Του Ανδρέα Νεοφυτίδη*
Είναι γνωστό πως ένας υπόγειος πόλεμος έχει ξεκινήσει γύρω από τις προμήθειες των ευρωπαϊκών αγορών με φυσικό αέριο που θα προέρχεται είτε από τη Ρωσική Ομοσπονδία είτε από χώρες-πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, όπως το Αζερμπαϊτζάν ή το Τουρκμενιστάν.
Ειδικά το Αζερμπαϊτζάν, του οποίου οι ενεργειακοί πόροι τείνουν να ελέγχονται πλήρως από αμερικανικές εταιρείες, προβάλλει ή θέλει να προβάλλει μέσω αμερικανικής πολιτικής διαμεσολάβησης ως η εναλλακτική λύση απέναντι στη ρωσική Gazprom για προμήθεια φυσικού αερίου των δυτικο-ευρωπαϊκών αγορών με αγωγούς που θα διέρχονται από Τουρκία και Ελλάδα προς Ιταλία και ακόμη παραπέρα.
Οι συμφωνίες που έχουν υπογραφεί μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας για την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου μέχρι το 2016 και οι προοπτικές επέκτασής της μέχρι και το 2026, αποτελούν σημείο στο οποίο επικεντρώνονται οι αμερικανικές πιέσεις προκειμένου να παραμεριστεί η Gazprom από τη σχεδιαζόμενη εμπορία και μεταφορά αερίου και να προτιμηθούν προμηθευτές όπως το Αζερμπαϊτζάν. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο ήδη διεξάγεται και μια αμερικανικής έμπνευσης εκστρατεία για δυσφήμιση του ρωσικού κολοσσού.
Ωστόσο, πραγματολογικά τίθεται το ερώτημα κατά πόσο το Αζερμπαϊτζάν έχει τη δυνατότητα να ανταποκριθεί στα υψηλά επίπεδα ζήτησης που προδιαγράφει το σχέδιο αγωγού φυσικού αερίου Τουρκία-Ελλάδα-Ιταλία.
Το Αζερμπαϊτζάν διαθέτει σήμερα πολύ περιορισμένες ποσότητες φυσικού αερίου προς εξαγωγή. Για τις εσωτερικές της ανάγκες, η χώρα αυτή καταναλώνει 12-13 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, ενώ μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2007 αγόραζε 4,5 δισ. κ.μ. αερίου κατ' έτος από τη ρωσική Gazprom.
Από την 1η Ιανουαρίου 2007 και για ολόκληρο το έτος, η Ρωσία θα πωλήσει στο Αζερμπαϊτζάν 1,5 δισ. κ.μ. αερίου στην τιμή των 230 δολαρίων τα 1.000 κ.μ., αντί της παλαιάς, προ της 1ης Ιανουαρίου, τιμής των 135 δολ. τα 1000 κ.μ. Η Μόσχα αποφάσισε την αύξηση αυτή στο πλαίσιο της εφαρμογής της γνωστής στρατηγικής της να αναπτύσσει οικονομικές σχέσεις με τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες που ανεξαρτητοποιήθηκαν, στη βάση των κανόνων της παγκόσμιας οικονομίας της αγοράς, αλλά και για έναν άλλο λόγο επίσης: το αέριο που αγόραζε στην τιμή των 135 δολ. από τη Ρωσία το Αζερμπαϊτζάν το μεταπωλούσε στη Γεωργία στην τιμή των 160 δολ.
Οι ποσότητες φυσικού αερίου που αντλεί σήμερα το Αζερμπαϊτζάν είναι δύο φορές λιγότερες από όσες χρειάζεται για να καλύψει την εσωτερική κατανάλωση. Ακόμη και η περιοχή Shah Deniz, το νέο αυτό πεδίο άντλησης φυσικού αερίου στο Αζερμπαϊτζάν, δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει τις δυσκολίες άντλησης που ακόμη αντιμετωπίζει.
Η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών στο Αζερμπαϊτζάν επιδιώκει την κατασκευή εκ μέρους της χώρας ξεχωριστών, από εκείνους της Ρωσίας, αγωγών. Οι ΗΠΑ εξώθησαν τη χώρα στην κατασκευή του αγωγού Μπακού-Τιφλίδα-Ερζουρούμ (Τουρκία) για τη μεταφορά φυσικού αερίου από το Shah Deniz. Ο αγωγός αυτός, που άρχισε πρόσφατα τη λειτουργία του, ήδη δυσλειτουργεί για τον απλούστατο λόγο ότι το αέριο από το Αζερμπαϊτζάν δεν επαρκεί.
Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ πιέζουν την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν να προχωρήσει στην κατασκευή του Υπερκασπιακού Αγωγού φυσικού αερίου, αλλά, δεδομένου ότι το αέριο από αυτή τη χώρα αποδεικνύεται ανεπαρκές σε ποσότητα, η Ουάσιγκτον ασκεί παράλληλες πιέσεις στην κυβέρνηση του Τουρκμενιστάν να κατασκευάσει τους δικούς της αγωγούς για τη μεταφορά αερίου από αυτή τη χώρα.
Αλλά ως γνωστό το Τουρκμενιστάν συνδέεται ήδη από το 2005 με τη Ρωσία με μια τριαντάχρονη συμφωνία βάσει της οποίας η τελευταία αγοράζει φυσικό αέριο από την πρώτη προκειμένου να το μεταφέρει στις δυτικο-ευρωπαϊκές αγορές μέσω δικών της (ρωσικών) αγωγών, δεδομένου ότι το Τουρκμενιστάν δεν διαθέτει τέτοιους. Η πολιτική των ΗΠΑ στοχεύει ακριβώς στο να αποκλείσει αφ' ενός τη Ρωσία από τη διεθνή αγορά φυσικού αερίου και, αφ' ετέρου να ενδυναμώσει το στρατηγικό της εταίρο που ακούει στο όνομα Τουρκία, αναβαθμίζοντας τον αγωγό Μπακού-Τιφλίδα-Ερζουρούμ.
Αξίζει όμως να σημειωθεί πως η Gazprom αγοράζει όλη την προς εξαγωγή παραγωγή φυσικού αερίου του Τουρκμενιστάν στην τιμή των 120 δολ. τα 1000 κ.μ περίπου. Αλλά ακόμη και αυτή η τιμή αποβαίνει εξαιρετικά συμφέρουσα για τη χώρα μιας και είναι η Gazprom που προμηθεύει τους αγωγούς, πέραν του ότι πληρώνει έγκαιρα και τοις μετρητοίς τις αγορές της.
Επιπλέον, απαλλάσσει το Τουρκμενιστάν από χρονοβόρες διαδικασίες συνομιλιών και διαπραγματεύσεων με τρίτες χώρες. Πρέπει ακόμη να υπογραμμιστεί πως οι Τουρκμένοι εξακολουθούν να απολαμβάνουν το σοβιετικό προνόμιο της εντελώς δωρεάν παροχής φυσικού αερίου!
* Ο κ. Ανδρέας Νεοφυτίδης είναι δημοσιογράφος - συγγραφέας
(Ναυτεμπορική, 2/4/07)