Κυρώθηκε 31,39% των Δασικών Χαρτών

Ευτυχής είναι η κατάληξη της πρώτης μεγάλης ομάδας αναρτήσεων δασικών χαρτών. Χθες κυρώθηκε το 93,5% των δασικών χαρτών που αναρτήθηκαν από τις αρχές της χρονιάς και αντιστοιχεί στο 31,39% των δασικών χαρτών της χώρας. Το επόμενο βήμα είναι η εξέταση μέσα στο επόμενο εξάμηνο των 134.121 αντιρρήσεων που κατατέθηκαν τους προηγούμενους μήνες, αλλά και η διευκρίνιση της τύχης των 75.593 στρεμμάτων που καταλαμβάνονται από αυθαίρετα

Μέχρι σήμερα, οι δασικοί χάρτες αντιμετωπίζονταν ως μια «καμένη» υπόθεση. Αιτία, η απροθυμία της εκάστοτε ηγεσίας του υπουργείου Περιβάλλοντος (και παλαιότερα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης) να φέρει στο φως όλα όσα κρύβονταν κάτω από το χαλί για δεκαετίες: εκχερσώσεις, καταπατήσεις, αυθαίρετα, δασώσεις εγκαταλελειμμένων περιοχών, «βιλαέτια» λίγων αλλά κρίσιμων δασικών υπηρεσιών. Με αυτή την έννοια, χθες αποδείχθηκε το αντίθετο: ότι η κατάρτιση των δασικών χαρτών, που θα βάλει οριστικό τέλος στις αμφισβητήσεις είναι εφικτή, έστω και με κάποιες «εκπτώσεις», έστω και υπό την πίεση των θεσμών.

«Είναι μια ημέρα που πολλοί πίστευαν ότι δεν θα έρθει. Μέχρι σήμερα στη χώρα μας, έπειτα από 40 χρόνια είχε κυρωθεί μόλις το 0,81% των δασικών χαρτών της χώρας και σήμερα κυρώνουμε το 31,39%», ανέφερε ο αναπλ. υπουργός Περιβάλλοντος Σωκράτης Φάμελλος.

Τι σημαίνει η κύρωση των χαρτών αυτών; Κατ’ αρχάς, πρέπει να διευκρινιστεί ότι πρόκειται για τη λεγόμενη «μερική» κύρωση, δηλαδή την οριστικοποίηση του τμήματος εκείνων των χαρτών που αναρτήθηκαν για το οποίο δεν υπήρχαν αντιρρήσεις από τους πολίτες. Το υπόλοιπο (περίπου 6,4%) των δασικών χαρτών θα κυρωθεί μετά την εξέταση των αντιρρήσεων, διαδικασία που ο κ. Φάμελλος τοποθετεί χρονικά στις αρχές του φθινοπώρου του 2018. «Εχουν συσταθεί 110 επιτροπές εξέτασης αντιρρήσεων σε όλη την Ελλάδα (σ.σ. οι 32 στην Αττική και οι 10 στη Χαλκιδική), οι οποίες έχουν στη διάθεσή τους 4 μήνες (συν 2 αν χρειαστεί). Υπολογίζουμε ότι η ολική κύρωση των χαρτών θα γίνει από τον Ιούλιο έως τον Σεπτέμβριο του 2018».

Οικιστικές πυκνώσεις

Ο κ. Φάμελλος απέφυγε χθες να αναφέρει λεπτομέρειες σχετικά με την «καυτή πατάτα» των οικιστικών πυκνώσεων, δηλαδή των οικισμών αυθαιρέτων που εξαιρέθηκαν (υποτίθεται προσωρινά) από τους δασικούς χάρτες. «Η εντολή που δώσαμε στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή που θα ασχοληθεί με το θέμα είναι να εφαρμόσουμε τον δασικό χάρτη σεβόμενοι την περιβαλλοντική νομοθεσία και ικανοποιώντας όσα περισσότερα αιτήματα και ανάγκες της κοινωνίας υπάρχουν», ανέφερε. Σε ερώτημα της «Κ», πώς αυτά τα δύο συμβιβάζονται στη συγκεκριμένη περίπτωση, ο υπουργός παρέπεμψε στο έργο της επιτροπής. «Ο,τι κάνουμε θα το κάνουμε με συνέπεια», ανέφερε.

Το επόμενο μεγάλο «πακέτο» αναρτήσεων (δηλαδή δημοσιοποίησης του περιεχομένου των δασικών χαρτών, ώστε οι πολίτες να εκφράσουν τυχόν αντιρρήσεις) αφορά το 17% της χώρας και αναρτάται σε δύο δόσεις: η πρώτη (9%) ξεκίνησε τον Οκτώβριο και περιλαμβάνει χάρτες σε Πέλλα, Καβάλα, Θεσπρωτία, Ξάνθη, Αρκαδία, Κυκλάδες, Φλώρινα, Λέσβο, Κιλκίς, Χανιά, Σέρρες και Ζάκυνθο. Η ανάρτηση στις περιοχές αυτές ολοκληρώνεται σταδιακά από τον Φεβρουάριο (για τις δύο πρώτες περιοχές) έως τον Μάρτιο. Η μερική κύρωση των χαρτών αυτών τοποθετείται τον Ιούλιο του 2018 και η ολική τους κύρωση στις αρχές του 2019.

Η δεύτερη ομάδα (8%) θα έχει όμως μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Κι αυτό γιατί περιλαμβάνει ολόκληρη την Αττική, ό,τι δεν έχει μέχρι σήμερα αναρτηθεί. Οπως έχει αναδείξει η «Κ» με σειρά ρεπορτάζ τα προηγούμενα χρόνια, οι δασικοί χάρτες της Αττικής θα φέρουν στο φως ολόκληρες πόλεις χτισμένες σε (κάποτε) δημόσιες και δασικές εκτάσεις. Σύμφωνα με το υπουργείο Περιβάλλοντος, οι δασικοί χάρτες της Ανατολικής Αττικής θα αναρτηθούν σταδιακά από τον Φεβρουάριο έως τον Μάιο και της Δυτικής Αττικής από τον Απρίλιο έως τον Ιούνιο. Στην ίδια ομάδα χαρτών περιλαμβάνονται οι περιοχές Ημαθίας, Χίου, Τρικάλων, Θεσσαλονίκης, Καρδίτσας, Πειραιά, Λάρισας και Μαγνησίας.

Προβλήματα και αντιρρήσεις

Ενα σοβαρό crash test που δοκίμασε τις πολιτικές αντοχές του υπουργείου Περιβάλλοντος και τις... ψυχικές και σωματικές αντοχές των δασικών υπηρεσιών ήταν η ανάρτηση, το πρώτο εννεάμηνο του 2017, του ενός τρίτου των δασικών χαρτών της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε χθες το υπουργείο, τα κυριότερα προβλήματα που ήλθαν στο φως ήταν η παράνομη εκχέρσωση δασικών εκτάσεων προς καλλιέργεια, πρόβλημα ιδιαίτερα έντονο στην Πελοπόννησο, η ανέγερση ολόκληρων οικισμών αυθαιρέτων σε δάση, ιδίως στη Χαλκιδική, η «δάσωση» παλαιών αγροτικών περιοχών, πρόβλημα ιδιαίτερα έντονο στα αιγαιοπελαγίτικα νησιά.

Ας δούμε ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία:

• Στην Αρκαδία, όπου αναρτήθηκε ο μεγαλύτερος δασικός χάρτης του συγκεκριμένου «πακέτου» (4 εκατ. στρέμματα), το ποσοστό των προβλημάτων ήταν εντυπωσιακά μικρό, καθώς αντιστοιχεί μόλις στο 1,3% του χάρτη. Στο υπόλοιπο 98,7% που κυρώθηκε χθες, δασικά χαρακτηρίστηκαν 2,8 εκατ. στρέμματα και μη δασικά (αγροτικά ή άλλα) 1,2 εκατ. στρέμματα.

• Αντίθετα σε Μεσσηνία, Αχαΐα και Λακωνία (όπου αναρτήθηκαν μεγάλοι χάρτες, άνω των 2 εκατ. στρεμμάτων) τα προβλήματα ήταν σημαντικά, ιδίως με τις καλλιεργούμενες σήμερα περιοχές. Στους τρεις νομούς οι αντιρρήσεις ξεπέρασαν τις 41.000, αλλά αφορούν σχετικά μικρό ποσοστό της έκτασης (περίπου 10%). Στην Ηλεία το 13% των αναδασωτέων αποδείχθηκε ότι κακώς είχε χαρακτηριστεί καθώς πρόκειται για ανέκαθεν αγροτικές εκτάσεις.

• Η Θεσσαλονίκη και ιδίως η Χαλκιδική ήταν, τουλάχιστον σε αυτή την ομάδα δασικών χαρτών, το «βασίλειο»... των αυθαιρέτων. Χαρακτηριστικό είναι ότι περισσότερες από τις μισές «οικιστικές πυκνώσεις» όλης της χώρας (35.000 στρέμματα από τα 75.593 στρέμματα) δηλώθηκαν σε αυτούς τους δύο νομούς.

• Στις περιοχές των Δωδεκανήσων, το ποσοστό των αντιρρήσεων ήταν το υψηλότερο στη χώρα, καθώς αφορά το 36,9% της έκτασης.

• Στις ελάχιστες περιοχές της Αττικής που περιλαμβάνονταν, αντιρρήσεις κατατέθηκαν για το 11,7% του δασικού χάρτη, ενώ εξαιρέθηκαν 17.000 στρέμματα οικισμών αυθαιρέτων.

• Μεγάλος ήταν ο αριθμός των αντιρρήσεων στην Κοζάνη, καθώς αντιστοιχούν στο 10,2% της έκτασης.

• Στον –μικρό σε έκταση, μόλις 36.400 στρεμμάτων– δασικό χάρτη που αναρτήθηκε στη Φθιώτιδα παρουσιάστηκαν ίσως τα μεγαλύτερα προβλήματα στη χώρα. Σε κύρωση οδηγήθηκε μόλις το 57,4% (το χαμηλότερο ποσοστό της συγκεκριμένης ομάδας δασικών χαρτών), καθώς έχουν κατατεθεί αντιρρήσεις για το υπόλοιπο.

Οσον αφορά τη γενική πορεία του εγχειρήματος, οι δασικές υπηρεσίες αρχικά θεώρησαν (ενέκριναν) 47,1 εκατ. στρέμματα δασικών χαρτών. Από αυτά εξαιρέθηκαν (ως περιοχές εντός σχεδίου, όπου από το 2014 δεν αναγνωρίζονται εκτάσεις ως δασικές, ως περιοχές που έχει ξεκινήσει η διαδικασία για να μπουν στο σχέδιο πόλης ή οικιστικές πυκνώσεις) 2,8 εκατ. στρέμματα και τελικά αναρτήθηκαν 44,2 εκατ. στρέμματα. Σε αυτά, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος:

• Κατατέθηκαν 134.121 αντιρρήσεις, που αντιστοιχούν σε 1,65 εκατ. στρέμματα (ποσοστό 3,75%).

• Οι υπηρεσίες επανεξέτασαν 680.966 στρέμματα από αυτά που είχαν κηρυχθεί αναδασωτέα.

• Μέσω της δυνατότητας που τους δόθηκαν, αγρότες που καταπάτησαν και εκχέρσωσαν δημόσιες δασικές εκτάσεις για να τις καλλιεργήσουν τελικά εξαγόρασαν 183.584 στρέμματα.

• Οι οικισμοί αυθαιρέτων που οριοθέτησαν οι δήμοι καταλαμβάνουν 75.593 στρέμματα.

Οι προσπάθειες από το 1976

Μακρά και... πονεμένη είναι η ιστορία των δασικών χαρτών στη χώρα μας. Μέχρι το 2011, που κυρώθηκαν οι πρώτοι δασικοί χάρτες στην Ανθεια Εβρου, στον Ξηριά Καβάλας και στα Λεχαινά Ηλείας, οι κυρώσεις δασικών χαρτών ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτες. Οι αιτίες είναι πολλές, όπως οι –όχι τυχαίες– συχνές αλλαγές στη νομοθεσία, η προφανής απροθυμία των κυβερνήσεων και η αδυναμία (ενίοτε και απροθυμία) των δασικών υπηρεσιών.

Η ανάγκη προστασίας των δασών και σύνταξης δασικών χαρτών προέκυψε από το Σύνταγμα του 1975. Η πρώτη συστηματική προσπάθεια για την καταγραφή των δασών και των δασικών εκτάσεων της χώρας έγινε με τους λεγόμενους «Κτηματικούς Χάρτες» (ν. 248/1976). Τους χάρτες θα συνέτασσαν ειδικά συνεργεία κτηματογράφησης τα οποία ιδρύονταν από την κρατική δασική υπηρεσία. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή κατέληξε σε προσωρινούς και όχι οριστικούς χάρτες.

