Ως προς το κατά πόσον θα αντιμετωπίσει, όμως, τις παθογένειες της τουρκικής οικονομίας και την ένδεια που έχει προκαλέσει η πολιτική του Ταγίπ Ερντογάν, οι προβλέψεις δεν είναι καθόλου με το μέρος του Τούρκου προέδρου όπως, άλλωστε, και οι δημοσκοπήσεις για τη δημοτικότητά του.
Η υπόσχεση της κυβέρνησης Ερντογάν δόθηκε ενώ το νόμισμα της χώρας βρισκόταν σε ελεύθερη πτώση, ο πληθωρισμός όδευε προς το 30%, εντείνονταν οι φήμες για δέσμευση καταθέσεων και επιβολή ελέγχων στις κινήσεις κεφαλαίου και εκτοξευόταν το κόστος του δανεισμού για το τουρκικό δημόσιο. Ανεξάρτητα από το πόσο αποτελεσματικό πρόκειται να αποδειχθεί μεσο-μακροπρόθεσμα, το τελευταίο πυροτέχνημα αποτελεί την εναλλακτική που επιτρέπει στον Ταγίπ Ερντογάν να εμμείνει στην πολιτική της μείωσης των επιτοκίων και στη ρητορική του κατά του «λόμπι των επιτοκίων», αλλά και να διατηρήσει το προφίλ του πιστού μουσουλμάνου επικαλούμενος το Κοράνι που απαγορεύει τον τόκο. Επεται της θεωρίας που ανέπτυξε προ ημερών ο Τούρκος πρόεδρος περί του «νέου οικονομικού μοντέλου» για την ανάπτυξη της τουρκικής οικονομίας στη βάση της κινεζοποίησής της: στη βάση της αύξησης των εξαγωγών, των επενδύσεων και της απασχόλησης χάρη στο φθηνό νόμισμα. Ολα αυτά ενώ ο τουρκικός λαός δυσκολεύεται να επιβιώσει με τις τιμές των βασικών ειδών διατροφής να έχουν γίνει απρόσιτες για το μέσο νοικοκυριό και τις τουρκικές επιχειρήσεις να αγκομαχούν για να εξυπηρετήσουν το χρέος τους σε ξένο νόμισμα.
Οικονομολόγοι και παράγοντες της αγοράς επιμένουν πως πρόκειται για μια ακόμη ατελέσφορη προσπάθεια να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα της τουρκικής οικονομίας με ελιγμούς και όχι με την εφαρμογή της ορθόδοξης οικονομικής θεωρίας που επιβάλλει αύξηση των επιτοκίων για τη στήριξη του νομίσματος και την ανάσχεση του πληθωρισμού. Η θεωρία του Ερντογάν ότι τα υψηλά επιτόκια οδηγούν σε υψηλό πληθωρισμό έχει παραδόξως βρει κάποιους υποστηρικτές ακόμη και ανάμεσα στους υπέρμαχους της οικονομικής ορθοδοξίας, αλλά υπό μία έννοια που ουδόλως ετυμολογείται στην περίπτωση της τουρκικής οικονομίας. Ο Ολιβιέ Μπλανσάρ, άλλοτε επικεφαλής των οικονομολόγων του ΔΝΤ, σε μελέτη που εκπόνησε από κοινού με συνεργάτες του στο Ταμείο έχει τονίσει πως τα υψηλά επιτόκια στις αναδυόμενες αγορές προσελκύουν μεγάλες εισροές κερδοσκοπικού ξένου κεφαλαίου. Δημιουργούνται, έτσι, «πιστωτικές φούσκες, διογκώνεται το ΑΕΠ και αυξάνεται ο πληθωρισμός». Οπως, όμως, επισημαίνουν οικονομολόγοι, τίποτε από αυτά δεν ισχύει στην περίπτωση της Τουρκίας, που πάσχει από χρόνια ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών εφόσον εισάγει πολύ περισσότερα από όσα εξάγει, καθώς και από μακροχρόνιο πληθωρισμό διψήφιο εδώ και πάνω από πέντε χρόνια, έναν πληθωρισμό που έχει απλώσει τις ρίζες του βαθιά μέσα στο οικονομικό σύστημα. Προ ημερών, άλλωστε, ο ΟΟΣΑ εξέφρασε την εκτίμηση πως στην Τουρκία έχουν ενταθεί οι πληθωριστικές πιέσεις εν μέρει και από τα επιδοτούμενα δάνεια στις εγχώριες εταιρείες από την αρχή της πανδημίας όπως και από τις αυξήσεις στους μισθούς. Σημειωτέον ότι στο πλαίσιο των ανορθόδοξων πολιτικών του, ο Ερντογάν ανακοίνωσε προ ημερών ότι από το νέο έτος αυξάνεται ο βασικός μισθός κατά 50%. Πρόκειται για ένα μάλλον δημαγωγικό μέτρο που σε ό,τι αφορά τον πληθωρισμό αποτελεί κυριολεκτικά την αρχή του φαύλου κύκλου.
