.
Είναι πιθανό να ανακαλυφθούν σημαντικά κοιτάσματα ιδίως φυσικού αερίου σε Κρήτη και Ιόνιο. Θεωρείτε ότι η εκμετάλλευσή τους πρώτον, μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από τις εισαγωγές και να ανακουφίσει το ισοζύγιο πληρωμών και δεύτερον, εάν τελικά, συνάδει με τις διακηρυγμένες «πράσινες» πολιτικές της κυβέρνησης;
Το 2025 φιλοδοξούμε να είναι έτος θετικών εξελίξεων για την εθνική προσπάθεια στους υδρογονάνθρακες. Σε αυτό συνηγορεί, βεβαίως, και η αλλαγή πλεύσης σε Ευρώπη και ΗΠΑ σχετικά με τα ορυκτά καύσιμα και την ταχύτητα της μετάβασης που πλέον είναι πιο ανεκτική από ότι προηγουμένως.
Η χώρα μας έχει ανάγκη αυτά τα κοιτάσματα διότι θα συνεχίσει να καταναλώνει υδρογονάνθρακες για αρκετά χρόνια ακόμα, αν και με μειωμένο ρυθμό. Έχει, λοιπόν, κάθε λογική να χρησιμοποιούμε τους δικούς μας πόρους αντί να πληρώνουμε για πανάκριβες εισαγωγές.
Οι απανταχού πετρελαϊκές δείχνουν να έχουν αντιληφθεί το νέο διεθνές πολιτικό τοπίο και στην περίπτωση της Ελλάδας βρίσκουν ένα σύμμαχο που διαθέτει ανεπτυγμένο και σύγχρονο ρυθμιστικό καθεστώς. Στόχος μας είναι από τη μια να ενθαρρύνουμε τις επενδύσεις τους και από την άλλη να διατηρήσουμε στο ακέραιο την προστασία του περιβάλλοντος.
Κα Υφυπουργέ, επιτρέψτε μας για το τέλος μια υποθετική ερώτηση: Αν μπορούσατε να κυβερνήσετε για μια ημέρα τη χώρα, τί θα επιλέγατε να κάνετε;
Επειδή στην ενέργεια δεν υπάρχει ένα μαγικό ραβδί, προσωπικά θα ευχόμουν να υπήρχε περισσότερη ουσιαστική επιμόρφωση ώστε να αποφύγουμε ιδεοληψίες, fake news και παρανοήσεις που βλάπτουν τη χώρα. Ο δικός σας ρόλος σε αυτό το σκέλος είναι πολύτιμος και σας εύχομαι να συνεχίσετε το ίδιο δυνατά προσφέροντας πολύτιμη ενημέρωση και εκπαίδευση.
*Η Αλεξάνδρα Σδούκου είναι Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας