Σχεδόν δεν περνά ούτε μια ημέρα χωρίς να υπάρξουν προκλητικές δηλώσεις από τον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν και αξιωματούχων της κυβέρνησης του η ωμή παραβίαση του Ελληνικού θαλασσίου χώρου μέσω διαφόρων ενεργειών που στόχο έχουν την έμπρακτη αμφισβήτηση των Ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο και ευρύτερα.
Οι μέχρι σήμερα αντιδράσεις της κυβέρνησης υπήρξαν τελείως ήπιες, για να μην πούμε υποτονικές, περιοριζόμενες αυστηρά στο διπλωματικό επίπεδο σε μια άκαρπη προσπάθεια διεθνοποίησης του προβλήματος αποβλέποντας στην επέμβαση του ξένου παράγοντα, λες και η Τουρκική κυβέρνηση είναι ένας ανώριμος έφηβος που έχει ανάγκη νουθεσίας. Όμως η Άγκυρα δεν ενοχλείται στο απειροελάχιστο από τις Ελληνικές αντιδράσεις, τις οποίες θεωρεί παιδαριώδεις και άνευ ουσίας, για αυτό και συνεχίζει απτόητη τις προσπάθειες της επί του θαλάσσιου πεδίου αποβλέποντας σε απτά γεωπολιτικά οφέλη.
Χτυπητό παράδειγμα η αδιανόητη μέχρι πρόσφατα παράνομη (βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας) συμφωνία μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας (27 Νοεμβρίου 2019) για τον καθορισμό μεταξύ των θαλασσίων συνόρων και το διαμοιρασμό της θαλάσσιας περιοχής, με ωμή παραβίαση των Ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων νότια και ανατολικά της Κρήτης και νότιο δυτικά της Ρόδου και της Καρπάθου. Με την Τουρκία να έχει έκτοτε επισημοποιήσει την ανωτέρω συμφωνία μέσω του κοινοβουλίου της και με την κατάθεση γεωγραφικών συντεταγμένων στα Ηνωμένα Έθνη.
Σειρά από ερωτήματα προκύπτουν ασφαλώς για την Ελληνική κυβέρνηση η οποία και προσπαθεί να υποβιβάσει την σημασία του όλου θέματος προεξοφλώντας (λαθεμένα) ότι ο Στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ σύντομα θα εισέλθει νικητής στην Τρίπολη και το πρώτο πράγμα που θα κάνει θα είναι να σχίσει την κατάπτυστη συμφωνία. Κάτι τέτοιο δεν πρόκειται ασφαλώς να γίνει, ιδίως μετά την σύνοδο του Βερολίνου τον περασμένο Ιανουάριο και τα όσα συμφωνήθηκαν εκεί, δηλαδή για την πολιτική επίλυση του θέματος και διαμοιρασμό της εξουσίας (power sharing) μεταξύ Αλ Σαράτζ και Χαλίφα Χαφτάρ.
Εν τω μεταξύ, η Άγκυρα συνεχίζει τελείως παράνομα σεισμικές έρευνες εντός της ακήρυκτης μεν, αλλά πολύ υπαρκτής, Ελληνικής ΑΟΖ με τελευταίο παράδειγμα (Ιανουάριος 2020) τον πλου του σεισμογραφικού Ορούτς Ρέις νότιο-ανατολικά του Καστελόριζου. Το επόμενο βήμα της Τουρκίας, και όπως το έχει ήδη ανακοινώσει ο πρόεδρος Ερντογάν, θα είναι λίαν συντόμως η διεξαγωγή γεωτρητικών ερευνών νότια της Κρήτης εντός της νέο ορισθείσας Τουρκικής ΑΟΖ, βάσει της πρόσφατης συμφωνίας, σε περιοχές που θα έχει παραχωρήσει η Τουρκική κυβέρνηση στην κρατική εταιρεία πετρελαίων TPAO, οι οποίες όμως ευρίσκονται εντός της Ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ).
Διερωτάται κάποιος τι άλλο θα πρέπει να βιώσουμε πριν η Ελληνική πλευρά αποφασίσει να δράσει πλέον δυναμικά και επί του πεδίου, θέτοντας ένα τέρμα ή τέλος πάντων αμφισβητώντας έμπρακτα, τις παράνομες Τουρκικές ενέργειες. Και ασφαλώς η πολυδιαφημισμένη προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, το δισκοπότηρο αυτό της Ελληνικής διπλωματίας, ή τα άλλα ανυπόστατα και εθνικά επιζήμια που ακούγονται περί “συνεκμετάλλευσης” δεν αποτελούν λύση, αφού κάτι τέτοιο προϋποθέτει ομαλοποίηση των σχέσεων των δυο χωρών και αποδοχή από την Τουρκία μιας και μόνο διαφοράς, δηλ. αυτή του καθορισμού της υφαλοκρηπίδας. Κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν πρόκειται να συμβεί αλλά σύντομα θα δούμε πολύ ωμότερες Τουρκικές διεκδικήσεις στο Αιγαίο που θα αποβλέπουν σε μόνιμο εδαφικό ακρωτηριασμό.
