Η εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα συνέπεσε με την αναζήτηση μιας νέας κατανομής εξουσιών και ευθυνών, που θα διαδεχθούν το σύστημα το οποίο ρύθμιζε τη διεθνή κοινότητα τα τελευταία 60 χρόνια. Βρισκόμαστε σε μια καθοριστική στιγμή, παρόμοια με αυτή στη Γιάλτα το 1945, όταν οι νικητές του πολέμου που ακόμη δεν είχε τελειώσει μοίρασαν τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής. Αργότερα, με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ρυθμίστηκαν άλλες πτυχές της παγκόσμιας πολιτικής και οικονομικής διακυβέρνησης.
Το σύστημα λειτούργησε ομαλά και φάνηκε να αφομοιώνει και την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ το 1989. Τότε, η ανάγκη μιας νέας ανακατανομής ευθυνών έφερε πάλι στο προσκήνιο την παλιά ιδέα μιας «νέας τάξης πραγμάτων». Αυτό ακούστηκε πρώτα από τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, πριν από την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Υστερα ακούστηκε από τον πρόεδρο Τζορτζ Μπους (τον πρεσβύτερο), όταν, τον Σεπτέμβριο του 1990, ενώ ετοίμαζε μια πρωτοφανή συμμαχία για να εκδιώξει το Ιράκ από το Κουβέιτ, δήλωσε: «Μια νέα συνεργασία εθνών ξεκινάει, και σήμερα βρισκόμαστε σε μια μοναδική και εξαιρετική στιγμή. Η κρίση στον Περσικό Κόλπο, παρότι πολύ σοβαρή, μας προσφέρει και μια σπάνια ευκαιρία να προχωρήσουμε προς μια ιστορική περίοδο συνεργασίας. Από αυτή την ταραγμένη εποχή μπορεί να γεννηθεί μια νέα τάξη πραγμάτων: Μια νέα εποχή, πιο ελεύθερη από τον φόβο της τρομοκρατίας, πιο ισχυρή στην επιδίωξη του δικαίου και πιο ασφαλής στην αναζήτηση της ειρήνης. Μια εποχή στην οποία όλα τα έθνη του κόσμου, σε ανατολή και δύση, βορρά και νότο, μπορούν να ευημερούν και να ζουν σε αρμονία».
Παρόμοια λόγια είχε χρησιμοποιήσει ο πρόεδρος Γούντροου Ουίλσον στο τέλος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, όταν μιλούσε για μια «νέα τάξη πραγμάτων» στην οποία δεν θα κυριαρχούσε πλέον η παραδοσιακή επιβολή πολιτικής των μεγάλων δυνάμεων αλλά η συλλογική ασφάλεια, η δημοκρατία και το δικαίωμα των εθνών στην αυτοδιάθεση. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις οι ελπίδες αποδείχθηκαν φρούδες: Η πολιτική συνέχισε να καθορίζεται από τις χώρες που είχαν τη δύναμη να επιβληθούν στις άλλες.
Σήμερα, όμως, βρισκόμαστε σε μια νέα εποχή, όπου οι συσχετισμοί και οι δυναμικές που ορίζουν τις σχέσεις χωρών και οικονομιών έχουν αλλάξει ριζικά. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα, τα οποία καμία χώρα μόνη δεν μπορεί να επηρεάσει – και νέα προβλήματα τα οποία καμία χώρα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη. Το κραχ στις οικονομίες, οι τιμές των τροφίμων, των εμπορευμάτων και του πετρελαίου συνδέουν όλες τις χώρες όπως το σχοινί που δένει ορειβάτες. Ετσι, το τελευταίο διάστημα –για πρώτη φορά– βλέπουμε συντονισμένες κινήσεις κυβερνήσεων και κεντρικών τραπεζών, επειδή γνωρίζουν ότι μόνο με συνεργασία θα μπορέσουν να σώσουν τις δικές τους οικονομίες αλλά και το διεθνές οικονομικό σύστημα. Το ίδιο ισχύει σε θέματα ασφάλειας και στις προσπάθειες να ελεγχθούν οι κλιματικές αλλαγές. Οι μονομερείς και αποτυχημένες κινήσεις του Τζορτζ W. Μπους, τα τελευταία οκτώ χρόνια, απέδειξαν ότι ούτε η μοναδική υπερδύναμη είναι ικανή να επιβάλει πλέον την πολιτική της σε άλλους, ούτε να εξασφαλίσει το διεθνές περιβάλλον που όλες οι χώρες έχουν ανάγκη για την ευημερία των λαών τους. Η συνάντηση κορυφής είκοσι χωρών στην Ουάσιγκτον, την ερχόμενη εβδομάδα, για να συζητήσουν μια νέα οικονομική διακυβέρνηση, είναι ισχυρή ένδειξη ότι και πριν από την προεδρία Ομπάμα οι ΗΠΑ του Μπους αναγνώρισαν την απόλυτη ανάγκη συνεργασίας.
Ενας νέος πρόεδρος, ο οποίος έχει μιλήσει επανειλημμένως για την ανάγκη διπλωματικής προσέγγισης στα προβλήματα και για ευρείες συνεργασίες, μπορεί να είναι ο καταλύτης για τη δημιουργία ενός νέου συστήματος ασφάλειας, οικονομικής δικαιοσύνης και κοινωνικής προόδου. Ποτέ άλλοτε δεν ήταν ο κόσμος τόσο έτοιμος γι’ αυτή την τάξη πραγμάτων.
(Απο την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 09/11/2008)