Είναι σαφές ότι -και- για την ελληνική ενεργειακή αγορά έχει ξημερώσει μια καινούρια ημέρα. Η νέα κυβέρνηση διαθέτει μια εντελώς διαφορετική οπτική για την οργάνωση της, με αιχμή τη διατήρηση του ελέγχου του δημοσίου σε κρίσιμες εταιρίες, θεσμικούς φορείς αλλά και τομείς. Τούτο δεν είναι απαραίτητα καταστροφικό. Μια χώρα που δεν διαθέτει βαριά βιομηχανία, θα ήταν λάθος να απεμπολήσει το μοναδικό όπλο της, στη σκακιέρα της παγκόσμιας οικονομικής σκηνής, με στρατηγική σημασία. Και γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά τι σημαίνει ένα καλό ενεργειακό χαρτί στο διεθνές γεωστρατηγικό πόκερ.
Υπό αυτήν την έννοια, οι πρώτες θέσεις που γνωστοποίησε ο καινούριος πολιτικός προϊστάμενος για την ενέργεια θεωρούμε ότι δεν πρέπει να προκαλούν αναταράξεις. Η ακύρωση των αποκρατικοποιήσεων, εν εξελίξει ή εν δυνάμει (ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, ΑΔΜΗΕ, ΔΕΗ, ΕΛ.ΠΕ.) χρειάζεται να αναγνωσθεί με περισσότερη ψυχραιμία, υπό το πρίσμα των εθνικών συμφερόντων. Εντάξει, χρειαζόμαστε άμεσα ρευστό για την αιμοδότηση της παραπαίουσας οικονομίας. Αυτό, όμως, είναι τελείως διαφορετικό από το ξεπούλημα κρίσιμων εταιριών και μάλιστα κοψοχρονιά. Κι αυτό επιχειρήθηκε να γίνει, ειδικά στο ΔΕΣΦΑ.
Είναι σαφές με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι όλες οι αποκρατικοποιήσεις στον ενεργειακό τομέα μπαίνουν στο ψυγείο. Προσέξτε τι λέμε. Μπαίνουν στο ψυγείο. Η νέα κυβέρνηση, που έχει τον ενεργειακό τομέα πολύ ψηλά στην ατζέντα των προτεραιοτήτων της, κάτι το οποίο πιστοποιείται και με την τοποθέτηση κομματικού στελέχους πρώτης γραμμής στη θέση του πολιτικού προϊσταμένου για την ενέργεια, είναι λογικό να έχει εναλλακτικές λύσεις. Μια ανώδυνη, για παράδειγμα, για τις εκφρασμένες θέσεις της, θα μπορούσε να ήταν η διάθεση μέρους των μετοχών εταιριών στο Χρηματιστήριο. Έτσι, και ο κρατικός έλεγχος δεν θα διακυβευθεί και ιδιώτες επενδυτές θα κληθούν να βάλουν πολύτιμα κεφάλαια στις εταιρίες αυτές. Επιπλέον, με τον τρόπο αυτό μπορεί να μπει τέλος και στην γκρίνια των δανειστών μας και κυρίως της Ε.Ε. ότι αλλοιώνεται εντελώς η εικόνα της ενεργειακής αγοράς, μέσω της επιστροφής στον κρατισμό και υφίσταται πλήγμα στον ανταγωνισμό της αγοράς. Μια άλλη λύση που θα μπορούσε να υπάρξει είναι να διατηρηθεί ο περιβόητος έλεγχος του δημοσίου με το 51% και να δοθεί απευθείας προς πώληση μικρότερο ποσοστό σε ιδιώτες, αν και στη συγκεκριμένη περίπτωση το διακύβευμα θα ήταν το μάνατζμεντ. Βεβαίως, όλα αυτά δεν θα τα δούμε άμεσα. Θα περάσει ένα διάστημα αρκετό για την ικανοποίηση του δημόσιου αισθήματος, έτσι όπως εκφράσθηκε στην κάλπη, μέχρι να προχωρήσει η κυβέρνηση στα επόμενα βήματα της. Κι αυτό το γνωρίζουν πολύ καλά οι επενδυτές, εγχώριοι και ξένοι.
Θα διακινδυνεύσουμε μια πρόβλεψη. Μπορεί ο διαγωνισμός της πώλησης του ΑΔΜΗΕ να οδεύει προς ακύρωση, αλλά ο αντίστοιχος του ΔΕΣΦΑ θα αποτελέσει πιλότο για τις προθέσεις της κυβέρνησης στον τομέα των ιδιωτικοποιήσεων. Δεν είναι τυχαίο ότι ο κ. Λαφαζάνης απέφυγε χθες να τοποθετηθεί στο δεύτερο ζήτημα, αν και ρωτήθηκε. Οι σοβαρές ενστάσεις της Κομισιόν για τη διάθεση του 66% του ΔΕΣΦΑ σε εταιρία τρίτης χώρας έρχονται και «κουμπώνουν» θαυμάσια με τους προσανατολισμούς της νέας κυβέρνησης στην ενέργεια. Δεν θέλει η Ε.Ε. να εκχωρηθεί ο έλεγχος των δικτύων κοινοτικής χώρας σε μια τρίτη χώρα, δεν θέλει να τα ξεπουλήσει και η καινούρια κυβέρνηση. Τι μπορεί να γίνει; Η απάντηση πιθανόν να βρίσκεται στις συζητήσεις που έκανε το κλιμάκιο του Σύριζα όταν επισκέφθηκε το Αζερμπαϊτζάν πριν από τις εκλογές. Εάν οι αζέροι -που είναι υπέρμαχοι του κρατισμού- δέχθηκαν να διαπραγματευθούν το ενδεχόμενο να έχουν πολύ μικρότερο ποσοστό στο ΔΕΣΦΑ, υπό την προοπτική μιας κυβερνητικής αλλαγής στην Ελλάδα, και τα στόματα στις Βρυξέλλες θα κλείσουν και η νέα κυβέρνηση δεν θα κατηγορηθεί για εκποίηση των δικτύων της. Το μοντέλο, συνεπώς, μιας τέτοιας συνύπαρξης -εάν αποδειχθούν οι προβλέψεις μας- θα λειτουργήσει πιθανόν και για άλλες εταιρίες, χωρίς να προκαλούνται τα αντανακλαστικά της Ε.Ε.