Νέα Στρατηγική
Εν όψει των ανωτέρω, είναι φανερό ότι απαιτείται μία νέα και πλέον αποφασιστική Εθνική Στρατηγική. Η απάντηση στην κλιμακούμενη Τουρκική προκλητικότητα δεν μπορεί να είναι άλλη παρά μια καλά μελετημένη σειρά προοδευτικών ενεργειών ήπιας, αλλά κλιμακούμενης έντασης (soft power), μέσα σε διάστημα μερικών μηνών που όμως θα μεταφέρουν ένα ισχυρό μήνυμα στην Άγκυρα και κυρίως θα πληροφορούν την διεθνή κοινότητα για τις Ελληνικές θέσεις. Γιατί κακά τα ψέματα αλλά με την ολιγωρία που διαδοχικές Ελληνικές κυβερνήσεις έχουν επιδείξει τα τελευταία χρόνια ουδείς φαίνεται να γνωρίζει τι ακριβώς διεκδικεί η χώρα μας στο Αιγαίο αφού το ΥΠΕΞ (στην εποχή της ανοικτής πληροφόρησης και ψηφιοποίησης των πάντων) επιμελώς αποφεύγει την δημοσίευση χαρτών ως να επρόκειτο περί διαβαθμισμένων υπηρεσιακών εγγράφων υψίστης ασφάλειας.
Όμως σήμερα που, όπου ισχύει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) το οποίο έχει κατοχυρωθεί από 168 κράτη, ασχέτως εάν χώρες όπως η Τουρκία δεν το αναγνωρίζουν, το διπλωματικό και στρατηγικό παιχνίδι για την εξασφάλιση και προάσπιση των δικαιωμάτων κάθε χώρας, παίζεται μέσω της ανακοίνωσης και δημοσίευσης συντεταγμένων, την ανάρτηση χαρτών και την αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που προσφέρει η UNCLOS, με τελευταίο καταφύγιο την προσφυγή στη Διεθνή Διαιτησία. Δυστυχώς, τίποτα από όλα αυτά δεν έχει πράξει η κυβέρνηση η οποία μοιάζει να έχει επιλέξει μια καθαρά αμυντική στάση.
Όμως έναντι της κλιμακούμενης Τουρκικής επιθετικότητας και αρπακτικής διάθεσης δεν μπορεί να επιμένουμε στο παρωχημένο δόγμα «η Ελλάδα δεν διεκδικεί τίποτα και δεν παραχωρεί τίποτα». Ασφαλώς και διεκδικούμε ότι μας αναγνωρίζει το Διεθνές Δίκαιο. Είναι δε απορίας άξιο ότι ενώ από το 2014, στο πλαίσιο του Β Γύρου Παραχωρήσεων, οριοθετήθηκαν 20 ερευνητικά τεμάχια στο Ιόνιο και νότια της Κρήτης, δημοσιεύοντας τον Φεβρουάριο του 2015 τις απαραίτητες συντεταγμένες στην εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνοδευόμενες από σχετικό χάρτη, σήμερα η κυβέρνηση δεν τολμά να αναφερθεί στον εν λόγω χάρτη ο οποίος, πέρα από τα ερευνητικά θαλασσοτεμάχια, τα οποία χαράχθηκαν βάσει των προβλεπόμενων από την UNCLOS, δείχνει με το πλέον ξεκάθαρο τρόπο την ατύπως οριοθετηθείσα ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδος και των πέριξ χωρών, δηλ. Αλβανίας, Ιταλίας και Λιβύης.
