Η διαχείριση αποβλήτων αποτελεί πρόβλημα για την Ελλάδα, εδώ και δεκαετίες. Τα βήματα που γίνονται για την οριστική διευθέτησή του υπήρξαν από αργά έως ανύπαρκτα. Το ζήτημα εκτός από περιβαλλοντικό έχει αναχθεί και σε πολιτικό, πολλές φορές και στο παρελθόν.
Όπως επισημαίνει σε σχετικό δημοσίευμα το ΑΠΕ-ΜΠΕ, οι επιστήμονες προειδοποιούν για τις καταστροφικές συνέπειες που έχει για το περιβάλλον αυτή η κατάσταση και παράλληλα μιλούν για διαφυγόντα κέρδη από τα οποία θα μπορούσε να ωφεληθεί το κράτος. Οι ειδικοί λένε ότι μία κοινωνία με ελάχιστα ή και μηδενικά απορρίμματα δεν είναι κάτι αδύνατον, αλλά είναι απαραίτητο να ληφθούν αποφάσεις, είτε από την εκάστοτε κυβέρνηση, είτε από τους δήμους που πλέον έχουν αυτή τη δυνατότητα.
«Αυτή τη στιγμή έτσι όπως είναι η κατάσταση στην Ελλάδα έχουμε μείνει πολύ πίσω. Έχει γίνει και μία συγκριτική μελέτη με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διαχείριση των απορριμμάτων και είχαμε καταταγεί στην τελευταία θέση όσον αφορά το επίπεδο των υποδομών μας. Είχαμε τη δυνατότητα στο παρελθόν να απορροφήσουμε ένα μεγάλο ποσό κοινοτικών κονδυλίων με το στόχο τότε να δημιουργήσουμε υποδομές και να μπορούμε να διαχειριστούμε τα απορρίμματα και δεν το έχουμε καταφέρει δυστυχώς. Δεν έχουμε φτιάξει καν εργοστάσια για να διαχειριζόμαστε τα απορρίμματα, όταν στην Ευρωπαϊκή Ένωση μιλούν πλέον για κυκλική οικονομία και για στόχο να καταλήγει στους ΧΥΤΑ μόνο ό,τι παραμένει μετά την εκμετάλλευση των απορριμμάτων, δηλαδή ένα 10% περίπου το 2030, κι εμείς έχουμε ένα 80% που καταλήγει στους ΧΥΤΑ», εξηγεί ο καθηγητής της Σχολής Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ, Κωνσταντίνος Αραβώσης μιλώντας στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Η θερμική επεξεργασία απορριμμάτων είναι μία πρακτική που ακολουθούν πολλές από τις ευρωπαϊκές χώρες. Αν και στην Ελλάδα εκφράζονται πολλές διαφωνίες σχετικά με τη μέθοδο αυτή, φαίνεται ότι έχουν βρεθεί λύσεις που μειώνουν κατά πολύ την επιβάρυνση του περιβάλλοντος από τους αέριους ρύπους.
«Στην Ελλάδα έχουμε αγνοήσει απολύτως την θερμική επεξεργασία των απορριμμάτων, κάτι που γίνεται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Θερμική επεξεργασία σημαίνει καύση των απορριμμάτων και ενεργειακή αξιοποίηση τους με ταυτόχρονη προστασία του περιβάλλοντος. Πανευρωπαϊκά υπάρχουν περίπου 600 τέτοια εργοστάσια. Είναι ενδεδειγμένη διαδικασία για μεγάλα αστικά κέντρα», υποστηρίζει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο μηχανολόγος μηχανικός, Μιχάλης Ζαχαρόπουλος.
Για τα κέρδη που μπορεί να έχει η πολιτεία από τη χρηστή διαχείριση των απορριμμάτων, γίνεται λόγος εδώ και χρόνια. Και αυτό μπορεί να προκύψει μέσα από την ενεργειακή αξιοποίηση των αποβλήτων.
«Είναι σαφές ότι τα απορρίμματα και με βάση τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν να αποτελέσουν πηγή πόρων και εκμετάλλευσης ενέργειας. Ο στόχος είναι να φτάσουμε στο 100% της εκμετάλλευσης των απορριμμάτων μέσω ανακύκλωσης, όπου θα πετυχαίνουμε εκμετάλλευση των πόρων, των πρώτων υλών δηλαδή και αξιοποίησή τους. Στο τέλος δηλαδή να μην μένει τίποτα. Αυτός είναι ο στόχος. Κι έτσι θα έχουμε και πολλαπλά οικονομικά οφέλη. Δυστυχώς αυτό απέχει αρκετά από την ελληνική πραγματικότητα και το βλέπουμε και τώρα», τονίζει ο κ. Αραβώσης.
