Ευκαιρία για ανάδειξη του ρόλου του στην
ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, αποτελούν τα σημερινά εγκαίνια των έργων
κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου Trans Adriatic Pipeline (TAP).
Ο αγωγός αυτός, που, μέχρι το 2013 τουλάχιστον,
αποτελούσε το αουτσάιντερ μεταξύ των προτεινόμενων αγωγών για τον ονομαζόμενο
Νότιο Διάδρομο Φυσικού Αερίου, τελικά κατάφερε λόγω της αποδεδειγμένης
οικονομικότητάς του, να θέσει εκτός παιδιάς, έργα με τεράστια πολιτική στήριξη
από ΕΕ και πλειάδα χωρών, όπως ο
Nabucco και ο ελληνοιταλικός
αγωγός ITGI.
Το ενδιαφέρον ωστόσο είναι ότι από τα δύο αρχικά
μέλη του εταιρικού σχήματος που πρότεινε και «έτρεχε» το συγκεκριμένο σχέδιο,
δηλαδή Statoil (Νορβηγία) και AXPO (Ελβετία, τότε ακόμη ονομαζόταν EGL) τελικά
μόνο το δεύτερο «διασώθηκε» στο σχήμα με τη σημερινή του μορφή και μάλιστα με
ποσοστό μόλις 5%.
Σταδιακά, «μπήκαν» και «βγήκαν» ενεργειακοί
κολοσσοί από το σχήμα, κυρίως ως αποτέλεσμα της κρίσης τιμών πετρελαίου και
φυσικού αερίου, που ανάγκασε κάποιους από τους μετέχοντες να αποεπενδύσουν είτε
μεταβιβάζοντας μέρος του ποσοστού τους ή και το σύνολό του (Ε.οΝ, Staoil).
Έτσι αυτή την στιγμή κύριοι μέτοχοι της εταιρείας
του αγωγού, είναι οι ΒΡ και η αζέρικη SOCAR με 20% η κάθε μία, και
με αντίστοιχη συμμετοχή στην κοινοπραξία που εκμεταλλεύεται το κοίτασμα Σαχ
Ντενίζ ΙΙ που θα παράγει το φυσικό αέριο.
Επίσης, οι εταιρείες διαχείρισης δικτύων φυσικού
αερίου (αντίστοιχες του ελληνικού ΔΕΣΦΑ) Ιταλίας, Βελγίου και Ισπανίας, Snam, Fluxys και Enagas με ποσοστά
αντιστοίχως 20%, 19% και 16% και η ελβετική ενεργειακή Axpo με 5%.
Αξίζει εδώ να αναφερθεί, ότι η συμμετοχή της Axpo
στο αρχικό σχήμα με ποσοστό 50%, είχε βασιστεί στο ότι η εταιρεία είχε αριθμό
μονάδων ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο στην Ιταλία, τις οποίες ενδιαφερόταν
να τροφοδοτήσει μέσω του συγκεκριμένου αγωγού. Μόλις λίγες ημέρες πριν ωστόσο,
η ελβετική εταιρεία αποφάσισε να πουλήσει τις συγκεκριμένες μονάδες και να αποσυρθεί από την Ιταλία, «θύμα» της
αρνητικής συγκυρίας στον ενεργειακό τομέα.
Παρά την μικρή αρχική χωρητικότητα του, που είναι 10 δισ. κ.μ. το χρόνο, η
σημασία που προσδίδεται από ΕΕ και ΗΠΑ στον αγωγό ΤΑΡ είναι μεγάλη, καθώς είναι
ο πρώτος αγωγός που θα μεταφέρει στην ΕΕ και ειδικότερα στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης,
όπου κυριαρχεί η ρωσική Gazprom, αέριο από τις νέες πηγές της Κασπίας.
Για το λόγο αυτό στα σημερινά εγκαίνια των
εργασιών κατασκευής του, θα παραστούν εκπρόσωποι από τις κυβερνήσεις των χωρών
που αμέσως ή εμμέσως εμπλέκονται με το σχέδιο (Τουρκία, Ελλάδα, Αλβανία,
Ιταλία, Βουλγαρία), ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μάρος Σέφκοβιτς, ο ειδικός
απεσταλμένος του Στέιτ Ντιπάρμεντ Έιμος Χοχστάιν, ενώ τα εγκαίνια θα κάνει ο
Έλληνας Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας.
Σε ό,τι αφορά στα ειδικότερα οφέλη της Ελλάδας
από το συγκεκριμένο έργο, αυτά κυρίως εστιάζονται στην γεωστρατηγική αναβάθμιση
του βορειοελλαδικού χώρου, τον οποίο διανύει το ελληνικό τμήμα του αγωγού σε
μήκος περίπου 570 χιλιομέτρων,
από τους Κήπους του Έβρου, μέχρι τα σύνορα με την Αλβανία στην Κρυσταλλοπηγή
της Καστοριάς.