Τα Τέσσερα Βήματα
Υπάρχουν τέσσερις προφανείς κινήσεις στις οποίες θα μπορούσε να προχωρήσει άμεσα η κυβέρνηση με στόχο να αποσαφηνισθούν πλήρως οι Ελληνικές θέσεις για τα θαλάσσια σύνορά μας όπως τα αντιλαμβάνεται η Ελλάδα. Η πρώτη αφορά στην επαναπροκήρυξη, μέσω της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ), διεθνούς διαγωνιστικής διαδικασίας για την αδειοδότηση των ερευνητικών τεμαχίων που δεν διεκδικήθηκαν στο πλαίσιο του Β’ Διεθνούς Γύρου και των μετέπειτα διαδικασιών Open Door. Τα τεμάχια περιλαμβάνουν τα blocks 17,18,19 και 13,14,15 που ευρίσκονται στο νότιο και νοτιοδυτικό τμήμα της Κρήτης. Με το να επαναπροκηρύξει τα ανωτέρω θαλασσοτεμάχια η Ελλάδα, στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα στην Άγκυρα για το πού ανήκει η εν λόγω περιοχή.
- Τα θαλάσσια ερευνητικά τεμάχια που προκηρύχθηκαν από το ελληνικό Δημόσιο στο πλαίσιο του Β' Διεθνούς Γύρου Παραχωρήσεων, το 2015. Η οριοθέτηση έγινε βάσει του Ν4001/2011 των προβλέψεων της UNCLOS (Πηγή: ΥΠΕΝ)
Η δεύτερη κίνηση θα πρέπει να εστιαστεί στην οργάνωση εκτεταμένων σεισμικών ερευνών εντός των ορίων της Ελληνικής υφαλοκρηπίδας (λχ ανατολικά και ΝΑ της Κρήτης, πέριξ της Ρόδου, Καρπάθου, κ.λπ.), οι οποίες θα μπορούσαν να αναληφθούν από ξένη εταιρεία κατ’ εντολή της ΕΔΕΥ. (Δεν θα έβλαπτε η Ελλάδα, κατ’ εξοχήν ναυτική χώρα, να αποκτήσει δικό της σεισμογραφικό σκάφος για την αγορά του οποίου θα συνέδραμαν οικονομικά πολλοί Έλληνες.) Με αυτόν τον τρόπο θα εστέλλετο ένα ακόμα ηχηρό μήνυμα στην Άγκυρα. Τόσο το πρωτόκολλο της Βέρνης (1976) όσο και η συμφωνία Παπούλια-Yilmaz (1988) που υποχρεώνουν τις δύο χώρες να απέχουν από έρευνες στο Αιγαίο, θεωρούνται πλέον χωρίς οιαδήποτε νομική ή άλλη ισχύ αφ’ ης στιγμής η Τουρκία μέσω της διάτρητης συμφωνίας Λιβύης-Τουρκίας αλλά και πληθώρας άλλων ενεργειών έχει παραβιάσει επανειλημμένα μεγάλο τμήμα της Ελληνικής θαλάσσιας ζώνης.
Η τρίτη κίνηση αφορά στην επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ν.μ. σε όλη την επικράτεια (αρχικά στην ηπειρωτική χώρα και στα μεγάλα νησιά) και σε δεύτερο στάδιο σε όλη τη νησιωτική χώρα. Η επέκταση των χωρικών μας υδάτων μέχρι τα 12 ν.μ., ανάλογα με την τοποθεσία και τις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής, είναι υψίστης σημασίας καθότι το κράτος εξασκεί πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα. Δηλαδή δεν υπάρχουν αμφισβητήσεις ή διαπραγματεύσεις, όπως συχνά συμβαίνει με τον καθορισμό των εξωτερικών ορίων της ΑΟΖ. Πριν την επέκταση η Ελλάδα θα πρέπει να φροντίσει να έχει καθορίσει τις “γραμμές βάσης” μέσω των οποίων κλείνουν οι κόλποι και κολπίσκοι και επιτυγχάνεται ευκολότερα η χωροθέτηση.
- Άτυπη Ελληνική ΑΟΖ στη Δυτική Ελλάδα και Νότια της Κρήτης. Τα εξωτερικά όρια των υπό έρευνα περιοχών συμπίπτουν με τα όρια της ΑΟΖ στην Δυτική και ΝΔ θαλάσσια περιοχή της χώρας, όπως αυτή ορίζεται βάσει των προβλέψεων του Ν4001/2011 και της UNCLOS.