Προβλήματα όμως αντιμετωπίζει η Ελλάδα συχνά πυκνά και με την αποκομιδή των σκουπιδιών. Ο δήμος Ρόδου έχει αναθέσει σε κοινοπραξία ύστερα από διεθνή διαγωνισμό μέρος της καθαριότητας του νησιού και την διαχείριση των αστικών αποβλήτων κατόπιν προσπαθειών που ξεκίνησαν πριν από τρία χρόνια.
Η σύμβαση υπεγράφη στις 7 Ιουνίου μεταξύ του Δημάρχου Ρόδου Φώτη Χατζηδιάκου και της ιδιωτικής κοινοπραξίας ENACT A.E- ΣΤΗΡΙΞΙΣ ΤΕΧΝΙΚΗ Α.Ε. Η σύμβαση ανάθεσης έργου έχει διάρκεια τρία χρόνια και αφορά την αποκομιδή, μεταφορά και διαχείριση αστικών αποβλήτων, τη σάρωση (μηχανική και χειρωνακτική) καθώς και την αποκομιδή για τη διαχείριση δημοτικών αποβλήτων συσκευασίας του δήμου Ρόδου. Η σύμβαση υπογράφηκε με συνολικό προϋπολογισμό 12.629.725,81 ευρώ και με δικαίωμα προαίρεσης 16.839.634,41 ευρώ (περιλαμβανομένου του Φ.Π.Α.).
Η κοινοπραξία αναλαμβάνει να καλύψει το 50% της αποκομιδής του δήμου με 22 απορριμματοφόρα, 104 εργαζόμενους (σαρωτές / κλαδευτές), το σκούπισμα των δρόμων και ταυτόχρονα υποχρεούται να λειτουργήσει το Κέντρο Διαλογής των Ανακυκλώσιμων Υλικών. Το υπόλοιπο 50% του δήμου θα καθαρίζεται από την υπηρεσία καθαριότητας και το μόνιμο και αορίστου χρόνου προσωπικό του δήμου της Ρόδου.
Η ιδιωτική κοινοπραξία έχει ήδη αναλάβει από τις 15 Ιουνίου ένα μέρος της πόλης της Ρόδου και θα εξαπλωθεί σταδιακά σε όλο το νησί - με σημείο αιχμής τις τουριστικές περιοχές, όπως η Λίνδος, το Φαληράκι, τα Κολύμπια, την Αφάντου κ.λπ. Ο στόλος της εταιρείας θα ενισχυθεί με πέντε ακόμη οχήματα (απορριμματοφόρα και σαρωτές), τα οποία έχει παραγγείλει με leasing η Διεύθυνση Καθαριότητας του δήμου Ρόδου, ενώ τα οχήματα που κρίνονται "γερασμένα" και ακατάλληλα, θα αποσυρθούν για επισκευές και θα χρησιμοποιούνται επικουρικά, όπου χρειάζεται.
Για την εξέλιξη αυτή ο δήμαρχος Ρόδου κ. Χατζηδιάκος, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ εξέφρασε την ικανοποίηση του επισημαίνοντας ότι ήδη έχει ξεκινήσει για το νησί της Ρόδου μια νέα εποχή στην αποκομιδή και διαχείριση των απορριμμάτων.
«Σε όλες τις χώρες υπάρχει έντονη συμμετοχή και των ιδιωτών στην αποκομιδή των σκουπιδιών. Δηλαδή υπάρχουν και ιδιωτικές εταιρείες που συνεργάζονται με το δημόσιο, με τους δήμους και υπάρχει μία αρμονική συνεργασία για τη συλλογή και τη μεταφορά των απορριμμάτων. Από το 2011 ήδη θα μπορούσαν οι δήμοι να αναθέτουν με δημόσιες διαγωνιστικές διαδικασίες την καθαριότητα σε εξωτερικούς συνεργάτες με οργανωμένες εταιρείες, με δικά τους μέσα και οι αρχές να έχουν ελεγκτικό και ρυθμιστικό ρόλο. Αυτό δεν έχει προχωρήσει όπως σε άλλες χώρες. Αν και θεσμικά θα ήταν δυνατό. Αυτό θα βοηθούσε στο να έχουμε πιο καθαρές πόλεις. Να έχουν δηλαδή τους εργαζόμενους που έχουν αλλά και παράλληλα να μπορούν να χρησιμοποιούν εξειδικευμένες εταιρείες», υποστηρίζει ο κ. Αραβώσης.
