Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποβάλει σχέδιο για την επίτευξη αυτού του στόχου στα μέσα Μαΐου. Ενδιαφέρον, αλλά πώς έχουν τα ενεργειακά;
Ένα τέταρτο της κατανάλωσης ενέργειας της Ευρωπαϊκής ηπείρου προέρχεται από το φυσικό αέριο. Περισσότερο από το 40% προέρχεται από τη Ρωσία.
Εξαρτώμενη σε μεγάλο βαθμό από τους ρωσικούς αγωγούς φυσικού αερίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση αγωνίζεται να βρει σύντομα εναλλακτικές λύσεις και εναποθέτει πολλές ελπίδες στην αγορά ΥΦΑ (υγροποιημένου φυσικού αερίου). Η Ευρώπη καταναλώνει ήδη πολύ ΥΦΑ, το οποίο αντιπροσωπεύει το 25% των εισαγωγών φυσικού αερίου συνολικά. Μένει να δούμε τί επιπλέον όγκο μπορεί να απορροφήσει η Γηραιά ήπειρος σήμερα, και από πού, για τη θέρμανση και την ηλεκτρική ενέργεια στη βιομηχανία και στις κατοικίες. Ενώ έχει επενδύσει σε μεγάλο βαθμό στις υποδομές επαναεριοποίησης, η Ευρώπη απέχει πολύ από την αξιοποίηση του πλήρους δυναμικού της, διότι το 2021 οι ευρωπαϊκοί τερματικοί σταθμοί λειτούργησαν στο 45% της δυναμικότητάς τους. Οι ΗΠΑ, σημαντικός μελλοντικός προμηθευτής, χρειάζεται δύο με τρία χρόνια πριν νέοι σταθμοί υγροποίησης μπούνε σε λειτουργία στον κόλπο το Μεξικού και στην ανατολική ακτή. Αυτό δυσκολεύει τα πράγματα στον ορίζοντα μέχρι το 2027.
Όσον αφορά στο πετρέλαιο, ο Γενικός Γραμματέας του ΟPEC δήλωσε πρόσφατα σε διεθνές συνέδριο στις Ηνωμένες Πολιτείες ότι θα είναι δύσκολο να αντισταθμιστούν μερικά από τα 7 με 8 εκατομμύρια βαρέλια της Ρωσίας που εξάγονται καθημερινά. Υπογράμμισε ότι θα πρέπει "να είσαι μάγος" για να συνεχίσεις να διατηρείς την διάθεση αυτού του όγκου πετρελαίου υπό τις σημερινές συνθήκες των δυτικών κυρώσεων. Πάντως φαίνεται ότι μια αύξηση της παγκόσμιας προσφοράς τους επόμενους μήνες θα αναπροσαρμόσει τις τιμές του βαρελιού κάτω από τα 100 δολάρια. Οι εξελίξεις εξαρτώνται όμως από τον τρόπο με τον οποίο ο ΟPEC+ και οι σύμμαχοί του θα διαμορφώσουν την παραγωγή τους. Ο ΟPEC+ "γεννήθηκε", το 2017 για να αντιμετωπίσει, υπό την πίεση της αύξησης της αμερικανικής παραγωγής, την πτώση της τιμής του βαρελιού τα προηγούμενα χρόνια. Παρά τις αναταράξεις στην αρχή της πανδημίας, το 2020, (όπου οι τιμές κατέρρευσαν), αυτή η συμμαχία διατηρήθηκε και με την πάροδο του χρόνου και κατεύθυνε το 2021 μια ανάκαμψη της παραγωγής πετρελαίου. Ο πόλεμος στην Ουκρανία δοκιμάζει σήμερα την εσωτερική σταθερότητα του ΟPEC+. Η συνεδρίαση των χωρών-μελών του διεθνούς καρτέλ στις αρχές Μαρτίου αποφάσισε τη διατήρηση του status quo, διατηρώντας προσεκτικά την αύξηση της παραγωγής με επιπλέον 400.000 βαρέλια την ημέρα (η παγκόσμια ημερήσια παραγωγή είναι 100 εκατομμύρια) ενώ οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να πιέσουν, πρός μια αύξηση της παραγωγής.
Το σχιστολιθικό αέριο στην Ευρώπη
Τί θα θυμόμαστε από την Ευρώπη αργότερα; Ότι οι συμφωνίες, μεταξύ Ριάντ, Μόσχας και Ουάσιγκτον, έγιναν χωρίς να προσκληθεί η Ε.Ε. στο τραπέζι; Την θέλησή της να εξαφανίσει τις εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων το 2027; Την επιθυμία της για μια κοινωνία χωρίς ανθρακούχες εκπομπές; Αλλά η προστασία του περιβάλλοντος και αυτή της ενεργειακής ασφάλειας αποδεικνύονται σήμερα, και ιδιαίτερα λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, περισσότερο από αδιαχώριστες. Ας μην το ξεχάσουμε όταν επιστρέψει η ειρήνη.
Μια απλή επισκόπηση των ανωτέρω δείχνει ότι η ευρωπαϊκή οικονομία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τα επόμενα χρόνια σοβαρά προβλήματα μπροστά στον ανταγωνισμό, ιδιαίτερα των ΗΠΑ που επωφελείται από την 15 φορές φθηνότερη ενέργεια χάρη στο σχιστολιθικό αέριο. Τα τελευταία 15 χρόνια οι ΗΠΑ ανέκτησαν μια ενεργειακή ανεξαρτησία που είχαν χάσει σταδιακά, ενώ στις αρχές του 21ου αιώνα, εξαρτώνταν κατά 70% από τις εισαγωγές πετρελαίου και κατά 15% από τις εισαγωγές φυσικού αερίου. Γνωρίζοντας ότι οι μελλοντικές τους ανάγκες για φυσικό αέριο θα αυξάνονταν είχαν προβλέψει και κατασκευάσει τερματικούς σταθμούς επαναεριοποίησης κατά μήκος των ακτών του Ατλαντικού. Το 2005, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) προέβλεψε ότι από το 2010, οι ΗΠΑ θα εισάγουν μαζικά υγροποιημένο φυσικό αέριο (μετατρεπόμενοι στο δεύτερο μεγαλύτερο εισαγωγέα μετά την Ιαπωνία). Σε αυτό το σενάριο, η Ρωσία και το Ιράν επρόκειτο να διαδραματίσουν ισχυρό ρόλο στην προμήθεια υγροποιημένου φυσικού αερίου με σημαντικό αντίκτυπο στις τιμές.
