Θεωρεί μάλιστα ότι η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ βοηθά στη συνειδητοποίηση της μετατόπισης σε έναν πολυπολικό όσο και αβέβαιο κόσμο, επιταχύνοντας τις διεργασίες στα πολιτικά κέντρα της Δύσης. Ο Κάπτσαν, ο οποίος έχει διατελέσει ειδικός σύμβουλος Εξωτερικής Πολιτικής των Μπιλ Κλίντον και Μπαράκ Ομπάμα, προβλέπει υψηλές θερμοκρασίες στις σχέσεις της Ουάσιγκτον με το Πεκίνο, χωρίς ωστόσο να αποκλείει το σενάριο ενός deal το οποίο ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ «θα μπορεί να πουλήσει ως νίκη στους Αμερικανούς εργάτες».
– Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει προετοιμάσει για μια πιο σκληρή πολιτική των ΗΠΑ στις σχέσεις με την Κίνα. Μέχρι ποιο σημείο μπορεί να φτάσει η αντιπαράθεση της Ουάσιγκτον με το Πεκίνο;
– Το πιθανότερο, η σχέση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας θα συνεχίσει να επιδεινώνεται υπό τον πρόεδρο Τραμπ. Οι Ρεπουμπλικανοί και οι Δημοκρατικοί έχουν στην ατζέντα τους ελάχιστα κοινά σημεία εκτός από την Κίνα, όπου είναι αρκετά σταθερή η συναίνεση υπέρ μιας ιδιαίτερα συγκρουσιακής πολιτικής. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν διατήρησε πολλούς από τους δασμούς που επέβαλε ο Τραμπ στην πρώτη θητεία του. Αλλά εστίασε περισσότερο στη γεωπολιτική παρά στο εμπόριο. Επένδυσε πολύ χρόνο και προσπάθεια, νομίζω με επιτυχία, στη σύσφιγξη μιας σειράς στρατηγικών εταιρικών σχέσεων που στοχεύουν στον περιορισμό της Κίνας. Νομίζω ότι η διοίκηση Τραμπ θα επικεντρωθεί περισσότερο στα εμπορικά θέματα. Και, όπως έχει καταστήσει ο ίδιος σαφές, βλέπει τον εαυτό του ως άνθρωπο των δασμών. Επομένως, μπορεί να περιμένει κανείς την πυροδότηση ενός εμπορικού πολέμου με την Κίνα και όχι μόνο με την Κίνα. Μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες μου είναι ότι ο Τραμπ θα εφαρμόσει ένα ευρύτερο σύνολο δασμών, στο Μεξικό, στον Καναδά και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αυτό θα θέσει σε κίνδυνο την παγκόσμια οικονομία. Τούτου λεχθέντος, θα πρέπει να μοιραστώ δύο επιφυλάξεις. Πρώτον, η πολιτική του Τραμπ απέναντι στην Κίνα δεν είναι κατασταλαγμένη και μαζί με τα «γεράκια» στην κυβέρνηση Τραμπ θα υπάρχουν και φωνές –βλ. το οικονομικό επιτελείο με καταβολές στη Wall Street– που θα είναι λιγότερο ενθουσιώδεις για μια γεωοικονομική ρήξη με την Κίνα. Δεύτερον, ο Τραμπ είναι συναλλακτικός άνθρωπος. Στην πραγματικότητα, δεν είναι πολιτικός. Είναι μεγιστάνας της αγοράς ακινήτων. Νομίζω ότι θα ήταν ανοιχτός σε κάποιο είδος συμφωνίας με την Κίνα. Θα μπορούσα να φανταστώ μια συμφωνία με την Κίνα για την πρόσβαση στην αγορά, για την πώληση περισσότερων αγροτικών προϊόντων, για κάποια αμοιβαία κατανόηση την οποία θα μπορεί να πουλήσει ως νίκη στους Αμερικανούς εργάτες.
