τέτοιο κύμα προσφύγων (1/4 του γηγενούς πληθυσμού) θα είχε καταρρεύσει αλλά στην περίπτωση της Ελλάδος απεδείχθη «ευλογία» όπως υποστηρίζει ο Αμερικανός διπλωμάτης Χένρυ Μοργκεντάου, σε αποκαλυπτικό βιβλίο του για τα όσα συνέβησαν την εποχή εκείνη Ελλάδα. (*).
Πράγματι , όλοι οι Ελληνορθόδοξοι που κατοικούσαν στα παράλια της Μικράς Ασίας και του Ευξείνου Πόντου (Μαύρης θαλάσσης) από αρχαιοτάτων χρόνων , εξεριζώθησαν βιαίως από τις εστίες τους απ’ τους επήλυδες Τούρκους και μετεφέρθησαν τον Σεπτέμβριο του 1922 στην παλαιά Ελλάδα. Αντηλλάγησαν με 400.000 μωαμεθανούς που κατοικούσαν στην Μακεδονία , εξαιρέσει εκείνων της δυτικής Θράκης και 150.000 Ελληνικής καταγωγής κατοίκων της Κων/λεως , που εξεδιώχθησαν πολύ αργότερα (1941-1955). Ενωρίτερον είχαν εκδιωχθεί όλοι οι Έλληνες της ανατολικής Θράκης από τους Νεοτούρκους.
Μετά την κατάρρευση του μετώπου της Ανατολίας και την οπισθοχώρηση του Ελληνικού στρατού κατεστράφη , με διαταγή του Κεμάλ , η εξόχως Ελληνίζουσα πόλις της Σμύρνης και σφαγιάσθησαν όλοι οι Έλληνες που δεν επρόλαβαν να φύγουν και ανασκολοπήθησαν (**)πολλοί αιχμάλωτοι Έλληνες στρατιώτες . Επρόκειτο περί άλλης μιας γενοκτονίας που εφήρμοσαν οι Τούρκοι, υπό τα ένοχα όματα της πολιτισμένης Δύσεως, μετά από εκείνην των Αρμενίων το 1911.
Εν τούτοις , το Ελληνικό κράτος , με την βοήθεια της Κοινωνίας των Εθνών (το προπολεμικό ανάλογο του ΟΗΕ) και με την παροχή ενός δανείου υπό των Βρετανών, Γάλλων, Αμερικανών αλλά και Ελλήνων ομολογιούχων, ύψους 10 εκατομμυρίων στερλινών το 1924, εγκατέστησε τους πρόσφυγες μέσα στα οριστικά του όρια.
Τον χειμώνα του 1922, η κυβέρνηση εξασφάλισε τη διατροφή του προσφυγικού Ελληνισμού, με πίστωση 160.000 Αγγλικών λιρών που παρέσχε ασυζητητί ο τότε διοικητής της Εθνικής Τραπέζης Εμμανουήλ Τσουδερός στην Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων.
Απ’ το επόμενο έτος 1923 και μέχρις του 1929 επετεύχθη η μόνιμη εγκατάσταση των προσφύγων της Μικράς Ασίας κατά 90% εις ολόκληρη την επικράτεια και κυρίως στην Μακεδονία που έδωσε , με τον συμπαγή πλέον Ελληνικό πληθυσμόν της , νέα ώθηση στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη της χώρας.
Η πρώτη εγκατάσταση δεν ήταν εύκολη. Εστηρίχθη όμως από την Επιτροπή της ΚτΕ , με επικεφαλής τον Χένρυ Μοργκεντάου, πρώην Αμερικανού πρεσβευτή στην Κων/λη ,ο οποίος εβάσισε την όλη προσπάθεια στην φερεγγυότητα της Ελληνικής Δημοκρατίας του 1923 ,ν’ αναλάβει το δάνειον των 10 εκατομ. λιρών Αγγλίας μ’ εγγύηση 1,25 εκατομ. εκταρίων κτημάτων στη Μακεδονία. Κυρίως όμως έδρασε η ενεργητικότητα των προσφύγων .Διορίσας ο Χ.Μ. αποκλειστικώς πρόσφυγες στις θέσεις εφαρμογής του προγράμματος αποκατάστασης , όπου τούτο ήταν δυνατόν όπως στην ανέγερση κατοικιών , διανομή τροφίμων-ενδυμάτων , εγγειοβελτιώσεων , αξιοποίηση μηχανικού εξοπλισμού απέφυγε την διασπάθιση του δανείου. Συγχρόνως ο Χ.Μ. εξεχώρησε 2.500 λιρών στην Επιτροπή , παραιτηθείς του μηνιαίου μισθού του και των εξόδων παραστάσεως – γεγονός που εντυπωσίασε τους τότε εκδότες των Αθηναϊκών εφημερίδων.
Από το προϊόν του δανείου κατασκευάσθησαν 31.000 κατοικίες μέχρις του 1929 , για την στέγαση των προσφύγων και οι υπόλοιπες με αυτεπιστασία στις παρυφές των Ελληνικών πόλεων για να υπάρχει απασχόληση του νέου εργατικού δυναμικού , στην Νέα Ιωνία λχ. Η Γεωργική παραγωγή επέτυχε την αυτάρκεια τροφίμων σε λίγα χρόνια, η βιομηχανική εκτοξεύθη στα ύψη (από μηδέν προηγουμένως) κι η ναυτιλία ανεπτύχθη με γοργό ρυθμό.
- Πώς προέκυψαν όλα αυτά από μία καταστροφή;
Γράφει σχετικώς ο Μοργκεντάου στο βιβλίο του: Το μεγαλείο κάθε έθνους βρίσκεται στον λαό του και όχι στα πλούτη. Η Ελλάδα (ΣΣ: μπορεί) να είναι μία φτωχή χώρα αλλά οι Έλληνες είναι ένας πολύτιμος λαός...διαφορετικός από τους άλλους Βαλκάνιους. Ο Έλλην έχει το πάθος για διάκριση, γονείς και παιδιά, για μόρφωση, οι πολίτες, για ισοπολιτεία και αυτοδιοίκηση, οι επιχειρηματίες, για δημευεργεσίες όταν έχουν πλουτίσει... Η δυσθυμία, η μελαγχολία κι’ η απελπισία είναι ξένες προς τον χαρακτήρα των Ελλήνων», προ 100 ετών , σύμφωνα με τον Μοργκεντάου.
-Αναθαρρείτε λοιπόν συμπολίτες .Δεν θα μας κάμψει ο ιός των Κινέζων!...
(*) Henry Morgenthau.Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ. Το έπος της Εγκατάστασης (των προσφύγων από την Μ. Ασία). Εκδ. ΤΡΟΧΑΛΙΑ 1994.Μετάφραση και (διαφωτιστικά) σχόλια του Σήφη Κασεσιάν.
(**) Παλούκωμα.