Στην ηλεκτρική αγορά, τώρα, οι πιέσεις της Κομισιόν για απελευθέρωση και ισότιμη πρόσβαση όλων των παικτών της στο ίδιο χαρτοφυλάκιο πρώτων υλών πιστεύουμε ότι θα ικανοποιηθεί μέσω του ΝΟΜΕ, αφού εγκαταλείπεται οριστικά η πώληση της μικρής ΔΕΗ. Άλλωστε, η τελευταία είχε την άρνηση και της ίδιας της τρόικας. Έτσι και οι ανεξάρτητοι παραγωγοί θα αποκτήσουν πρόσβαση στο φθηνό λιγνίτη και τα νερά και θα απομακρυνθεί το ενδεχόμενο να υποστεί η χώρα μας κυρώσεις από τη διατήρηση της μονοπωλιακής θέσης της ΔΕΗ.
Τα νέα ΑΔΙ, που έχουν σχεδιασθεί από την DG Comp, θα είναι πραγματικότητα σε λίγο καιρό. Σε αυτό, όπως όλες οι πληροφορίες και ενδείξεις συγκλίνουν, δεν θα έχει αντίρρηση η νέα κυβέρνηση. Άλλωστε, κάτι πρέπει να δώσει για να πάρει. Έτσι και αλλιώς, είναι απαραίτητα, μαζί με την αντιστάθμιση και τη διακοψιμότητα, για να σταματήσουν οι έκτακτες εκπτώσεις στη βιομηχανία, ώστε να μην βρεθεί η χώρα υπόλογη για κρατικές επιδοτήσεις. Το γνωρίζει πολύ καλά η ΕΒΙΚΕΝ, που ζητά άμεσες διαπραγματεύσεις με τη ΔΕΗ, ώστε να υπάρχουν πλέον εξατομικευμένα τιμολόγια για κάθε μέλος της. Και πιστεύουμε ότι θα κληθεί να το κάνει. Το είπε χθες εμμέσως πλην σαφώς ο κ. Λαφαζάνης. «Η ανασυγκρότηση της ΔΕΗ δεν θα γίνει με κερδοσκοπικά κριτήρια».
Αφήσαμε τελευταίο, αλλά όχι ύστατο, το θέμα των υδρογονανθράκων. Δεν θεωρούμε καθόλου τυχαίο που ο κ. Λαφαζάνης απέφυγε επιμελώς να κάνει οποιαδήποτε αναφορά στο θέμα αυτό, δεδομένης και της ανοιχτής διαδικασίας για την ανάθεση ερευνών σε χερσαίες περιοχές της Δυτικής Ελλάδος, που λήγει την επόμενη εβδομάδα, στις 6 Φεβρουαρίου, αλλά και του δεύτερου, μεγαλύτερου διαγωνισμού, για τις παράκτιες περιοχές στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης, το Μάιο. Νομίζουμε ότι έπραξε σοφά, καταδεικνύοντας παράλληλα, τη σοβαρότητα με την οποία αντιμετωπίζονται κρίσιμα ζητήματα. Το αν θα επιχειρηθεί, μεσούντων των διαγωνισμών, να αλλάξουν οι όροι του, ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με τις συμβάσεις, είναι ένα ερωτηματικό. Μπορεί και όχι. Θα δούμε. Πάντως, φαίνεται ότι στο ζήτημα αυτό η νέα κυβέρνηση δεν εκστομίζει κορόνες. Κι αυτό κάτι λέει, από μόνο του. Ενδεχομένως, να χρειάζεται να μελετηθεί νομικά το όλο θέμα, πριν από οποιαδήποτε κίνηση. Θα φανεί σύντομα.
Εκεί, όμως, που αναμένεται να γίνουν κινήσεις είναι στον TAP. Εδώ τα πράγματα είναι πιο εύκολα, καθώς δεν έχει ξεκινήσει η κατασκευή του αγωγού. Συνεπώς, χωρεί πιο εύκολα μια αναδιαπραγμάτευση της σύμβασης, με την είσπραξη από το δημόσιο transit fees να μπαίνει πλέον πάνω στο τραπέζι, όπως ισχύει παντού, αλλά δεν ζητήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Κι αυτό αποτελεί ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί της νέας κυβέρνησης, δεδομένου ότι ο αγωγός έχει την υποστήριξη της Ε.Ε. και μάλιστα αποκτά ιδιαίτερη σημασία, υπό την προοπτική της ολοκλήρωσης του Κεντρικού Διαδρόμου στη Ν.Α. Ευρώπη.
Όλα αυτά δεν συνιστούν απαραίτητα αίσθημα καταστροφής στην ενεργειακή αγορά. Αντίθετα, μπορεί να συνιστούν καλύτερη διαχείριση του δημοσίου και εθνικού συμφέροντος, αρκεί να μην ξεχάσει η νέα κυβέρνηση ότι στην αγορά δεν μπορεί να λειτουργήσει μόνον του το κράτος. Χρειάζεται και την ιδιωτική πρωτοβουλία, με κανόνες, διαφάνεια και ρυθμίσεις.