– Στην Ουκρανία φαίνεται ότι στόχος της κυβέρνησης Τραμπ θα είναι η επίτευξη μιας συμφωνίας με τη Ρωσία. Πιστεύετε ότι έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για μια διαπραγμάτευση; Τι να περιμένουμε εκεί;
– Νομίζω ότι έχει δίκιο που επιδιώκει τον τερματισμό του πολέμου. Ο Μπάιντεν αξίζει εύσημα για το γεγονός ότι η Ουκρανία εξακολουθεί να στέκεται όρθια. Αλλά νομίζω ότι πρόκειται για μια κυβέρνηση που είχε πολιτική, όχι όμως και στρατηγική έναντι της Ουκρανίας. Πολιτική σημαίνει ότι τους δίνω όπλα για να πολεμήσουν. Στρατηγική σημαίνει ότι θέτω στόχους που βρίσκονται σε ισορροπία με τα διαθέσιμα μέσα. Η Ουκρανία χάνει τον πόλεμο. Μένει από στρατιώτες και ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της. Νομίζω ότι ήταν λάθος που ο Μπάιντεν δεν ξεκίνησε νωρίτερα μια διπλωματική προσπάθεια. Και τώρα αυτό που υπόσχονται να κάνουν οι Τραμπ και Βανς δεν είναι απλώς ευπρόσδεκτο. Εχει μάλιστα καθυστερήσει. Τώρα, είναι τέλειο το τάιμινγκ; Οχι. Διότι ο μοχλός πίεσης της Ουκρανίας είναι μειωμένος. Χάνει γη σε καθημερινή βάση στο Ντονμπάς. Και ο Πούτιν το ξέρει. Επομένως, γιατί να τα παρατήσει όταν τα πράγματα πάνε καλά για τη Ρωσία; Παρ’ όλα αυτά, η πιθανότητα κατάπαυσης του πυρός δεν είναι μικρή. Οι Ρώσοι έχουν χάσει κάπου 600.000-700.000 στρατιώτες. Είναι τεράστιος αριθμός. Δεν θα απέκλεια το σενάριο ο Πούτιν να συνάψει συμφωνία με τον Τραμπ τόσο για τον τερματισμό του πολέμου όσο και για τη βελτίωση της σχέσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα εδάφη είναι το εύκολο κομμάτι. Πολύ απλά, όπου βρίσκονται οι δυνάμεις όταν θα κηρυχθεί κατάπαυση του πυρός, εκεί θα είναι τα σύνορα, ας μη γελιόμαστε. Το δύσκολο σκέλος είναι τι άλλο θα ζητήσει ο Πούτιν.
Μπορεί να περιμένει κανείς την πυροδότηση ενός εμπορικού πολέμου με την Κίνα και όχι μόνο με την Κίνα. Μία από τις μεγαλύτερες ανησυχίες μου είναι ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ θα εφαρμόσει ένα ευρύτερο σύνολο δασμών σε Μεξικό, Καναδά και Ε.Ε. Αυτό θα θέσει σε κίνδυνο την παγκόσμια οικονομία.
– Από την άλλη πλευρά, θα μπορούσατε ενδεχομένως να εκτιμήσετε τι θα δεχόταν ο Πούτιν ως θετική εξέλιξη για την πλευρά του Ζελένσκι;
– Θα το θέσω ως εξής. Αν ο Πούτιν έχει καταλάβει ότι έχασε την Ουκρανία όπως τη φανταζόταν, δηλαδή ως ένα αποτυχημένο κράτος με μια άλλη κυβέρνηση που θα υπόκειται στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας, πιστεύω θα ήταν έτοιμος να δεχτεί μια συμφωνία με την οποία θα διατηρούσε αυτό που κατέχει αυτήν τη στιγμή. Θα μπορούσε πραγματικά να πει «αποστολή εξετελέσθη: Οι Ρώσοι και ρωσόφωνοι είναι πλέον ασφαλείς και επεκτείναμε τα ρωσικά σύνορα». Θα ήταν κάτι που θα μπορούσε να «πουλήσει» στον ρωσικό λαό και στη ρωσική γραφειοκρατία. Αν, όμως, δεν έχει καταλάβει ακόμη ότι ο ίδιος κατάφερε 40 εκατομμύρια Ουκρανοί να μη θέλουν να έχουν καμία σχέση με τη Ρωσία ποτέ ξανά και ζητήσει κατάργηση των κυρώσεων, αναθεώρηση της μεταψυχροπολεμικής συνθήκης και ούτως καθεξής, τότε νομίζω ότι ο Τραμπ θα πρέπει να φύγει από το τραπέζι της διαπραγμάτευσης.
– Στη Μέση Ανατολή, ο Ντόναλντ Τραμπ από τη μία πλευρά έχει σαφώς σκληροπυρηνικές φιλοϊσραηλινές θέσεις και, από την άλλη, βλέπουμε να επιδιώκει τον τερματισμό των συγκρούσεων. Είναι έτσι;
– Υποθέτω ότι αυτό που βλέπει ο Τραμπ στη σύγκρουση είναι ότι ο Νετανιάχου σχεδόν διέλυσε τη Χαμάς, εξάρθρωσε σε μεγάλο βαθμό τη Χεζμπολάχ και το Ιράν είναι πλέον εκτεθειμένο. Θεωρώ ότι θα θελήσει τώρα να τρέξουν γρήγορα οι διαδικασίες, ώστε να στραφεί προς την αξιοποίηση ενός νέου πολιτικού τοπίου με στόχο να εδραιώσει τις Συμφωνίες του Αβραάμ και να εξομαλύνει τις σχέσεις της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ. Το μεγάλο ερώτημα είναι τι θα γίνει με το παλαιστινιακό ζήτημα. Νομίζω ότι ο Τραμπ θα επιστρέψει σε κάποια φόρμουλα ανάλογη αυτής της πρώτης θητείας του, προτείνοντας ένα ασαφές μονοπάτι προς την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση με τα σύνορα που θα καθοριστούν. Πιστεύω ότι βλέπει πραγματικά την Ουκρανία και το Μεσανατολικό ως τον δρόμο του για το Νομπέλ Ειρήνης και θα κινηθεί ανάλογα.