Ως τέταρτη και τελευταία κίνηση, θα πρέπει να είναι η μονομερής ανακήρυξη από την Ελλάδα της ΑΟΖ της με την ταυτόχρονη κατάθεση συντεταγμένων στα ΗΕ. Γι’ αυτό παράλληλα με την ανακήρυξη της ΑΟΖ η Ελλάδα θα πρέπει να απευθύνει πρόσκληση σε όλες τις όμορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας, να προσέλθουν σε διαπραγματεύσεις εάν διαφωνούν με τον καθορισμό της ΑΟΖ, ορίζοντας ως διαιτητικό δικαστήριο το Ναυτικό Δικαστήριο του Αμβούργου (International Tribunal for the Law of the Sea) το οποίο και είναι το κατ’ εξοχήν επιφορτισμένο όργανο από τα ΗΕ για την επίλυση των διαφορών που προκύπτουν από την εφαρμογή του Νέου Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας. (UNCLOS)
Η δε δικαιολογία που συχνά προβάλλεται ότι επειδή δεν έχουν ολοκληρωθεί οι διαπραγματεύσεις με την Ιταλία, Λιβύη και Αίγυπτο η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να ανακηρύξει ΑΟΖ, δεν είναι πλέον αποδεκτές μπροστά στην Τουρκική μεταναστευτική λαίλαπα, την οργανωμένη προσπάθεια παραβίασης των συνόρων μας και την παράφορη καταπάτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας στο Αιγαίο και ευρύτερα.
- Η Ελληνική ΑΟΖ όπως έχει δημοσιευθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και βασίζεται στις προβλέψεις της UNCLOS.
Και για όσους υποστηρίζουν ότι οι ανωτέρω ενέργειες θα μας φέρουν σε πολεμική αντιπαράθεση με την Τουρκία είναι σαφές ότι διακατέχονται από σοβαρό φοβικό σύνδρομο και ανασφάλεια, ενώ αδυνατούν να καταλάβουν τους εξελισσόμενους (εις βάρος της Τουρκίας) διεθνείς και περιφερειακούς συσχετισμούς. (λ.χ. βλέπε άρθρο https://www.energia.gr/article/164505/ston-evro-dinetai-h-ystath-mahh-ths-eyrophs). Ασφαλώς και θα αντιδράσει δυναμικά η Τουρκία στέλνοντας τα πολεμικά της πλοία σε αρκετές περιοχές που θα διεξάγουμε σεισμικές έρευνες ή θα έχουμε επεκτείνει τα χωρικά μας ύδατα (λ.χ. νότια της Κρήτης, σε Ιόνιο και νοτιοδυτικά της Ρόδου ακόμα και στον Θερμαϊκό μεταξύ της ζώνης των 6 και 7 ν.μ.) για να αμφισβητήσει δήθεν την δυνατότητα της Ελλάδας να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα ισχυριζόμενη το νομικά έωλο cassis belli του 1993.
Αυτό θα κρατήσει ένα το πολύ δύο μήνες γιατί μετά, και εάν δεν θέλει να τινάξει τον εφοδιαστικό-πετρελαϊκό προϋπολογισμό του Τουρκικού Ναυτικού στον αέρα, θα πρέπει να περιορίσει την επιτήρηση σε αυστηρά επιλεγμένα σημεία τα οποία και θα μπορούν να περιφρουρούνται από το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. Για τον απλούστατο λόγο ότι η έκταση των Ελληνικών ακτογραμμών είναι από τις μεγαλύτερες στον κόσμο και η Τουρκία δεν διαθέτει άπειρες ναυτικές δυνάμεις ούτε ανεξάντλητο εφοδιαστικό προϋπολογισμό για τον διαρκή και επ’ αόριστο πλου του Τουρκικού στόλου.
Συμπερασματικά, η μέχρι σήμερα αδυναμία της Ελληνικής πολιτείας να αντιδράσει δυναμικά στις παράνομες και εχθρικές Τουρκικές ενέργειες, οδηγεί νομοτελειακά στην περαιτέρω κλιμάκωση από πλευράς Άγκυρας των διεκδικήσεων της σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Για αυτό και εισηγούμεθα μια νέα εθνική στρατηγική που θα εστιάζεται στην αποτροπή περαιτέρω παράνομων ενεργειών της Τουρκίας με παράλληλη διεθνοποίηση του όλου θέματος. Το επόμενο βήμα της Τουρκίας θα είναι η προσπάθεια διεξαγωγής ερευνητικών γεωτρήσεων νότια της Κρήτης, εντός της ελληνικής ΑΟΖ, σε περιοχές που θα έχει παραχωρήσει η Τουρκική Κυβέρνηση στην κρατική εταιρεία πετρελαίων TPAO που διαθέτει πλέον τρία ιδιόκτητα πλωτά γεωτρύπανα. Άραγε, θα περιμένουμε μέχρις ότου εμφανιστούν τα πρώτα Τουρκικά γεωτρύπανα, ανοιχτά των Σφακίων για να αντιδράσουμε;