Εδώ και δύο χρόνια μαίνεται ένας άγριος εμφύλιος πόλεμος στη
Συρία που είτε μας αρέσει ή όχι είναι κοντά στη γειτονιά μας στη ΝΑ Μεσόγειο
και η έκβασή του θα επιφέρει αναπόφευκτα σημαντικές αλλαγές στο γεωπολιτικό
σκηνικό. Οδεύουμε ταχύτατα προς μία ανατροπή
της μέχρι τώρα ισχύουσας γεωγραφικής εθνικής κατανομής στην περιοχή με
επαναχάραξη συνόρων και την αποκατάσταση συσχετισμών με βάση εθνοτικά και
θρησκευτικά χαρακτηριστικά.
Παράλληλα, είναι φανερό ότι επικρατεί διεθνής αμηχανία
σχετικά με όσα γίνονται και τις πιθανές εξελίξεις. Οι παίκτες είναι πολλοί,
αρκετοί από αυτούς αναμείχθηκαν ανοιχτά από την αρχή στο μακελειό που γίνεται
εκεί και συνεχίζουν να κάνουν το ίδιο, άλλοι πάλι το έκαναν πιο καλυμμένα και
υπόγεια, αλλά είναι σαφές πλέον ότι το πρόβλημα έχει πάρει διεθνείς διαστάσεις.
Στη Συρία δεν πολεμούν, σφάζουν και σφάζονται σήμερα αποκλειστικά οι ντόπιοι,
ενώ οι συγκρούσεις δεν ξεκίνησαν επειδή ένα μέρος του πληθυσμού ξεσηκώθηκε γιατί
δεν άντεχε άλλο την καταπίεση ενός απολυταρχικού καθεστώτος.
Ο «εμφύλιος» της Συρίας είναι ταυτόχρονα θρησκευτικός
πόλεμος, καθώς οι αντίπαλες παρατάξεις είναι σε χοντρές γραμμές οι Σουνίτες από
τη μία πλευρά και οι Αλεβίτες, οι Σιίτες με τους Χριστιανούς από την άλλη, αλλά
έχει επίσης όλα τα χαρακτηριστικά μιας στρατηγικής σύγκρουσης γεωπολιτικών
συμφερόντων. Τα γεγονότα αποδεικνύουν ότι παίρνουν μέρος άμεσα σε αυτήν το
Ισραήλ, το Ιράν, η Τουρκία, η Χεζμπολάχ, η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, ακραίοι
ισλαμιστές από όλο τον κόσμο και κάπως πιο έμμεσα η Ρωσία και οι ΗΠΑ, αλλά και
η Βρετανία, καθώς έχει γίνει γνωστό ότι Άγγλοι βετεράνοι εκπαιδεύουν σε
τουρκικό έδαφος πολεμιστές των αντιπάλων του καθεστώτος Ασαντ. Για όλα αυτά
ανησυχούν επίσης σφόδρα και για διαφορετικούς λόγους οι γειτονικές Αίγυπτος και
Κύπρος. Θα έπρεπε κανονικά να ανησυχεί και η Ελλάδα για ιστορικούς λόγους λόγω
του εκεί Πατριαρχείου και της σημαντικής ελληνικής ορθόδοξης επιρροής, καθώς
και η διεθνής κοινότητα.
Αλλά ενώ κάποιος μπορεί να εξηγήσει ως ένα βαθμό γιατί
αναμείχθηκαν τόσο πολύ στο «Συριακό», οι ακραίες σουνιτικές χώρες και οι
φονταμενταλιστές, το Ιράν, το ενδιαφέρον της Τουρκίας και την ανησυχία της
Ρωσίας, τα ερωτήματα για το Ισραήλ και ιδιαίτερα για τις ΗΠΑ παραμένουν
αναπάντητα. Γιατί δηλαδή η Ουάσιγκτον ενθάρρυνε την πτώση ενός αυταρχικού, αλλά
κοσμικού, καθεστώτος όπως αυτό του Ασαντ, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να
ελέγξει τις εξελίξεις και τη διάδοχη κατάσταση που θα προκύψει; Και γιατί το
Ισραήλ θα αισθάνεται πιο άνετα αν καταρρεύσει το καθεστώς Ασαντ, κάτι που
δείχνει να επιθυμεί, και επικρατήσουν ακραίοι ισλαμιστές;
Οι ενδείξεις τώρα οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η κυβέρνηση
Ομπάμα βρίσκεται σε αμηχανία. Διαπίστωσε με καθυστέρηση ότι ακραίοι ισλαμιστές
και όχι φιλελεύθεροι δημοκράτες έχουν το πάνω χέρι επί του πεδίου της μάχης στη
συριακή αντιπολίτευση. Κατάλαβε από τα στοιχεία που υπάρχουν ότι αν έγινε
περιορισμένη χρήση χημικών, οι «αντάρτες» ήταν αυτοί που την έκαναν. Είδε επίσης
ότι σφάζονται ανελέητα οι χριστιανοί από τους ακραίους ισλαμιστές και αν αυτό
γίνει συνεχιστεί, θα υπάρξουν αντιδράσεις και μέσα στις ΗΠΑ. Κυρίως όμως
διαβλέπει ότι το Ισραήλ θέλει να σύρει τις ΗΠΑ σε άμεση ανάμειξη στην περιοχή,
πρώτον για να πιεστεί αφόρητα το Ιράν, δεύτερον για να μην επιτρέψει την
ανάμειξη των ακραίων ισλαμιστών και τρίτον, για να εξασφαλιστεί ότι η διάδοχη
κατάσταση δεν θα συνεργάζεται με το Ιράν, η Τουρκία δεν θα παίζει τον πρώτο
ρόλο και η νέα Συρία θα είναι εξαιρετικά αδύναμη.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν πλέον, και όχι χωρίς
επιχειρήματα, ότι οδεύουμε ταχέως προς την κορύφωση του Συριακού δράματος με
τον επανακαθορισμό συνόρων και σφαιρών επιρροής. Μπορεί η τελική διευθέτηση να
μην πραγματοποιηθεί στη Διεθνή Ευρωπαϊκή Διάσκεψη που έχει πραγματοποιηθεί για
τον Ιούνιο όμως τα υλικά για την κατασκευή του νέου σκηνικού στη Μ. Ανατολή
έχουν ήδη αρχίσει να καταφθάνουν επί τόπου. Η παλαιά τάξη πραγμάτων που καθορίσθηκε
εν πολλοίς από την περίφημη Αγγλο-Γαλλική συμφωνία των Sykes – Picot του 1917,
παρά τις έντονες αντιρρήσεις τότε του E.T. Lawrence (γνωστού ως Lawrence της
Αραβίας ο οποίος από τότε είχε προειδεί τα προβλήματα που αργά ή γρήγορα αυτή θα
δημιουργούσε) καταρρέει. Το Ιράκ, που είχε γεννηθεί από αυτή τη συμφωνία, έχει
ήδη υποστεί ένα defacto διαμελισμό ενώ τώρα τα δεινά του πολέμου τα υφίσταται η
Συρία. Η ανάδειξη του Κουρδιστάν ως ανεξάρτητου κράτους, με όλες τις
αναταράξεις που θα δημιουργήσει αυτό σε περιφερειακό επίπεδο αναδεικνύεται
πλέον ως μία απόλυτα εφικτή λύση με την Τουρκία να επιδιώκει την οικονομική
προσάρτησή του και μέσω αυτού την αποκατάσταση της Οθωμανικής κυριαρχίας με νέο
μανδύα. Η δε επιδιωκόμενη εκεχειρία από τη Διεθνή Διάσκεψη για τη Συρία είναι
βέβαιο ότι θα εμπεδώσει την πολυδιάσπαση της χώρας ανάμεσα στην περιοχή που
ελέγχεται από το Μπααθικό καθεστώς της Δαμασκού, στα εδάφη που ελέγχονται από
τους αντικαθεστωτικούς (με την υποστήριξη του Κατάρ και Σ. Αραβίας) και στη
Βορειοανατολική Συρία που σύντομα αποσχισθείσα θα αποτελέσει μέρος του νέου ανεξάρτητου
κράτους του Κουρδιστάν. Είναι λογικό ότι η νέα γεωγραφική κατανομή θα χρειασθεί
διεθνείς και ισχυρές εγγυήσεις που μόνο ΗΠΑ και Ρωσία από κοινού μπορούν να
δώσουν. Εξάλλου, μία συνολική προσέγγιση των δύο Μεγάλων Δυνάμεων για όλα τα
ανοικτά μέτωπα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και Νοτιοδυτική Ασία (βλέπε πυρηνικό
πρόγραμμα Ιράν, Αφγανιστάν, Παλαιστινιακό) φαντάζει πλέον δυνατή όσο ποτέ
άλλοτε με απώτερο στόχο την περιφερειακή σταθερότητα.