Οι προσπάθειες στη βόρεια Ελλάδα
Οι υψηλοί στόχοι για τη διαχείριση των αποβλήτων μπορούν να οδηγήσουν σε νέες, βελτιωμένες πρακτικές, και να αλλάξουν το τοπίο, λένε οι ειδικοί. Προς το παρόν μπορούμε να προσβλέπουμε σε μία κοινωνία τουλάχιστον με τα μισά σκουπίδια, από ό,τι σήμερα, και κατά συνέπεια με σημαντική εξοικονόμηση χρημάτων από τους τοπικούς δήμους, που θα ωφεληθούν πολλαπλώς από μία τέτοια επιτυχία. «Η άμεση εξοικονόμηση χρημάτων από τη μείωση των σκουπιδιών είναι δεδομένη, ωστόσο, υπάρχουν πολλοί επιπλέον τρόποι οικονομικής ωφέλειας για τις τοπικές αυτοδιοικήσεις» δήλωσε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο πρόεδρος του Περιφερειακού Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ) Κεντρικής Μακεδονίας, Μιχάλης Γεράνης.
Οι 38 δήμοι της κεντρικής Μακεδονίας έχουν ήδη καταθέσει τους κεντρικούς σχεδιασμούς τους για την διαχείριση των απορριμμάτων τους -ανακυκλώσιμων και βιοαποδομήσιμων- μέσω της υλοποίησης του Περιφερειακού Σχεδιασμού για τα απόβλητα, ο οποίος εναρμονίζεται με τον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Απορριμμάτων, που προβλέπει μεταξύ άλλων (π.χ. πράσινα σημεία, κομποστοποίηση κ.α.) και την μείωση του όγκου των σκουπιδιών κατά 50% μέχρι το 2020.
«Είναι ένας δύσκολος στόχος, που βάζει τον πήχη ψηλά. Θεωρούμε ότι μπορούμε να φτάσουμε σε μία τέτοια μείωση, τουλάχιστον είναι ένα πρώτο θετικό βήμα, που όμως σημαίνει αλλαγή της κουλτούρας από τους πολίτες, ώστε να συμμετέχουν ενεργά στις τοπικές και εθνικές δράσεις που αφορούν την διαχείριση απορριμμάτων, όπως για παράδειγμα η ανακύκλωση», εξήγησε ο κ. Γεράνης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Σήμερα, το 90% των απορριμμάτων «ενταφιάζεται» στους ΧΥΤΑ, ενώ κάθε τόνος σκουπιδιών που πετά ένας δήμος εκεί κοστίζει 30 ευρώ. «Να μία άμεση και σημαντική εξοικονόμηση για τις τοπικές αυτοδιοικήσεις» είπε ο πρόεδρος του ΦΟΔΣΑ ΚΜ και συνέχισε: «Αν κάθε δήμος πετύχει τη μείωση των απορριμμάτων κατά 50%, υπολογίστε πόσα χρήματα θα μπορεί να εξοικονομεί κάθε χρόνο». Τέτοιο παράδειγμα ένας μεγάλος δήμος, όπως ο δήμος Θεσσαλονίκης, που κάθε χρόνο παράγει 150.000 τόνους το χρόνο, αυτόματα μπορεί να μετατρέψει τα σκουπίδια του σε χρήματα.
Όμως δεν είναι μόνο η άμεση εξοικονόμηση, καθώς, σύμφωνα με τον κ. Γεράνη, οι δήμοι θα έχουν δωρεάν ενέργεια ή δευτερογενή καύσιμα (προς ενεργειακή αξιοποίηση), ως «ανταποδοτικό όφελος» από την επεξεργασία των οργανικών υπολειμμάτων των οικιακών σκουπιδιών, σε ειδικά εργοστάσια του θα δημιουργηθούν στην κεντρική Μακεδονία. Έτσι, για παράδειγμα χαμηλό κόστος ηλεκτρικού και θέρμανσης, σημαίνει χαμηλό κόστος των δημοτικών τελών για πολίτες και επιχειρήσεις.
«Πολύ σημαντικό είναι επιπλέον και το θέμα ευαισθητοποίησης και πληροφόρησης του κοινού. Θα πρέπει να υπάρχει δηλαδή μία νοοτροπία διαφορετική στους πολίτες ξεκινώντας από αυτό που λέμε, την πρόληψη. Δηλαδή στο πλαίσιο της οδηγίας για τη διαχείριση των αποβλήτων να δίνεται έμφαση στην πρόληψη, δηλαδή ο ίδιος ο πολίτης να έχει τέτοιες καταναλωτικές συνήθειες επιλέγοντας τα αντίστοιχα προϊόντα για να μην δημιουργεί απορρίμματα αλλά και όταν τα δημιουργεί να συμμετέχει πολύ ενεργά στη διαλογή στην πηγή, στην ανακύκλωση. Να μπορεί αν χρησιμοποιεί διαφορετικούς κάδους, όπως γίνεται σε όλες τις χώρες και να το κάνει σωστά», καταλήγει ο κ. Αραβώσης.