– Ανήκετε σε εκείνους που θεωρούν ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα συγκρουστεί με τον παραδοσιακό χαρακτήρα των ευρωατλαντικών σχέσεων, μέσα από το εμπόριο αλλά και το ΝΑΤΟ; Ή θεωρείτε ότι στόχος είναι απλώς να αυξηθεί το μερίδιο της Ευρώπης στην άμυνά της;
– Θεωρώ ότι θα είναι μια δύσκολη περίοδος για τις διατλαντικές σχέσεις. Για λόγους που δεν μπόρεσα ποτέ πραγματικά να καταλάβω, ο Τραμπ δεν φαίνεται να συμπαθεί την Ευρώπη. Δεν του αρέσει η Ευρωπαϊκή Ενωση, όπως δεν του αρέσει και η Γερμανία. Παρ’ όλα αυτά, δεν πιστεύω ότι θα αποσυρθεί από το ΝΑΤΟ. Πολύ απλά, διότι δεν έχει να κερδίσει τίποτε από αυτό. Δεν θέλει να τον θυμούνται όλοι ως τον Αμερικανό πρόεδρο που διέλυσε τη Δύση. Επομένως, θα πιέσει τους Ευρωπαίους να ξοδέψουν περισσότερα στην άμυνα και ίσως θα μειώσει την παρουσία των ΗΠΑ στην Ευρώπη εάν επιτύχει μια ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία. Μου είναι, όμως, πολύ δύσκολο να φανταστώ κάποια θεμελιώδη αλλαγή στη στρατηγική εταιρική σχέση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης. Ας κρατήσουμε επίσης ότι η διατλαντική σχέση επιβίωσε και στην πρώτη θητεία του. Στο τέλος της ημέρας, νομίζω ότι ο εκάστοτε Αμερικανός πρόεδρος συνειδητοποιεί πως η Ευρώπη μπορεί να μην είναι ο ιδανικός εταίρος, αλλά είναι ο μοναδικός εταίρος.
– Τα τελευταία χρόνια υπάρχει η εντύπωση ότι κατευθυνόμαστε πιθανώς σε μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων, σε έναν πολυπολικό και άρα πιο ρευστό κόσμο, στον οποίο θα πρέπει να συνηθίσουν κυβερνήσεις και επιχειρήσεις. Ποια είναι η γνώμη σας;
– Συμφωνώ πλήρως με την άποψη ότι βρισκόμαστε σε ένα ιστορικό σημείο καμπής, κατά το οποίο η παλιά τάξη πραγμάτων έχει «ξεφτίσει». Υπ’ αυτήν την έννοια, είναι ώρα να συζητήσουμε τι είναι αυτό που θα πρέπει να ακολουθήσει. Από αυτήν την άποψη, εκτιμώ ότι ο Τραμπ κάνει περισσότερο καλό παρά κακό. Και αυτό διότι, από πολλές απόψεις, ο Μπάιντεν στην πραγματικότητα επιχείρησε να υπερασπιστεί την παλιά τάξη πραγμάτων – το σύστημα που βασίζεται σε φιλελεύθερους κανόνες, στην υλική και ιδεολογική πρωτοκαθεδρία των δυτικών δημοκρατιών και ούτω καθεξής. Ομως, το σημείο αυτό έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις. Η φιλελεύθερη διεθνιστική ατζέντα δεν έχει πλέον ισχυρή πολιτική υποστήριξη και η παγκόσμια κατανομή ισχύος αλλάζει γρήγορα. Κινείται από τη δύση προς την ανατολή και από τον βορρά προς τον νότο. Για λόγους δημογραφίας και παραγωγικής ικανότητας. Η Ανατολική Ασία θα είναι ο επόμενος μεγάλος μοχλός ανάπτυξης. Στη συνέχεια μπορεί κάλλιστα να ακολουθήσει η Αφρική. Η Κίνα, η Ινδία και η Ινδονησία είναι οικονομίες που θα βρίσκονται στην πρώτη πεντάδα σε μερικές δεκαετίες. Το ενδιαφέρον είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου παίζει σε όλο το γήπεδο. Ο Μόντι είναι τη μία μέρα στην Ουάσιγκτον, την άλλη στη Σαγκάη, μετά πετάει στη Μόσχα και αγκαλιάζει τον Πούτιν, προτού πετάξει στο Καζάν για συνάντηση των BRICS. Αυτός είναι ο κόσμος στον οποίο βρισκόμαστε σήμερα. Και, από αυτήν την άποψη, η διαταραχή που προκαλεί ο Τραμπ μπορεί κατά κάποιον τρόπο να μας βοηθήσει να συνειδητοποιήσουμε ότι η παλιά τάξη πραγμάτων πεθαίνει και πως είναι καιρός να σκεφθούμε την επόμενη ημέρα.
(από την εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»)