Η δημιουργία δασικών χαρτών επανήλθε το 1998, στο πλαίσιο του πρώτου νόμου για το Εθνικό Κτηματολόγιο. Η εκπόνηση των πρώτων δασικών χαρτών ξεκίνησε το 1999 και αφορούσε αποκλειστικά τις 330 περιοχές που κηρύχθηκαν υπό κτηματογράφηση στο Α΄ πιλοτικό, Β΄ πιλοτικό και 1ο κύριο πρόγραμμα κτηματογράφησης. Ωστόσο, αυτοί οι δασικοί χάρτες δεν κυρώθηκαν ποτέ, όχι μόνο γιατί καθυστέρησαν λόγω των προβλημάτων που αντιμετώπισαν οι μελετητές που τους συνέτασσαν. Αλλά και γιατί, στο μεταξύ, άλλαξε η νομοθεσία (με τον λεγόμενο «δασοκτόνο» νόμο Δρυ, που έπειτα από χρόνια ακυρώθηκε από το ΣτΕ ως αντισυνταγματικός) για το τι θεωρείται δάσος και επομένως θα έπρεπε να καταρτιστούν από την αρχή. Δασικοί χάρτες εκπονήθηκαν και το 2008-2009 στο πλαίσιο της δεύτερης γενιάς κτηματογράφησης. Ωστόσο και αυτοί οι δασικοί χάρτες παρέμειναν στα συρτάρια και άρχισαν να αναρτώνται περισσότερο από μία πενταετία αργότερα.

Η νέα προσπάθεια κατάρτισης δασικών χαρτών ξεκίνησε το 2010, με τον εκσυγχρονισμό της σχετικής νομοθεσίας και την ανάθεση του έργου στην (τότε) Κτηματολόγιο Α.Ε. (σήμερα Εθνικό Κτηματολόγιο και Χαρτογράφηση - ΕΚΧΑ). Οι τρεις πρώτοι δασικοί χάρτες που αναρτήθηκαν ήταν στην Πεντέλη, στη Νέα Πεντέλη και στον Μαραθώνα. Ενώ οι τρεις πρώτοι που κυρώθηκαν ήταν στην Ανθεια Εβρου, στον Ξηριά Καβάλας και στα Λεχαινά Ηλείας. Αξίζει να σημειωθεί πάντως ότι οι ενστάσεις που κατατέθηκαν εκείνη την περίοδο (ενδεικτικά 2.956 σε Μαραθώνα, Πεντέλη και Νέα Πεντέλη) ουδέποτε εξετάστηκαν. Σε ερώτηση της «Κ» χθες στον αναπλ. υπουργό Περιβάλλοντος για την τύχη τους, ο κ. Φάμελλος ανέφερε ότι η εξέτασή τους δεν περιλαμβάνεται στον άμεσο σχεδιασμό του υπουργείου. Οπως υποστήριξε, αν το έργο των επιτροπών αντιρρήσεων ολοκληρωθεί νωρίτερα από το αναμενόμενο, τότε μπορεί να δοθεί σχετική εντολή.

Ακολούθησαν μερικά έτη πλήρους απραξίας μέχρι η υπόθεση να επανεκκινηθεί το 2016, με νέα αλλαγή της δασικής νομοθεσίας. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και η πίεση που ασκήθηκε για την ολοκλήρωση δασικών χαρτών και κτηματολογίου, που άρχισε να τίθεται μετ’ επιτάσεως από την τρόικα ήδη από το 2013 και συνεχίζεται έως και σήμερα.

Υποχωρήσεις

Το πρώτο μεγάλο «πακέτο» αναρτήσεων ξεκίνησε στις αρχές του 2017 και συνοδεύτηκε από σειρά υποχωρήσεων της πολιτείας μπροστά στον στόχο της ολοκλήρωσης όλων των δασικών χαρτών το 2020. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα είναι το «εφεύρημα» των οικιστικών πυκνώσεων, με το οποίο μετατέθηκε στο μέλλον η εξέταση των οικισμών αυθαιρέτων σε δάση και η δυνατότητα εξαγοράς καταπατημένων και εκχερσωμένων δασικών εκτάσεων.

(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")