Ανέκοψε την πτώση, κερδίζει χρόνο έως τις εκλογές
Η υπόσχεση πως η κυβέρνηση θα αναπληρώνει όποιο τμήμα των καταθέσεων χάνεται εξαιτίας της πτώσης της λίρας είχε στόχο να απομακρύνει τους αποταμιευτές από το δολάριο και τον χρυσό και να τους πείσει να τα κρατήσουν δεσμευμένα στο τουρκικό νόμισμα. Συνοδεύεται, άλλωστε, με τη δέσμευση των καταθέσεων για τουλάχιστον τρεις μήνες, ενώ περιορίζεται στους καταθέτες και αφήνει απέξω τις επιχειρήσεις. Πέτυχε πράγματι να ανακόψει την ιλιγγιώδη πτώση που γνώριζε το τουρκικό νόμισμα από τον Σεπτέμβριο. Οδήγησε την τουρκική λίρα σε άνοδο 20% μέσα σε λίγες ώρες, αλλά και στη μεγαλύτερη διακύμανση που έχει καταγράψει τα τελευταία 38 χρόνια, από το 1983 έως σήμερα. Μέσα σε λίγες ώρες, ένα δισεκατομμύριο δολάρια μετατράπηκε σε τουρκικές λίρες. Την επόμενη ημέρα η λίρα έχασε βέβαια μέρος των κερδών της αλλά μέχρι τη στιγμή που συντασσόταν το παρόν, η ισοτιμία του τουρκικού νομίσματος κυμαινόταν περίπου στις 12,12 τουρκικές λίρες προς ένα δολάριο. Το τουρκικό νόμισμα έχει εν ολίγοις ανακτήσει μεγάλο μέρος των απωλειών του, καθώς η λίρα είχε κατρακυλήσει σε ισοτιμία πάνω από 18 λίρες προς ένα δολάριο όταν ο Ερντογάν έριξε το τελευταίο του πυροτέχνημα.Η τελευταία κίνηση του Τούρκου προέδρου κατέδειξε ότι όταν βλέπει τα ρεπορτάζ των τουρκικών ΜΜΕ να μιλούν για την ένδεια στην οποία έχει βυθίσει τη μεγάλη πλειονότητα των ψηφοφόρων του, των λαϊκών στρωμάτων που τον οδήγησαν στην εξουσία και τον κράτησαν εκεί επί δύο δεκαετίες, επιδίδεται σε επίδειξη ευρηματικότητας με ζητούμενο πάντα να κερδίσει χρόνο μέχρι τις εκλογές του 2023. Εως τότε πιθανώς θα έχει βγάλει κι άλλους «λαγούς» από το καπέλο του. Ωστόσο, οικονομικοί αναλυτές εντός και εκτός Τουρκίας, ο Σύνδεσμος των Τούρκων βιομηχάνων και παράγοντες της αγοράς αμφισβητούν, βέβαια, τη βιωσιμότητα του τελευταίου πυροτεχνήματος του Τούρκου προέδρου. Επισημαίνουν πρωτίστως, όπως ο Βολφάνκο Πίκολι, αναλυτής θεμάτων Τουρκίας στη συμβουλευτική Teneo αλλά και ο Ρεφέτ Γκιουργκνάκ, καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Bilkent στην Αγκυρα, ότι πρόκειται για καμουφλαρισμένη αλλά «επική» αύξηση των επιτοκίων. Ετσι, ο τραπεζικός όμιλος Citigroup προειδοποιεί πως ο νέος αυτός ελιγμός μπορεί να αποδειχθεί «πολύ πιο δαπανηρή εναλλακτική για το τουρκικό δημόσιο από όσο θα ήταν η στροφή σε μια πιο περιοριστική νομισματική πολιτική». Αλλοι, όπως ο Μπρένταν Μακ Κένα, αναλυτής συναλλάγματος στη Wells Fargo της Νέας Υόρκης, τονίζουν πως όσο δεν έχει οριστεί όριο στο ύψος του ποσού που μπορεί να αναπληρώσει η κυβέρνηση, η υπόσχεση δεν είναι αξιόπιστη και σύντομα θα αρχίσουν να αμφιβάλλουν οι επενδυτές. Επισημαίνουν, επίσης, ότι όσο δεν αυξάνονται τα επιτόκια, ο πληθωρισμός θα επιταχύνεται και το νόμισμα της χώρας θα δέχεται νέες πιέσεις οδηγώντας και πάλι στη δολαριοποίηση καταθέσεων.
Τελεσίγραφο
«Μην περιμένετε τίποτε άλλο από εμένα», τόνισε ο Τούρκος πρόεδρος στις επιχειρήσεις της Τουρκίας, που ζητούν επιστροφή της χώρας στην ορθόδοξη νομισματική πολιτική, και αντί άλλης υπόσχεσης τις κάλεσε να «προσφέρουν θέσεις εργασίας, απασχόληση, επενδύσεις, οικονομική ανάπτυξη και να μην αναμειγνύονται στο έργο της κυβέρνησης».
Ανησυχία
Προειδοποιώντας τον Τούρκο πρόεδρο για τα δεινά που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι επιχειρήσεις της Τουρκίας, ο επικεφαλής της Ενωσης Τουρκικών Εμπορικών Επιμελητηρίων και Χρηματιστηρίων Εμπορευμάτων (ΤΟΒΒ), Ριφάτ Χισαρτσίκλιογλου, εξέφρασε «την ανησυχία των τουρκικών επιχειρήσεων για την αστάθεια και την αβεβαιότητα που επικρατούν, επηρεάζοντας αρνητικά πολλές από αυτές».
Πειράματα
Σχολιάζοντας το σχέδιο του Τούρκου προέδρου για κινεζοποίηση της τουρκικής οικονομίας, ο άλλοτε διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας, Ντουρμούς Γιλμάζ, υπογράμμισε πως ο Ταγίπ Ερντογάν έχει μετατρέψει τη χώρα «σε εργαστήριο πειραματισμών και δοκιμής εξεζητημένων ιδεών».
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")