Μέσω του συγκεκριμένου αγωγού, η Ελλάδα, όπως
επίσης και η Βουλγαρία (ΔΕΠΑ και Bulgargaz αντίστοιχα) θα μπορούν να παραλάβουν
από ένα δισ. κ.μ. αερίου το χρόνο, ποσότητες για τις οποίες έχουν υπογράψει
συμφωνίες με τη Socar. Τις ποσότητες αυτές οι δύο εταιρείες θα μπορούσαν να τις
παραλάβουν και με αναβάθμιση των υφιστάμενων διεθνών διασυνδέσεων των δικτύων
τους.
Ωστόσο η κατασκευή του νέου αγωγού καθιστά την
τροφοδοσία των δύο δικτύων περισσότερο ασφαλή. Ο ΤΑΡ θα επιτρέψει ταυτόχρονα την
τροφοδοσία και των δυτικών Βαλκανίων με νέες ποσότητες αερίου, είτε μέσω του
βουλγάρικου δικτύου, είτε με τον σχεδιαζόμενο αγωγό από Αλβανία προς Κροατία
(Trans Ionian) που θα επιτρέψει την τροφοδοσία επιπλέον του Μαυροβουνίου και
της Βοσνίας.
Ακόμη αξίζει να αναφερθεί ότι ο ΤΑΡ θα «κουμπώσει» στον αγωγό ΤΑΝΑΡ
που ήδη κατασκευάζεται στο τουρκικό έδαφος. Για τη διαστασιολόγηση του
τελευταίου, ελήφθησαν υπόψιν οι προοπτικές διέλευσης αερίου προέλευσης Βόρειου
Ιράκ, Ιράν, και νέων πηγών από το Αζερμπαϊτζάν. Ήδη ο Thierry Darrigran,
αντιπρόεδρος της γαλλικής Total, η οποία αναπτύσσει το κοίτασμα Absheron,
ανακοίνωσε ότι ενδιαφέρεται να αξιοποιήσει τους νέους αγωγούς για τη μεταφορά
του αερίου στην ΕΕ. Επιπλέον η Τουρκία όπως είναι φυσικό, επιδιώκει να αξιοποιήσει
το ίδιο δίκτυο αγωγών για τη μεταφορά στην Ευρώπη και του αερίου της Ανατολικής
Μεσογείου (κοιτάσματα Ισραήλ και Κύπρου), αξιοποιώντας την εγγύτητα τους με την
Κύπρο.
Στα άλλα οφέλη που θα έχει η Ελλάδα από τη
λειτουργία του αγωγού, εστιάζονται κυρίως στη συμμετοχή ελληνικών εταιρειών στο
κατασκευαστικό στάδιο και η απασχόληση προσωπικού από τις περιοχές από τις
οποίες διέρχεται. Επίσης, μέσω ενός προγράμματος περίπου 32 εκατομμυρίων ευρώ, θα ενισχυθούν έργα για τα οποία
ενδιαφέρονται οι ΟΤΑ από τα όρια των οποίων διέρχεται ο αγωγός.
Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, οι αντιδράσεις
τοπικών παραγόντων για την χωροθέτηση εγκαταστάσεων (σταθμοί συμπίεσης) και την
όδευση του αγωγού, έχουν περιοριστεί σημαντικά, καθώς έγιναν αμοιβαίες
υποχωρήσεις.
Το Ελληνικό τμήμα του αγωγού, υπολογίζεται ότι θα απορροφήσει 1,5-2 δισ. ευρώ, ποσό
που θεωρείται ως η μεγαλύτερη άμεση ξένη επένδυση των τελευταίων ετών.
Σε ό,τι δε αφορά στη συμμετοχή κατασκευαστικών
και άλλων προμηθευτών, σημειώνεται ότι μέχρι στιγμής έχει διασφαλιστεί η
συμμετοχή περισσότερων από 150 ελληνικών εταιρειών των κλάδων κατασκευών,
υγείας και ασφάλειας, πληροφορικής, συντήρησης, παροχής υπηρεσιών. Από τις
μεγάλες κατασκευαστικές, έργο έχουν αναλάβει η J&P AΒΑΞ Α.Ε., σε
κοινοπρακτικό σχήμα με την ιταλική Bonatti, (χερσαία τμήματα του αγωγού μήκους
360 χιλιομέτρων).
Τα Σωληνουργεία Κορίνθου
ανέλαβαν
την προμήθεια σωλήνων διαμέτρου 48 ιντσών και μήκους περίπου 495 χιλιομέτρων,
ενώ η ΤΕΡΝΑ σε συνεργασία με την ιταλική Rensco ανέλαβε την κατασκευή των
σταθμών συμπίεσης του αγωγού σε Ελλάδα και Αλβανία.