«Υπάρχουν δύο τρόποι αντιμετώπισης του προβλήματος, ο γραφειοκρατικός και ο πραγματικός». Αυτό φέρεται να είπε ο επικεφαλής της ΔΕΗ Μανώλης Παναγιωτάκης, κατά την ακρόαση ενώπιον της αρμόδιας Επιτροπής της ΡΑΕ που διενεργεί έρευνα για το «κουβάρι» των ληξιπρόθεσμων οφειλών στην αγορά ηλεκτρισμού και ειδικότερα το αν η ΔΕΗ παρακρατεί παράνομα ποσά που πρέπει να αποδώσει στους Διαχειριστές (ΑΔΜΗΕ-ΔΕΔΔΗΕ) και τον Λειτουργό της Αγοράς.
Τα όσα έγιναν κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής της ΡΑΕ επιβεβαιώνουν ουσιαστικά τους απαισιόδοξους, όσους δηλαδή δεν βλέπουν διέξοδο στα δομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το ηλεκτρικό σύστημα και δη ο μεγαλύτερος «παίκτης» της αγοράς, καθώς μέχρι σήμερα οι αρμόδιοι φορείς και ειδικότερα η ρυθμιστική αρχή προκρίνουν τον «γραφειοκρατικό» τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος.
Πρόκειται περί υποκρισίας, στην «καλύτερη» περίπτωση: Η ΔΕΗ σήκωνε και σηκώνει το βάρος μίας κακώς νοούμενης «κοινωνικής» πολιτικής, λόγω των παρεμβάσεων της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας, με αποτέλεσμα το φαινόμενο των στρατηγικών κακοπληρωτών να γιγαντωθεί, απειλώντας ευθέως τη σταθερότητα του συστήματος και ταυτόχρονα τη βιωσιμότητα της μεγαλύτερης βιομηχανικής επιχείρησης της χώρας.
Με τις ληξιπρόθεσμες οφειλές (και αυτές που είναι σε διακανονισμό) να αγγίζουν τα 2,2 δισ. ευρώ, το να κατηγορείται ο επικεφαλής της ΔΕΗ ότι παρακρατεί ποσά που οφείλει - όσα οφείλει- στους Διαχειριστές και τον ΛΑΓΗE, την ίδια ώρα που σε καθημερινή βάση καταβάλλεται τεράστια προσπάθεια για να εξυπηρετηθούν οι υποχρεώσεις (δανειακές, προς προμηθευτές κ.ά.), είναι σαν να προτρέπεις τη ΔΕΗ να «παραδώσει τα όπλα» και να καταρρεύσει από κρίση ρευστότητας.
Αναμφίβολα, υπάρχουν αρκετά κενά στη νομοθεσία για τον τρόπο απόδοσης των εισπραττόμενων ρυθμιζόμενων χρεώσεων και η ΡΑΕ οφείλει να λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις. Όμως, πριν φτάσουμε εκεί, πρέπει επιτέλους κάποιοι να κάνουν τον απολογισμό τους για αποφάσεις όπως για παράδειγμα για τη «χρέωση προμηθευτή» που, στην πρώτη της εκδοχή, κόντεψε να τινάξει την αγορά στον αέρα κατά τη διάρκεια της πρόσφατης κρίσης ενεργειακού εφοδιασμού.
Την ίδια ώρα, η ΔΕΗ πληρώνει και το κόστος των καθυστερήσεων για τις αποφάσεις σχετικά με τα λεγόμενα μόνιμα ΑΔΙ, ενώ υφίσταται μεγάλη ζημία από τις δημοπρασίες ΝΟΜΕ.
Υπάρχει ωστόσο και ο ουσιαστικός τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος στην αγορά ηλεκτρισμού, όπως, να προχωρήσει με ταχύτερο βηματισμό η εναρμόνιση με το target model, ώστε σταδιακά να υποχωρήσουν τα κόστη και να ενισχυθεί η ρευστότητα στο σύστημα.
H ΡΑΕ θα έπρεπε κανονικά να «υποστηρίξει» την ΔΕΗ, επιτρέποντας την να κόβει την παροχή στους κακοπληρωτές βάσει ξεκάθαρων κανόνων που έγκαιρα θα ανακοινώσει. Δηλαδή να ενισχύσει την προσπάθεια της ΔΕΗ να λειτουργήσει ως επιχείρηση και όχι ως φιλανθρωπικό ίδρυμα. Και ασφαλώς να επιβάλλει σε όλους τους φορείς του ευρύτερου δημοσίου τομέα, συμπεριλαμβανομένης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, να εξοφλούν τις ληξιπρόθεσμες τουλάχιστον οφειλές τους προς την Επιχείρηση.
Η ενίσχυση του ανταγωνισμού δεν σημαίνει διάλυση της ΔΕΗ. Απεναντίας, η βελτίωση στο μέτωπο της εισπραξιμότητας και μία δίκαιη ορθολογική λύση στο θέμα των πληρωμών θα ωφελήσει στο σύνολο της την αγορά, απομακρύνοντας από τον ορίζοντα εφιαλτικά σενάρια. Αν η ΔΕΗ λειτουργήσει ως επιχείρηση, μακριά από τον ασφυκτικό εναγκαλισμό του κράτους, έχει όλες τις προϋποθέσεις να καταφέρει να κερδίσει το στοίχημα του μετασχηματισμού σε ένα σύγχρονο ενεργειακό όμιλο που θα λειτουργεί σε μία πραγματικά ανταγωνιστική αγορά.