Αλλά συνέβη το ακριβώς αντίθετο. Χάρη στο σχιστολιθικό αέριο, οι ΗΠΑ αύξησαν σημαντικά την κατανάλωση φυσικού αερίου, αντικαθιστώντας πολλές μονάδες παραγωγής ενέργειας καύσης άνθρακα με φυσικό αέριο. Πρόκειται για μια τεράστια αντικατάσταση που επέτρεψε επίσης τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 15%, μια από τις καλύτερες παγκόσμιες επιδόσεις των τελευταίων δέκα ετών που δεν προβάλλεται και πολύ από τα Μέσα Ενημέρωσης. Μέρος των τερματικών σταθμών επαναεριοποίησης μετατράπηκαν σε τερματικούς σταθμούς υγροποίησης και αντί για μεταφορά από τη Μέση Ανατολή προς τις αμερικανικές ακτές, οι μεταφορές ΥΦΑ γίνονται πλέον τώρα από τον Κόλπο του Μεξικού προς την Κορέα, την Ιαπωνία, την Κίνα και την Ευρώπη. Όσον αφορά στην τιμή του αμερικανικού φυσικού αερίου, είναι τώρα 15 φορές φθηνότερη από ό,τι στην Ευρώπη. Αυτή είναι η αξία μιας επανακτημένης ενεργειακής ανεξαρτησίας.
Είναι άξιο παρατήρησης ότι η επιβολή εμπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο δεν έχει καμία επίπτωση στην αμερικανική οικονομία που δεν εισάγει ούτε πετρέλαιο ούτε φυσικό αέριο από την Ρωσία. Αξίζει λιγότερο από 15 ευρώ ανά MWh όταν αποπλέει από τον Κόλπο του Μεξικού και θα πωλείται στην Ευρώπη με περισσότερα από 200 ευρώ / MWh. Και σαν να μην φτάνει αυτό, η Ε.Ε. δεν μπορεί να επωφεληθεί σήμερα από ένα ισχυρό ευρώ, όπως συνέβαινε την περίοδο 2007 ή 2013, όταν το ευρώ διαπραγματευόταν στα 1,5 με 1,6 δολάρια.
Το αδιέξοδο που δημιουργεί η αύξηση της ζήτησης φυσικού αερίου έχει δημιουργήσει ένα οικονομικό περιβάλλον αστρονομικών τιμών φυσικού αερίου. Μήπως η έρευνα και εκμετάλλευση σχιστολιθικού αέριου στην Ευρώπη πρέπει να επανεξετασθεί μετά 8 χρόνια; Είναι γεγονός ότι η κατάρρευση των τιμών των υδρογονανθράκων το 2015 κατέστησε, εκείνο τον καιρό, την εκμετάλλευση του σχιστολιθικού αερίου αντιοικονομική, αλλά ας θυμηθούμε ότι η Ε.Ε., και ιδιαίτερα η Γαλλία είχε φτάσει στο σημείο να εξετάζει πώς να απαγορεύσει νομικά την εισαγωγή αμερικανικού σχιστολιθικού αερίου.
Δεν είναι κάποιος ευρωπαϊκός ενεργειακός οργανισμός, αλλά ο Οργανισμός Ενέργειας των ΗΠΑ που το 2013 έδωσε μια πρώτη προσέγγιση σχετικά με το πόσο σχιστολιθικό αέριο έκρυβε η Ευρώπη στο υπέδαφός της. Οι ποσότητες ανέρχονταν σε 15 Tcm (τρισεκατομμύρια m3) φυσικού αερίου από σχιστόλιθο, εκ των οποίων το 20%, δηλαδή 2.500 Bcm (δισεκατομμύρια m3), θα ήταν εκμεταλλεύσιμο. Το σενάριο αυτό ανάπτυξης κατέληγε σε ετήσια παραγωγή περίπου 160 Bcm, ακριβώς όσο οι ρωσικές εισαγωγές εκτιμήθηκαν το 2020. Αυτές οι ποσότητες φυσικού αερίου είναι της ίδιας τάξης :
- με αυτές των ρωσικών εισαγωγών στην ΕΕ σε κλίμακα δεκαετίας (2.200 Bcm),
- με αυτές των εξαγωγών LNG των ΗΠΑ σε κλίμακα δεκαετίας (περιπου1.650 Bcm),
- με αυτές τις πτώσης παραγωγής Νορβηγίας και Ηνωμένου Βασιλείου σε κλίμακα δεκαετίας (περίπου 1.600 Bcm),
- με τις αποδεδειγμένες της ΝΑ Μεσόγειου (3.000 Bcm),
- με τις μέγιστες των ελληνικών δυνητικών κοιτασμάτων (2.450 Bcm).
Με άλλα λόγια, μήπως η ανάπτυξη του σχιστολιθικού αερίου στην Ευρώπη θα αποτελούσε ένα συστατικό ενεργειακής ανεξαρτησίας;
*Ενεργειακός αναλυτής και πρώην Διευθύνων Σύμβουλος της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων